استاد محمد شمعه ملقب به ابو حسن از برجسته ترین بنیانگذاران جنبش مقاومت اسلامی “حماس” و رئیس شورای مدیریت مدارس دار الارقم در غزه تاکید کرد که حضور چند صد هزار نفری ملت فلسطین در مراسم سالگرد تاسیس جنبش حماس نشانگر این است که این جنبش علی رغم تمامی مشکلاتی که در مرحله پس از تشکیل دولت با آن مواجه شد پیشرفت زیادی داشته و توانسته است شمار هواداران خود را بیشتر کند. وی با اشاره به اینکه شمار جمعیت حاضر در مراسم مذکور فراتر از انتظار بود اظهار داشت که این مساله حاکی از اعتماد ملت فلسطین به جنبش حماس است که همچنان به اصول و حقوق ملی پایبند مانده و در مقابل فشارها حاضر به تسلیم و چشم پوشی از این اصول و حقوق نشده است.
این رهبر برجسته حماس در گفتگو با خبرنگار مرکز اطلاع رسانی فلسطین در غزه این اظهارات را بیان کرد که در زیر متن کامل آنرا با هم می خوانیم:
– جنبش حماس از جنبش اخوان المسلمین منشعب شد و چند سال قبل از ظهور این جنبش فعالیت های اخوان در غزه آغاز شد. فعالیت های تبلیغی شما در غزه چگونه آغاز شد و از چه زمانی به جنبش حماس ملحق شدید؟
جنبش حماس در مرحله نخست از جنبش اخوان المسلمین در غزه و سپس در فلسطین منشعب شد. جنبش حماس یکی از شاخه های اخوان المسلمین در فلسطین است و فعالیت های مقاومتی علیه اشغالگران را هدف اصلی خود قرار داد؛ چرا که این جنبش اساسا یک جنبش مقاومتی است و از همین رو، بیشتر فعالیت های اخوان المسلمین در باریکه غزه و کرانه باختری در دهه هفتاد بر روی فعالیت های تبلیغی و اهتمام به مسائل آموزشی و تربیتی و اجتماعی مردم بود. زمانی که حماس به این نتیجه رسید که قدرت فعالیت در عرصه مقاومت را دارد تاسیس خود را اعلان کرد و پس از آن در تاریخ 8/12/1987 انتفاضه نخست ملت فلسطین شکل گرفت. حادثه اصلی که منجر به شعله ور شدن آتش انتفاضه شد حمله یک دستگاه کامیون به سوی کارگران فلسطینی بود که منجر به شهادت تعدادی از آنها شد و همین حادثه خشم و انزجار ملت فلسطین را به دنبال داشت. جنبش حماس از این قیام مردمی برای آغاز فعالیت های خود استفاده کرد و در راستای مقاومت در برابر اشغالگران، راهپیمایی ها و برنامه های گسترده ای را علیه اشغالگران ترتیب داد.
– نحوه آشنایی شما با شیخ احمد یاسین چگونه بود و روابط شما با وی چگونه آغاز شد؟
من در سال 1967 و پس از فاجعه فلسطین با شیخ احمد یاسین آشنا شدم. قبل از آن من در شهر غزه سکونت داشتم و شیخ در اردوگاه الشاطی زندگی می کرد. بر حسب اتفاق من منزلی در اردوگاه مذکور و در نزدیکی منزل شیخ احمد یاسین خریدم و پس از اینکه تعریف وی را شنیدم برای آشنایی به دیدار وی رفتم و از همان روز رابطه و دید و بازدیدهای ما آغاز شد و کردار و گفتار وی برای من بسیار خوشایند و جذاب بود. این اتفاقات در ماه های نخست پس از وقوع جنگ سال 1967 صورت گرفت.
– حماس قبل از اعلان تاسیس خود در سال 87 مراحل متعددی را پشت سر گذاشت. درباره این مراحل برای ما صحبت می کنید؟
تاسیس جنبش حماس مساله ای ناگهانی نبود، بلکه قبل از آن مراحل متعددی را پشت سر گذاشت که آغاز آنها به اوایل دهه هشتاد باز می گردد. این جنبش نخستین کمیته نظامی را در سال 1983 تشکیل داد و تصمیم گرفت خود را برای فعالیت در عرصه مقاومت آماده کند. اما تقدیر الهی این بود که تمامی فعالان این جنبش بازداشت شوند و پس از آن در اواسط دهه هشتاد، حماس تصمیم گرفت که رویارویی و مقابله با دشمن صهیونیستی را از طریق فعالیت های مردمی پیگیری کند و از همین رو، به تمامی اعضا و طرفداران خود دستور داد که در این درگیری ها؛ بویژه درگیری های ناشی از حملات شهرک نشینان صهیونیست به مسجد الاقصی مشارکت کنند. چنین بود که جوانان غزه با اتوبوس ها عازم مسجد الاقصی می شدند تا با این حملات و اقدامات شهرک نشینان صهیونیست مقابله کنند. در آن سال ها درگیری های شدیدی میان جوانان فلسطینی و شهرک نشینان صهیونیست در جریان بود و این نخستین تجربه و آزمایش ها در زمینه رویارویی با دشمن صهیونیستی بود. در اطراف دانشگاه اسلامی غزه نیز که خاستگاه جوانان مسلمان بود وضعیت مشابهی حاکم بود. پس از آن، جنبش حماس در برخی مناسبت ها مردم را به اعتصاب فرا خوانده و اطلاعیه هایی با عناوین مختلف مانند “نگهبانان سرزمین اسراء”، “جنبش مبارزه اسلامی” و “مبارزان فلسطینی” در میان مردم توزیع می کرد. در بعضی از این اعلانیه ها نیز نام خود را “جنبش مقاومت اسلامی” معرفی می کرد و گاهی نیز عنوان “اخوان المسلمین” را مورد استفاده قرار می داد. این فعالیت ها نخستین حضور جنبش حماس در جامعه فلسطینی بود که بیشتر به تمرین عملی برای مقابله با دشمن صهیونیستی شبیه بود.
