اشاره: پس از فاجعه سال 1948 فلسطین، 900 هزار نفر از فلسطینیان به سوریه پناهنده شدند و در فاصله سال های 1948 تا 1956 نیز تعداد دیگری از فلسطینیان مقیم اردن و لبنان، راهی سوریه شدند تا پس از فاجعه سال 1948 و پراکنده شدن آنها در کشورهای مختلف، بتوانند اتحاد خود را بازیابند. در ادامه این روند، صدها فلسطینی اخراج شده از مناطق خلع سلاح شده در مرزهای فلسطین و سوریه در مناطق شمالی و تعدادی دیگر از ساکنان مناطق مرکزی و نیز ساحل شرقی دریاچه طبریا، به این گروه ملحق شدند و پس از خشکیدن دریاچه الحوله و تخریب دهها شهرک فلسطینی، موج دیگری از فلسطینیان نیز به این جمع پیوستند.
اما در این میان، بیشترین تعداد آوارگان فلسطینی مقیم سوریه را، اهالی مناطق شمالی این کشور تشکیل می دهند و بر اساس آمار ستاد کل آوارگان فلسطینی در سوریه تا اواخر سال 2006، 550 هزار آواره فلسطینی در سوریه زندگی می کردند، اما در همین حال آژانس امداد و کاریابی آوارگان فلسطینی موسوم به “آنروا” این آمار را 460 هزار نفر اعلام کرده و خاطر نشان ساخته است که علاوه بر این تعداد، دهها هزار آواره فلسطینی نیز تابعیت های لبنانی و مصری و اردنی کسب کرده اند.
به منظور اطلاع از اوضاع آوارگان فلسطینی مقیم سوریه و شرایط معیشتی آنان، مرکز اطلاع رسانی فلسطین، مصاحبه ای را با دکتر “نواف تکروری” رئیس دفتر ارتباطات مردمی جنبش مقاومت اسلامی “حماس” در سوریه، انجام داده است.
در این مصاحبه، ابتدا اوضاع سیاسی کنونی فلسطین و اوضاع نوار غزه و کرانه باختری، که موجب نگرانی و ناراحتی آوارگان در اردوگاه های کشورهای دیگر است، مورد بحث قرار گرفته است.
متن مصاحبه مرکز اطلاع رسانی فلسطین با نواف تکروری را در زیر می خوانیم.
پیامدهای خطرناک انشقاق درونی بر مساله فلسطین و اتحاد ملت
ناظران سیاسی بر این باورند که انشقاق درونی فلسطین، که “محمود عباس” رئیس تشکیلات خودگردان، با دستورات و اقدامات خود به آن دامن می زند، بخشی از طرح صهیونیستی ـ آمریکایی برای حذف مساله فلسطین است. نظر شما در این مورد چیست؟
بسم الله الرحمن الرحیم و الحمد لله و الصلاة و السلام علی رسول الله. قبل از هر چیز باید به این مساله اشاره کنم که جنبش مقاومت اسلامی “حماس” بر این نکته تاکید می کند که دو دستگی در داخل فلسطین، به مساله فلسطین و اتحاد ملت فلسطین ضربه می زند و تداوم این وضعیت، راه را برای طرح های سیاسی که هدف از آنها، زیر پا گذاشتن حقوق ثابت این ملت فلسطین و منحرف کردن آن از اهداف واقعی خود است، هموار می کند.
در همین راستا، جنبش حماس همواره بر لزوم ترجیح دادن منافع عالی ملی بر هر منافع دیگری تاکید کرده است و ما وحدت ملی را امری ضروری برای تداوم مقاومت و پایداری و حمایت از طرح آزادیبخش ملی تا زمان اخراج اشغالگران از خاک فلسطین و باز گرداندن حقوق ملی غصب شده خود، می دانیم. هر گونه انشقاق و دو دستگی در داخل فلسطین، شکافی خطرناک در مساله فلسطین ایجاد می کند که باید همه تلاش خود را برای پر کردن آن بسیج کنیم. چنین وضعیتی مطمئنا تنها به نفع منافع دشمن صهیونیستی خواهد بود که سرزمین ما و مقدسات ما را غصب کرده است و هر کس در راستای تشدید این وضعیت حرکت کند، از منافع ملت تخطی کرده است و این خیانت او هرگز از ذهن مردم پاک نخواهد شد.
