دو طرف رود اردن حکایتگر مهاجرت و آوارگی ملتیاست که تحت فشارهای اشغالگران و جنایت ها و عملیات های ترانسفر آن، اعضای یکخانواده از هم دور افتاده و در دو طرف آن قرار گرفته اند.
به گزارش مرکز اطلاع رسانی فلسطین، حافظه مردمیفلسطینیان بیش از 60 سال است که این حکایت ها و داستان ها را حفظ کرده است و درواقع فلسطینیان می خواهند به اشغالگران اعلام کنند که حق بازگشت با مرور زمان ازبین نخواهد رفت.
در اردن و در بخش شرقی رود اردن، بیش از 2میلیون و 600 هزار آواره فلسطینی دور از شهر و دیار آبا و اجدادی خود زندگی میکنند و منتظر فرا رسیدن لحظه بازگشت به سرزمین آبا و اجدادی خود هستند.
آمارها نشان می دهد که اردن بیشترین تعداد ممکناز آوارگان فلسطینی را در خود جای داده است و جمعیت آنها بیش از 60 درصد جمعیت اینکشور را تشکیل می دهد. بر اساس اسناد آنروا یک میلیون و 639 هزار و 718 نفر ازآوارگان فلسطینی که 18 درصد از کل آوارگان مقیم این کشور را تشکیل می دهند ساکناردوگاه هایی هستند که آژانس امداد رسانی و کاریابی سازمان ملل برای آوارگانفلسطینی موسوم به “آنروا” بر مسائل بهداشتی و آموزشی آنها نظارت دارد.
آمارها سخن می گویند
در سال 1948 که شاهد وقوع فاجعه اشغال فلسطینبود، 100 هزار آواره فلسطینی راهی اردن شده و به صورت موقتی در مساجد و مدارسشهرها و شهرک های مختلف این کشور اسکان داده شدند. کمیته بین المللی صلیب سرخ تاماه مه سال 1950 کمک هایی را به این آوارگان ارائه می داد تا اینکه آژانس آنرواکارش را آغاز کرد.
پس از اشغال کرانه باختری و باریکه غزه در سال1967، موج جدیدی از آوارگان فلسطینی راهی اردن شدند که آنروا اسامی 140 هزار نفراز آنها را ثبت کرده است. این افراد بخشی از کل مهاجرین جدید بودند که جمعیت شانتقریبا 240 هزار نفر بود و از کرانه باختری مهاجرت کرده بودند. لازم به ذکر است کهکرانه باختری رود اردن در فاصله سال های 1948 تا 1967 بخشی از خاک اردن به حساب میآمد.
در همین حال، آخرین آمارهای آنروا که در سال2016 منتشر شده، نشان می دهد که جمعیت آوارگان به 2 میلیون نفر رسیده است که اینآمار 40 درصد از کل جمعیت ثبت شده آوارگان در دفاتر آنروا در مناطق مختلف محلفعالیت آنرا تشکیل می دهد.
اردوگاه های آوارگان
در اردن 10 اردوگاه مخصوص آوارگان فلسطینی وجوددارد که 4 مورد از آنها یک سال پس از جنگ سال 1948 و 6 مورد از آنها پس از سال1968 احداث شده اند و اردوگاه “امان جدید” (الوحدات) یکی از هماناردوگاه هایی است که پس از سال 1948 و برای اسکان مهاجرانی که در نتیجه اشغال شهرو دیارشان توسط رژیم صهیونیستی آواره شده بودند، احداث شده است.
10 اردوگاه محل اسکان آوارگان فلسطینی در اردنکه سازمان ملل آنها را به رسمیت شناخته است، عبارتند از:
· اردوگاه های امان ـ پایتخت اردن ـ
ـ اردوگاه “امان جدید” (یا اردوگاهالوحدات)
ـ اردوگاه جبل الحسین
ـ اردوگاه مارکا (شنلر سابق و حطین کنونی)
*اردوگاه های خارج از پایتخت:
ـ اردوگاه البقعه ـ در استان بلقاء واقع درشمال غرب پایتخت (امان)
ـ اردوگاه الزرقاء در استان الزرقاء واقع درشمال شرق پایتخت
ـ اردوگاه الطالبیه در استان مادبه واقع درجنوب پایتخت
ـ اردوگاه سوف در استان جرش واقع در شمال اردن
ـ اردوگاه جرش (مخیم غزه) در استان جرش واقع درشمال اردن
ـ اردوگاه الحصن (شهید عزمی مفتی) در استاناربد واقع در شمال اردن
ـ اردوگاه اربد واقع در وسط شهر اربد
چرا آنروا برخی اردوگاه های آوارگان فلسطینی رابه رسمیت نمی شناسد؟
اردوگاه های آوارگان فلسطینی که آنروا آنها رابه رسمیت می شناسد، اردوگاه هایی هستند که در اراضی تخصیص داده شده برای این منظوراز سوی دولت اردن احداث شده اند.