– شما رهبری فعالیت تشکیلاتی در غزه را بر عهده داشتید. آغاز این روند چگونه بود و چگونه پیشرفت کرد؟
فعالیت تشکیلاتی از اوایل دهه هفتاد آغاز شد و زمانی که شیخ احمد یاسین علاقه مندی جوانان فلسطینی به فعالیت های ورزشی را مشاهده کرد سعی در توسعه فعالیت های جنبش در این زمینه گرفت تا از آن به نفع عرصه تبلیغ استفاده کند. در مجاورت مسجد شمالی در اردوگاه الشاطی اتاق کوچکی وجود داشت که شیخ تصمیم گرفت از آن به عنوان هسته اولیه یک باشگاه ورزشی استفاده کند. در ادامه فعالیت ها در این زمینه افزایش یافت و تلاش شد که نهادی رسمی شکل بگیرد و در نهایت شورای اداری با نام “جمعیت اسلامی” با حضور جوانان شکل گرفت و بعد اساسنامه داخلی برای این جمعیت تدوین شد و مدیر آن برای دریافت مجوز از وزارت کشور اقدام کرد که البته درخواست وی با مخالفت مواجه شد. این مساله بیش از سه سال به طول انجامید تا با میانجیگری های طرف های متعدد توانستند مجوز را دریافت کنند. سپس “مجمع اسلامی” شکل گرفت که شیخ خود مدیر آن بود و پس از آن نیز موسسات اجتماعی و ورزشی و بهداشتی دیگری هم تشکیل یافتند و فعالیت تشکیلاتی جنبش حماس تقریبا از اواسط دهه هفتاد آغاز شد و با فعالیت انجمن های دانشجویی در دانشگاه ها ادامه یافت و به تدریج این جنبش در انتخابات اتحادیه ها و جمعیت ها شرکت کرد و این آغاز کار بود و در مرحله بعد توسعه و گسترش هم پیدا کرد.
– در اوایل دهه هشتاد، جنبش حماس وارد کشمکش های سطحی در برخی موسسات مانند هلال احمر و دانشگاه اسلامی غزه شد. دلیل این مساله چه بود؟
این مساله در اواخر دهه هفتاد روی داد و در آن زمان جنبش فتح و جنبش اخوان المسلمین با هم توافق کرده بودند که به صورت رقابتی وارد موسسات شوند و این موسسات تنها محدود به عرصه بهداشتی نمی شد، بلکه دیگر فعالیت ها را نیز در بر می گرفت. این دو جنبش توافق کرده بودند که در سیستم های تشکیلاتی حضور داشته باشند تا مانع از یکجانبه گرایی و حاکمیت صرف یک تفکر واحد در این نهادها شوند و به صورت توافقی فهرست مشترکی از اعضای فتح و اخوان در این موسسات فعالیت کنند. پس از آن مشکلاتی میان طرفین به وجود آمد و از آنجایی که آنها نمی خواستند رقیب دیگری در این سازمان ها وارد شود، مشکلات و درگیری هایی میان ما و آنها ایجاد شد.
– قبل از انتفاضه نخست فلسطین، جنبش حماس همچنان در عرصه فعالیت نظامی ایفای نقش می کرد، ایده اصلی این کار چگونه و از چه زمانی شکل گرفت؟
در سال 83 نخستین کمیته نظامی در زمینه فعالیت های مقاومتی در مقابل اشغالگران شکل گرفت و مقادیری سلاح نیز خریداری کرد، اما یکی از تجار سلاح به عنوان مزدور دو جانبه فعالیت می کرد و این مساله ضربه بزرگی بر ما وارد کرد. پس از این حادثه جنبش حماس بار دیگر فعالیت های نظامی را از سر گرفت و راهکار جدیدی برای تعامل با مزدوران اتخاذ کرد و یکی از مزدوران را نیز به دام انداخت. این جنبش پس از آن شاخه ای نظامی تشکیل داد که در دو عرصه شناسایی و پیگرد مزدوران و تحقیق درباره آنها و عملیات نظامی مخفیانه فعالیت می کرد و هدف از مخفی نگه داشتن فعالیت ها این بود که سازمان اطلاعات دشمن نتواند منبع عملیات های این جنبش را شناسایی کند.