اما در ارتباط با سوالی که شما مطرح کردید، باید بگویم که مطمئنا آمریکا و رژیم صهیونیستی، طرحی را برای ضربه زدن به مقاومت و عوامل پایداری ملت و مجبور کردن آن به تسلیم و پذیرش شروط و خواسته های آمریکا و رژیم صهیونیستی، آماده کرده اند تا از این طریق جامعه فلسطین را دچار انشقاق کرده و فلسطین را دوپاره کنند.
به نظر ما، پس از خنثی شدن تلاش های جریان دایتون برای کودتا علیه نهادهای مشروع فلسطین، دستورات و تصمیمات عباس، به منظور تقسیم جغرافیایی و سیاسی کرانه باختری و نوار غزه صادر شد و پر واضح است که تمایل صریح عباس به مذاکره با طرف صهیونیستی، وی را اسیر شروط رژیم صهیونیستی و آمریکا؛ از جمله عدم گفتگو با جنبش حماس کرده است و بدین ترتیب عباس نه تنها با پیشنهاد جنبش حماس، بلکه با پیشنهاد همه کشورهای عربی برای گفتگو با جنبش حماس مخالفت می کند.
میان مذاکرات و اقدامات
آیا شما با این مساله موافقید که پذیرش شروط آمریکا و رژیم صهیونیستی مبنی بر عدم گفتگو با جنبش حماس و تعمیق شکاف داخلی در جامعه فلسطین، مانع اصلی این گفت و گوهاست؟
اگر بجث مذاکرات واقعی مطرح بود که منجر به ایجاد تغییرات اساسی واقعی شود، این مساله قابل پذیرش بود. اما پر واضح است که عباس سعی دارد از طریق انجام برخی اقدامات در زمینه امنیتی و اداری، طرح آمریکایی ـ صهیونیستی سازش با فلسطینیان را به اجرا برساند و بدین ترتیب به تحقق یهودی سازی قدس شریف و حفظ مجموعه های صهیونیستی در کرانه باختری و نیز حذف حق بازگشت آوارگان فلسطینی به سرزمین خود و تسلط بر منابع آب و منطقه دشت اردن کمک کند.
به نفع رژیم صهیونیستی است که در شرایط کنونی که عباس، ضعیف ترین دوران عمر خود را سپری می کند، با او مذاکره کند و ضمن اجرای طرح خود، بتواند بدون دادن امتیازات قابل ذکر، به خواسته های خود رنگ واقعیت ببخشد.
منشا خطر
به نظر شما، در صورت تداوم وضعیت انشقاق کنونی، مساله فلسطین به کجا می انجامد؟
بی شک، مساله فلسطین در حال حاضر دوران سختی را پشت سر می گذارد؛ چرا که یک گروه فلسطینی آمادگی خود را برای دادن امتیازات اساسی درباره مساله فلسطین، اعلام کرده است تا بدین ترتیب، رابطه ای دوستانه با طرف صهیونیستی و آمریکا برقرار کند و این مساله خطر جدی برای فلسطین به شمار می رود. اما من اعلام می کنم که عباس، پس از اینکه سند وفاق ملی و پیمان مکه را کنار گذاشته و از در مخالفت با گفتگوی ملی در آمد، جایگاه خود را تضعیف کرد و امکان ندارد که مردم فلسطین، با اعطای امتیازات مورد نظر وی به دشمن صهیونیستی موافقت کند.
علاوه بر این ما به این مساله ایمان داریم که ملت ما می تواند از این بحران خارج شده و امور خود را اصلاح کند؛ چرا که مساله فلسطین شرایط بدتر از این را هم تجربه کرده و ملت فلسطین همواره ثابت کرده است که می تواند ضمن گذر از بحران ها، مسیر جهاد و مقاومت خود را ادامه دهد و بهترین نمونه در این مورد توافقنامه اسلو است که ملت ما توانست با انتفاضه الاقصی آنرا خنثی کند.
