آب های زیر زمینی غزه؛ منبع بیماری های بدون دارو

ساکنان نوار غزه در معرض خشکسالی هستند. بر اساس آمار ادارۀ آب، آلودگی، 97 درصد سفره‌های آب زیرزمینی غزه را تهدید می‌کند. بیماری‌های کبدی، اسهال، انگل‌ها و غیره، بدن‌های آنها را از هم می‌درد. این در حالی است که تنها 5 درصد آب‌های خانگی در بخش ساحلی، مطابق معیارهای سازمان بهداشت جهانی هستند. طبق تحقیقات الرسالة، ساکنان نوار غزه به دلیل افزایش میزان آلودگی نمکی، باکتریایی و شیمیایی آب‌های زیرزمینی نوار غزه که از نشت آب‌های فاضلاب، آب شور دریا و مواد به جا مانده از جنگ و غیره ناشی می‌شود؛ در معرض بیماری­های جدی قرار دارند.
اگرچه برخی از افرادی که الرسالة با آنان مصاحبه کرده، عنوان نمودند که به دشواری می‌توان آلودگی آب نوار غزه را به طور کامل به آلودگی آب در این منطقه مرتبط کرد ولی همه آنان بر این باورند که وضعیت آب در نوار غزه و ویژگی‌های آن فاجعه‌بار است و همین امر یکی از دلایل اصلیِ بسیاری از بیماری‌های موجود است و در حال حاضر نمی‌توان به دلیل محاصره، راه حلی برای آن پیدا کرد.

آلودگی وحشتناک
آلودگی آب در نوار غزه که حتی باعث عقب ماندگی ذهنی کودکان هم شده است، تنها به شوری منحصر نمی‌شود بلکه به وجود مقادیر زیادی نیترات در آن نیز مربوط است. همچنین میانگین آلودگی باکتریایی و شیمیایی نوار غزه به دلیل نشت آب‌های فاضلاب در سفره زیرزمینی و شبکه‌های آبی بالا رفته است. ساکنان نوار غزه که تعدادشان به دو میلیون نفر در 365 کیلومتر مربع می‌رسد، از نشت فاضلاب در سفره های آب زیرزمینی رنج می‌برند به طوری که کمتر از 80 درصد ساکنان نوار غزه، به شبکه‌های فاضلاب متصل هستند و بقیه مجبورند از طریق چاله‌های مکنده یا کانال‌های روباز، فاضلاب را دفع کنند که این امر زمینه را برای نشت آن در سفره آب زیرزمینی و افزایش آلودگی مهیا می‌سازد. طی نظرسنجی الرساله از ساکنان منطقه «المغرافه» که از چاله‌های مکنده برای رهایی از فاضلاب استفاده می‌کنند؛ تعداد این افراد در این منطقه رسماً به 16 هزار نفر می‌رسد. آنها از ابتلای مکرر کودکان خود به اسهال و انواع انگل‌ها سخن گفته‌اند.
بر اساس آزمایش‌های به عمل آمده در آزمایشگاه آب و خاک وابسته به دانشگاه الأزهر، میزان کلیفرم مدفوعی و کلوموفورم بسیار زیاد است. دلیل ابتلای کودکان به ویژه شیرخواران به یرقان، وجود مقادیر زیادی نیترات در آب شرب است که باعث اکسید شدن هموگلوبین در سلول‌های قرمز خونی می‌شود. این امر در نهایت به کمبود اکسیژن در مغز و خون منجر شده و باعث مرگ دائمی مغز یا مرگ در برخی شرایط می‌شود.
مازن البنا، رئیس اداره آب اعتراف کرد که مشکل آلودگی نیترات به میزان زیادی در نوار غزه وجود دارد به طوری که میزان نیترات در یک لیتر، به 300 میلی‌گرم می‌رسد این در حالی است که میزان استاندارد نیترات در این میزان آب، فقط 50 میلی‌گرم است. این مقدار، در شهر خانیونس به 600 میلی‌گرم می‌رسد. این شهر، به دفع آب‌های فاضلاب از طریق چاله‌های مکنده، خیلی وابسته است. 
به گفتۀ احمد حلس، کارشناس محیط زیست، 70 هزار چاله مکنده در شهر خانیونس وجود دارد که همه آنها، سفره آب زیرزمینی را آلوده می‌کنند و باعث یرقانی می‌شود که به نوبه خود، علت خفگی، نارسایی در رشد و عقب‌ماندگی ذهنی در صورت استفاده مداوم از آب دارای نیترات است.
گزارش وزارت برنامه‌ریزی در غزه درباره بخش فاضلاب در سال‌های (2010- 2020) تأکید می‌کند که یک سوم ساکنان غزه به شبکه‌های فاضلاب وصل نیستند. آنان به چاله‌های مکنده برای رهایی از شر فاضلاب وابسته‌اند و در این میان، شهر خانیونس جایگاه ویژه‌ای دارد. در شمال نوار غزه و نیز در شهر رفح، 70 درصد منازل به شبکه فاضلاب متصل هستند. این میزان در شهر غزه افزایش یافته و به 80 درصد می‌رسد اما این میزان، در منطقه میانی، دچار کاهش شده و به 64 درصد می‌رسد.