– بعد از آن حادثه معروف زیر گرفته شدن کارگران فلسطینی با کامیون که به شهادت 7 تن از آنها انجامید نخستین بیانیه جنبش حماس صادر شد و این جنبش در عرصه ظاهر شد. برای ما از خاطرات آن روزها بگویید؟
حادثه مذکور در تاریخ 8/9/1987 به وقوع پیوست و یک دستگاه کامیون با خودروی حامل کارگران فلسطینی اهل باریکه غزه برخورد کرد که به کشته و زخمی شدن تعدادی از کارگران فلسطینی انجامید. زمانی که این خبر به باریکه غزه رسید خشم و انزجار عمومی این منطقه را فرا گرفت و درخواست تشکیل جلسه فوق العاده به رهبری اخوان المسلمین مطرح شد تا واکنش مناسب در مقابل آن اتخاذ شود. در آن زمان قرار بر این شد که جنبش حماس در واکنش به حادثه مذکور راهپیمایی اعتراض آمیزی را برگزار کند و به منظور آغاز فعالیت های مقاومتی در واکنش به این جنایت، اطلاعیه هایی توزیع شده و در آنها مردم را به مقابله با جنایت های صهیونیستی دعوت کنند. این اول کار بود و اعلانیه های این جنبش با نام “ح، م، س، یا همان جنبش مقاومت اسلامی” منتشر شد و سپس یکی از برادرانمان در کرانه باختری پیشنهاد اضافه شدن حرف الف به این حروف را داد که در نهایت همان کلمه “حماس” تشکیل شد.
– چند ماه پس از آغاز انتفاضه نخست فلسطین، موج بازداشت های گسترده ای در میان اعضا و رهبران جنبش حماس صورت گرفت و تعدادی از بنیانگذاران این جنبش و حتی شیخ احمد یاسین بازداشت شدند. شما کی بازداشت شدید؟
دوره بازداشت ها در آن زمان از ماه آگوست و با بازداشت برخی رهبران حماس آغاز شد، اما این بازداشت به صورت آنی و یکباره صورت نگرفت، بلکه طی یک دوره از ماه آگوست تا اکتبر ادامه داشت. در آن زمان من در زندان سرایا در غزه بازداشت شده و تحت تحقیق و بازجویی قرار گرفتم. در آن زمان تمامی رهبران حماس به جز شیخ یاسین بازداشت شدند و آنها شیخ را بازداشت نکردند تا وی را دامی برای بازداشت دیگر افرادی که به زیارت وی می آیند، قرار دهند. در سال 1989 و به دنبال گروگان گیری نظامیان صهیونیستی از سوی جنبش حماس، شیخ یاسین به همراه راهبران درجه 4 این جنبش بازداشت شدند که جمعیت کل آنها به 1500 نفر می رسید.
– بعد از گذشت 23 سال از تاسیس جنبش حماس، آیا شما به عنوان بنیانگذاران این جنبش انتظار داشتید که حماس راه خود را با این اقدرت و اقتدار ادامه دهد؟ زمانی که صدها هزار شهروند غزه ای را می دیدید که به نشانه حمایت از جنبش حماس در مراسم بیست و سومین سالگرد تاسیس آن شرکت کرده اند چه احساسی داشتید؟
مطمئنا ما برای تداوم فعالیت های این جنبش برنامه ریزی کرده بودیم، اما پیش بینی نمی کردیم که چنین نتایجی رقم بخورد؛ هر چند که می دانستیم کار بزرگی را شروع کرده ایم و جنبش نیز در ادامه توانست موفقیت ها و دستاوردهایی فراتر از حد توقعات و انتظارات ما به دست بیاورد و موفقیت چشمگیر آن در انتخابات پارلمانی اخیر و جنگ غزه نمونه هایی از این مساله است. ما به وضوح دست یاری خداوند را در این حوادث دیدیم و جنبش حماس توانست علی رغم تمامی مشکلاتی که پس از تشکیل دولت از سوی دشمن صهیونیستی و تمامی کشورهای جهان مواجه شد توانست پیشرفت زیادی کسب کند. اما درباره مشارکت خیل عظیم جمعیت در مراسم بیست و سومین سالگرد تاسیس جنبش حماس نیز باید بگویم که این جمعیت فراتر از حد انتظار ما بود و این حضور حماسی میزان اعتماد مردم فلسطین به جنبش حماس را که تاکنون پایبندی خود به اصول و حقوق ملی فلسطینی را حفظ کرده و تحت فشارها تسلیم و حاضر به عقب نشینی نشده است، نشان داد.