آوارگان فلسطینی مقیم سوریه و حق بازگشت آنان
شما به عنوان رئیس دفتر ارتباطات مردمی حماس در سوریه، اوضاع آوارگان فلسطینی مقیم سوریه را در مقایسه با فلسطینیان مقیم دیگر کشورها، چگونه ارزیابی می کنید؟
در حال حاضر حدود 470 هزار آواره فلسطینی در سوریه زندگی می کنند که بیشتر آنها در اردوگاه ها و مجتمع هایی زندگی می کنند که اغلب در شهر دمشق قرار دارند. آوارگان فلسطینی مقیم سوریه مانند یک شهروند سوری از تمامی حقوق کاری، آموزشی، مسافرت و حق بازگشت، بهره مند هستند و حق شرکت در انتخابات و نامزدی در اتحادیه های مختلف سوریه را دارند. تنها حقی که این آوارگان از آن استثنا شده اند، حق انتخاب و نامزدی در مجلس خلق (پارلمان) است.
لازم به ذکر است که بسیاری از آوارگان فلسطینی در سوریه، حضور شایسته و چشمگیری در زمینه های علمی، اقتصادی، اجتماعی و ارتباط و دوستی با شهروندان سوری داشته اند.
شرایط معیشتی آوارگان مقیم سوریه به مراتب از شرایط آوارگان موجود در کشورهای دیگر بهتر است و علاوه بر آن آوارگان مقیم سوریه با دیگر آوارگان فلسطینی مقیم کشورهای دیگر در زمینه بازگشت به سرزمین مادری خود هم صدا هستند و این خود نشانگر این است که پایبندی فلسطینیان به این حق خود ناشی از شرایط نامساعد معیشتی در کشور محل اقامت نیست، بلکه یک مساله ملی و اعتقادی و مساله ای در راستای مقابله با هر گونه ظلم و پافشاری بر حق بازگشت به وطن است که برای فلسطینیان مساله ای حیثیتی و ارزشی به شمار می رود.
هشدار درباره کاهش فعالیت آنروا
چه طرف ها و نهادهایی بر امور آوارگان فلسطینی مقیم سوریه نظارت می کنند؟
از موسسات فعال در این زمینه می توان به موسسه امور آوارگان فلسطینی اشاره کرد که زیر نظر وزارت کار و امور اجتماعی فعالیت می کند و مسئولیت ثبت احوال شخصیه این افراد مانند ازدواج، طلاق، تولد و مرگ را بر عهده دارد و علاوه بر آن، بر روند خدمات رسانی در اردوگاه ها نظارت داشته و تلاش دارد تا این وضعیت را بهبود ببخشد.
آژانس امداد و کاریابی آوارگان فلسطینی موسوم به “آنروا” (وابسته به سازمان ملل، از نهادهای دیگری است که در این زمینه فعالیت می کند و مطمئنا در دو دهه اخیر کارهای آن کم رنگ تر شده است. این سازمان کار اعطای کمک های مالی، خدمات پزشکی و آموزشی و غیره به آوارگان را در حد کافی و مطلوب انجام می داد و این افراد را از کمک دیگر سازمان ها بی نیاز کرده بود، اما بعدها، این خدمات تا حد زیادی کاهش یافت. من همین جا بر این نکته تاکید می کنم که این سازمان باید مسئولیت های خود در قبال آوارگان فلسطینی را تا زمان بازگشت این افراد به سرزمین خود، انجام دهد. ما نسبت به این مساله هشدار می دهیم که کاهش فعالیت های سازمان آنروا، با هدف پایان دادن به فعالیت این سازمان در امر خدمت رسانی صورت می گیرد که اقدامی در راستای اهداف کشورهای غربی برای حذف مساله فلسطین و لغو حق بازگشت آوارگان فلسطینی می باشد. رژیم اشغالگر قدس از این طریق سعی دارد تا به مسأله آوارگان فلسطینی پایان دهد؛ چرا که این رژیم فکر می کند که با توقف خدمت رسانی سازمان آنروا، آوارگان فلسطینی مجبور خواهند شد که هر راهکاری را بپذیرند.
علاوه بر این موسسات، برخی موسسات خیریه، بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی داخلی و نیز برخی موسسات وابسته به گروه های مقاومت، در زمینه خدمت رسانی به آوارگان فلسطینی فعالیت می کنند، اما در مدت اخیر فعالیت این موسسات، به ویژه موسسات وابسته به گروه های فلسطینی، کاهش یافته و کم رنگ تر شده است.