در آستانه بیماری
پس از توافق کارشناسان درباره آلودگی 95 درصد آب‌های غزه، دکتر مجدی ضهیر، مدیر اداره طب و پیشگیری در وزارت بهداشت، انواع اسهال ویروسی و باکتریایی را نتیجۀ آلودگی از طریق دهان به علت آب‌های آلوده دانست. وی افزود که شهروندان در معرض ابتلا به انگل‌هایی مثل آمیبیا، اسهال خونی، یا ژیاردیا و کرم‌های مختلف هستند که در این میان، التهاب ویروسی کبد یعنی هپاتیت نوع A از همه خطرناک‌تر است. ضهیر معتقد است که نوار غزه از جمله مناطقی است که این بیماری‌ها به دلیل پایین بودن سطح زیرساخت‌ها و بهداشت فردی، شیوع بسیاری دارد. تا زمانی که واکسن‌هایی برای این بیماری‌ها در دسترس نباشد، این بیماری‌ها از بین نخواهند رفت. بر اساس مطالعات انجام شده، 94 درصد  از کودکان مبتلا به هپاتیت، قبل از سن بلوغ قرار دارند.
تهیه‌کنندگان این تحقیق، تلاش کردند که به آمارهایی دربارۀ میزان ابتلا به بیماری‌های فوق در سال 2014 دست پیدا کنند. مشخص شد که 860 مورد با میانگین انتشار 9/48 درصد از 100 هزار نفر به این بیماری‌ها مبتلا شده‌اند. این در حالی است که میزان اسهال کودکان زیر سه سال، 3/23 درصد و در میان کودکان بالای سه سال، 4/2 درصد بوده است. 

 

به علاوه، پژوهش‌های متعددی، وجود نیترات در آب را با بیماری سرطان که طی دو سال اخیر در نوار غزه شیوع بیشتری یافته است، مرتبط کرده‌اند. طی جدیدترین مطالعات به عمل آمده در سال گذشته، 74 مورد به طور ماهانه، تنها در بیمارستان الشفاء در شهر غزه ثبت می‌شود.
طبق گزارش سازمان جهانی یونیسف در سال 2010، حدود 26 درصد از بیماری‌های غزه به آب مرتبط است. همچنین طبق اطلاعات مرکز داده‌های ملی فلسطین، آلودگی آب باعث آسیب رسیدن به سلامت عمومی شده است به طوری که افزایش میزان گوگرد، باعث افزایش بیماری‌های پوستی؛ افزایش فلوراید، باعث افزایش مشکل‌های استخوانی در بزرگسالان، خرابی‌دندان در خردسالان؛ افزایش نیترات باعث افزایش ابتلا به سرطان و افزایش سرب، باعث مسمومیت و عقب ماندگی ذهنی کودکان و دیگر بیماری‌های معده و انگل مثل ژاردیا، کرم و غیره می‌شود.