از سوی دیگر، از سال 1998، دفتر ارتباطات مردمی جنبش حماس در سوریه، فعالیت های خود را در اردوگاه های فلسطینی در سوریه آغاز کرده است و در ده سال گذشته، با فعالیت ها و خدمت رسانی خود به این افراد، حضور چشمگیری در میان مردم و موسسات ذیربط داشته و همچنان در اندیشه افزایش این فعالیت ها است.
همان طوریکه قبلا نیز اشاره کردم، دولت سوریه با آوارگان فلسطینی مانند شهروندان خود برخورد می کند و هیچ خدمتی را از این آوارگان دریغ نمی ورزد. اما این بدین معنا نیست که گروه های فلسطینی و سازمان آنروا هیچ مسئولیتی در قبال این افراد ندارند.
دلایل کاهش فعالیت های ساف در قبال آوارگان
سازمان آزادی بخش فلسطین، یکی از طرف های مسئول در زمینه رسیدگی به امور آوارگان فلسطینی در اردوگاه های کشورهای دیگر است. اما با این حال، اقدامی در این زمینه انجام نمی دهد. به نظر شما آیا این مساله، ناشی از ضعف و کم کاری نهادهای این سازمان است یا به موضع سیاسی یک گروه بانقوذ در داخل این سازمان مربوط می شود؟
به نظر من ضعف نهادهای این سازمان و تبدیل آنها به تشکیلاتی صوری و نیز گرایشات سیاسی رهبران با نفوذ آن ـ که به مساله بازگشت آوارگان به دیده مساله ای قابل استفاده در مذاکرات نگاه می کنند ـ باعث کاهش کمک های این سازمان در قبال آوارگان فلسطینی مقیم کشورهای دیگر شده است.
جنبش حماس همواره بر این مساله تاکید کرده است که این سازمان و نهادهای آن باید بر مبنای اصول ضامن مشارکت تمامی گروه ها و شخصیت های مستقل، اتحاد ملت فلسطین در داخل و خارج از این کشور و حمایت از طرح آزادی بخش ملی فلسطین، بازسازی شود؛ چرا که به اعتقاد ما طرح ملی فلسطین، که مبتنی بر تداوم مقاومت و تضمین حق بازگشت آوارگان فلسطینی به سرزمین های اشغالی می باشد، تنها راه پیش روی این سازمان برای بازیابی جایگاه گذشته خود است. علاوه بر این ما همیشه بر این مساله تاکید کرده ایم که ملت ما باید مرجعیت واحدی داشته باشد، اما این مرجع باید مرجعی واقعی باشد، نه اینکه ابزاری باشد که برخی افراد، آنرا در راستای دیدگاه های شخصی و منافع حزبی خود به کار گیرند.
وظایف دفتر ارتباطات مردمی
مهمترین وظایف دفتر ارتباطات مردمی در قبال آوارگان فلسطینی در سوریه چیست؟
این دفتر مسئولیت پیگیری امور اردوگاه ها و مجتمع های فلسطینی را بر عهده دارد و ضمن کمک رسانی به آنها، آنها را در جریان آخرین رویدادهای فلسطین قرار داده و نظرات و دیدگاه های آنها را در قبال این مسائل جویا می شود. دفتر ارتباطات مردمی بخش های مختلفی دارد که از جمله آنها می توان به: فعالیت دانشجویی، فعالیت های زنان، فعالیت های مردمی و گروهی، فعالیت های خیریه و اجتماعی، فعالیت های ورزشی، فعالیت های بهداشتی و فعالیت های صنفی آن اشاره کرد.
در زمینه فعالیت های اجتماعی و خیریه، این دفتر اقدام به ارائه کمک های مالی و عینی به خانواده های فقیر و نیازمند و درمان بیماران فقیر از طریق هماهنگی با بیمارستان ها و مراکز ویژه بهداشتی کرده و علاوه بر این، هزینه های درمان آنها را نیز مشمول تخفیف قرار می دهد.
در زمینه فعالیت های مردمی و گروهی نیز، این دفتر اقدام به بازدید منظم از خانواده های آوارگان و اطلاع از اوضاع معیشتی آنها می کند و تا حد ممکن نیازهای آنها را تامین کرده و علاوه بر این در مناسبت های مختلف دینی و ملی، کنفرانس ها و بازدیدهای مردمی برگزارمی کند.
از آخرین فعالیت های این مرکز می توان به مراسم جشن ازدواج دسته جمعی اشاره کرد که 60 زوج جوان در آن شرکت داشتند. این اقدام دفتر ارتباطات مردمی وابسته به جنبش حماس با استقبال بی نظیر ساکنان اردوگاه یرموک مواجه شد و علاوه بر حضور علما و شخصیت های برجسته فلسطینی و رهبران ارتباطات مردمی و ملی، ده هزار نفر از ساکنان این اردوگاه نیز در آن شرکت کرده بودند. دفتر ارتباطات مردمی در این جشن، به زوج های جوان شرکت کننده در آن کمک های مالی و عینی به ارزش 60 هزار لیره سوری (برابر با 1200 دلار آمریکایی) ارائه داد. ما امیدواریم که هر ساله بتوانیم چنین جشن هایی را برگزار کرده و تلاش می کنیم که در سال های بعدی تعداد زوج های شرکت کننده در آن را افزایش دهیم و به مردم وعده داده ایم که سال بعد، این جشن را با حضور 100 زوج جوان برگزار کنیم.
علاوه بر این، دفتر ارتباطات مردمی برنامه های خیریه، بهداشتی، اجتماعی، ورزشی و آموزشی زیادی را در دست اجرا دارد.
این دفتر در نظر دارد که در آینده ای نزدیک مراسم تقدیر و تکریم از دانش آموزان نمونه آموزشگاه های فنی و دبیرستان ها را برگزار کرده و علاوه بر آن از فارغ التحصیلان برجسته دانشگاهی و نفرات اول مراکز تحفیظ قرآن کریم نیز تقدیر به عمل بیاورد و بدین ترتیب دیگر دانش آموزان را نیز به سوی این فعالیت ها جذب و تشویق کند.
همه به حماس احترام می گذارند
نحوه تعامل مردم فلسطین و سوریه با دفتر ارتباطات مردمی حماس را چگونه ارزیابی می کنید؟
جنبش حماس که در زمینه جهاد و مقاومت دستاوردهای بزرگ و بی سابقه ای را کسب کرده و به لطف خداوند جانفشانی های زیادی را رقم زده بود، در زمینه ارائه خدمات به ملت مظلوم و ستمدیده فلسطین و ایجاد موسسات و تاسیسات زیر بنایی نیز اقدامات جدیدی انجام داده که در کاهش بار مشکلات مردم نقش به سزایی دارد.
جنبش حماس بدین طریق توانسته است اعتماد مردم فلسطین را جلب کرده و مورد احترام آنها قرار گیرد. از سوی دیگر، مواردی از فساد که در میان گروه های دیگر به وضوح قابل مشاهده است، در داخل این جنبش و اعضای آن خبری از آن نیست و این جنبش با احساس مسئولیت در قبال مردم فلسطین و تلاش برای جلب رضایت خداوند و تاسی به سنت پیامبر اکرم (ص)، وظایف خود را در قبال مردم انجام می دهد و از همین رو مردم نیز بر اساس احترام و اعتماد زیاد با جنبش حماس تعامل می کنند و موسسات و افرادی که از طریق جنبش حماس به مردم فلسطین کمک مالی ارائه می کنند به خوبی از این مساله آگاه هستند که کمک های ارسالی آنها در نهایت امانت داری به دست مردم فلسطین می رسد.
آوارگان در اردوگاه الهول
دکتر “عاطف عدوان” وزیر امور آوارگان فلسطین در دولت دهم، در جریان سفر سال گذشته خود به سوریه، با هماهنگی هایی که با دولت سوریه انجام داد، توانست موافقت ماقمات سوری را برای ورود صدها نفر از آوارگان فلسطینی مقیم عراق را که در اردوگاه مرزی “الرویشد” در مرزهای میان اردن و عراق بلا تکلیف مانده بودند، جلب کند و در اردوگاه الهول اسکان دهد. اوضاع این آوارگان در اردوگاه مذکور چگونه است و شما برای کاهش مشکلات آنها چه اقداماتی را انجام داده اید؟
پس از اینکه مقامات محترم سوری، اجازه ورود این گروه از آوارگان را به خاک سوریه دادند، همه آنها به اردوگاه الهول در نزدیکی شهر الحسکه در شمال شرقی سوریه انتقال داده شدند. این آوارگان اعم از زن و کودک و پیر و جوان که تعداد آنها به 400 نفر می رسید، در نتیجه تیراندازی نیروهای آمریکایی و برخی مزدوران آنها، به اردوگاه “الرویشد” پناه آورده بودند.