افزایش 12 درصدی آلودگی
از آنجا که نمی‌توان میان کمیت آب و کیفیت آن تفکیک قائل شد، کارشناسان عنوان کرده‌اند که کاهش کمیت آب، اجازه بهداشت کامل فردی را نمی‌دهد و همین امر، باعث بیماری‌های گریزناپذیری شده است. به هر فرد در غزه، روزانه تنها 60 لیتر آب می‌رسد این در حالی است که طبق استانداردهای بین‌المللی، این میزان، 120 لیتر در روز است. رژیم صهیونیستی، 300 لیتر را برای شهروندان خود فراهم می‌کند و در کشورهای اروپایی نیز این میزان به 400 لیتر در روز می‌رسد.
نبود بدیل و جبران نکردن کمی آب، باعث کاهش آب‌های زیرزمینی نسبت به سطح دریا شده که به همین علت، آب دریا با آن مخلوط و سبب شوری آن شده است. همچنین آلودگی آب با کلراید موجود در املاح، به هزار میلی‌گرم در یک لیتر رسیده این در حالی است که سازمان بهداشت جهانی تأکید دارد که این عنصر باید از 250 میلی‌گرم در یک لیتر بیشتر نباشد. این ارقام با حرکت به سمت غرب نوار غزه بیشتر می‌شود.

رژیم اشغالگر؛ متهم اصلی
گذشته از سرقت منابع آبی مردم فلسطین در نوار غزه، دلایل و ناگفته‌های این آلودگی در سفره‌های آب زیرزمینی بر اساس اطلاعات و مدارک مستند عنوان می‌شود:
طبق یکی از مطالعاتی که احمد صافی در مرکز کار توسعه «معا» انجام داده است، کیفیت آب در 12 منطقه نوار غزه، پس از جنگ اخیر، تغییر منفی داشته است. این میزان، معادل 48 درصد از 25 منطقه بررسی شده در نوار غزه است. کیفیت آب مصرفی حدود نیمی از تجمع‌های مسکونی به دلیل تغییر منبع آب از چاه‌های آسیب دیده طی جنگ به چاه‌های دیگر، بدتر شده است. کارشناسان، مشکل اساسی را محرومیت شهروندان از حقوق آبی خود می‌دانند به طوری که 30 درصد از ساکنان در 1.4 درصد از مساحت فلسطین زندگی می‌کنند و به علت تراکم زیاد این افراد، تمام منابع از جمله منابع آبی به اتمام رسیده است. میزان آبی که سالانه رژیم اشغالگر به سرقت می‌برد، حدود سه میلیارد متر مکعب است. 

آلودگی پنهان
به غیر از موارد گفته شده، سفره‌های آب زیرزمینی نوار غزهبه دلایل دیگری از جمله: آلودگی ناشی از نفوذ آب زباله‌ها به درون زمین و کودهای شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی نیز آلوده می‌شوند. به گفته کارشناسان، آلودگی آب بر گیاهان نیز تأثیرگذار است به طوری که آلودگی شیمیایی در گیاهانی با عمر کم مثل خیار، گوجه فرنگی، انواع کلم و غیره ظاهر می‌شود که البته تأثیر آنها، کمتر از گیاهان فصلی مثل زیتون و مرکبات است. آلوده‌ترین مناطق در نوار غزه، مرکز شهرها به ویژه شهر غزه است که تراکم جمعیتی زیادی به ویژه در طول ساعات روز دارد. بنابراین آب‌های زیرزمینی، شورتر از گذشته خواهند شد.

راه‌حل‌های فاجعه

– تکیه به منبع دیگری مثل آب دریا از طریق ایجاد یک ایستگاه شیرین سازی آب. هزینه این گزینه طبق برآوردهای اولیه، 300 میلیون دلار است که البته به دلیل مخالفت اسراییل با وارد کردن لوازم آن، ایجاد چنین ایستگاهی بسیار دشوار است.
– تلاش برای متصل کردن همه شهروندان به شبکه فاضلاب.
– تلاش برای وارد کردن آب از کرانه باختری.
– دستیابی به حقوق آبی که رژیم اشغالگر آن را به یغما برده است.
– ایجاد حوضچه‌هایی برای جمع‌آوری آب باران.
– اصلاح شبکه آب‌رسانی و کاهش هدر رفت آب.
– متوقف کردن سرقت آب از طریق شهرداری‌ها.
– جلوگیری از حفر چاه‌های جدید در مناطق گزینش شده.