از همان لحظه اول ورود این افراد به سوریه، کمیته امداد رسانی به فلسطینیان در عراق به ریاست “ابو الحسن التامر” آنها را تا اردوگاه الهول همراهی کرده و مواد اساسی مورد نیاز آنها؛ از جمله مواد غذایی و فرش و پوشاک و وسایل خانگی را تامین کرد و در مراحل بعد نیز ضمن تامین وسایل مورد نیاز آنها، با طرف های ذیربط در کمیساریای عالی پناهندگان و آژانس امداد و کاریابی آوارگان فلسطینی موسوم به “آنروا” برای کمک رسانی به این افراد، هماهنگی کرده و افراد بیمار را برای مداوا به بیمارستان های دمشق و حسکه انتقال داده و علاوه بر مداوای آنها، منازلی را برای آنها نیز تامین کرده است.
از سوی دیگر، این دفتر با ارائه کمک های نقدی و عینی به تعدادی از زوج های جوان، به آنها کمک کرده تا زندگی مشترک خود را آغاز کنند.
دفتر ارتباطات مردمی جنبش حماس، همچنین قبل از فصل زمستان سال گذشته، اقدام به ساختن تعدادی منزل در اردوگاه الهول کرد تا آنها را از گرمای تابستان و سرمای زمستان در امان نگه دارد و بدین ترتیب هر خانواده ای اکنون یک منزل کامل دارای دو اتاق و آشپزخانه و سرویس بهداشتی در اختیار دارد.
علاوه بر این با هماهنگی کمیته امداد رسانی به فلسطینیان در عراق با “لورانس جونز” رئیس کمیساریای عالی پناهندگان، رئیس شهرداری شهرک الحسکه و رئیس اردوگاه الهول، کمیساریای عالی اقدام به صدور کارت شناسایی برای این افراد با امضای شهردار شهرک الحسکه کرد که این کارت شناسایی به آنها اجازه تردد در شهرهای سوریه برای یافتن کار و مداوای خود را می دهد.
آوارگان فلسطینی در اردوگاه مرزی التنف
در همین راستا لازم است اشاره ای هم به اوضاع آوارگان فلسطینی مقیم اردوگاه مرزی التنف در مرزهای میان سوریه و عراق داشته باشیم. این افراد در اوضاع امنیتی و بهداشتی و اجتماعی و انسانی اسفباری به سر می برند. شما در ارتباط با این افراد چه اقداماتی را انجام داده اید و به نظر شما چگونه می توان به این فاجعه انسانی پایان داد؟
در دفتر ارتباطات مردمی جنبش حماس در سوریه، یک کمیته ویژه رسیدگی به امور آورگان فلسطینی در اردوگاه های التنف و الهول عراق تشکیل شده است که اعضای این کمیته، هر دو هفته یکبار، ضمن بازدید از اردوگاه التنف، غذا و دارو و لباس و مقداری نیز پول به این افراد می دهند و علاوه بر این، هر این کمیته به منظور کاهش مشکلات این افراد، هماهنگی هایی را نیز با طرف های ذیربط مانند کمیساریای عالی پناهندگان و نیز سازمان آنروا انجام می دهد.
حدود 350 آواره فلسطینی در بدترین شرایط امنیتی و بهداشتی و انسانی در اردوگاه التنف زندگی می کنند و ما همین جا از جامعه بین المللی و سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب و تمامی سازمان های حقوقی و بشری می خواهیم که به مسئولیت های خود در قبال این آوارگان فلسطینی در اردوگاه های التنف و الولید در خاک عراق در مرز این کشور با سوریه ـ که 1300 آواره فلسطینی در آن (اردوگاه الولید) زندگی می کنند ـ و نیز آوارگان دیگری که هنوز در دیگر شهرهای عراق به سر می برند عمل کرده و تا زمان بازگشت آنها به سرزمین خود که در سال 1948 از آن آواره شدند، مکانی امن برای آن ها تدارک ببینند.