احتمال دارد که دولت اردن نام اردوگاه را برروی برخی مناطق محل سکونت شمار زیادی از آوارگان اطلاق کند، اما این اماکن برایاین منظور اختصاص داده نشده اند. از جمله مصادیق این مساله می توان به اردوگاه سخندر شهر الزرقاء واقع در شمال شرق امان و اردوگاه یرموک در دمشق ـ پایتخت سوریه ـاشاره کرد. اما آنروا به این مناطق هم خدمت رسانی می کند.
از مهمترین مشکلاتی که اردوگاه های آوارگانفلسطینی با آنها مواجه هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ بدتر شدن وضعیت منازل و کمتر شدن مساحت درکنار بالاتر رفتن تراکم جمعیت و نیز عدم دسترسی آنها به شبکه های فاضلاب و درنتیجه محروم شدن آنها از شرایط بهداشتی و انسانی مناسب.
ـ تنگ و باریک بودن خیابان ها در کنار دالان هاو کوچه های تنگ که بسیاری از آنها هم آسفالت نشده اند. علاوه بر این ها، حفره ها وچاه های زیادی در این خیابان ها و کوچه ها ایجاد شده است که آب های فاضلاب در آنجاجمع می شود و شکاف ها و حفره های زیادی هم وجود دارند که به منبع آلودگی و محلزندگی موش ها و قورباغه ها و دیگر حشرات موذی تبدیل شده اند.
ـ کمبود آب های سالم و قابل شرب که ساکنان ایناردوگاه ها بتوانند از آنها استفاده کنند و در بهترین حالت، این اردوگاه ها هفتهای یکبار هم به آب شرب سالم دسترسی ندارند.
افزایش جمعیت موش ها و دیگر جوندگان در خیابانها و کوچه های این اردوگاه ها که به منازل ساکنان آنها و حتی کودکان شیرخواره ومغازه ها و مدارس حمله می کنند و تلاش های ساکنان اردوگاه ها برای مقابله با اینمشکل با وجود کمک و مساعدت آنروا به نتیجه نرسیده است و این مساله ناشی از منابعآلودگی موجود در اطراف این اردوگاه هاست که به نظر می رسد همیشه منبعی برای اذیت وآزار ساکنان اردوگاه ها خواهند بود.
ـ وجود مقادیر زیادی از انواع زباله ها و آشغالها در کنار عدم وجود امکانات کافی برای جمع آوری این زباله ها و دفع آنها به شیوههای پیشرفته.
ـ افزایش جمعیت حیوانات ولگرد مانند سگ ها وگرگ ها و دیگر حیوانات موذی در اطراف اردوگاه ها که باعث اذیت و آزار ساکنان آنهاو ترس و نگرانی کودکان می شود.
ـ توسعه مجتمع های تجاری فاقد مجوز و به ویژهافراد دست فروش و سبزی فروش در اطراف مدارس که باعث ایجاد سر و صدای آزار دهندهبرای دانش آموزان می شود و در برخی موارد فرآیند آموزشی را تحت الشعاع خود قرار میدهد.
ـ استفاده خانواده های نیازمند از وسایل گرایشیابتدایی مانند سوزاندن روغن های سوخته، هیزم و شاخه های درختان و غیره به خاطر عدموجود وسایل گرمایشی مطمئن تر.
ـ عدم وجود پارک و فضای سبز در اردوگاه ها درکنار کمبود شدید درختان که ناشی از کمبود فضا در داخل این اردوگاه هاست و باعث میشود که ساکنان آنها از مهمترین فضاهای تفریحی و ابزارهای لازم برای حفظ محیط زیستمحروم باشند.
ـ هنوز نزدیک به 15 درصد از منازل موجود دراردوگاه ها با ورق های حلبی و امثال آنها پوشانیده شده اند و حتی برخی خانواده هاکاملا در کپرها و زاغه های پوشیده شده با کارتون ها زندگی می کنند.
ـ گزارش های دایره امور فلسطینیان نشان می دهدکه تقریبا 11 درصد از منازل موجود در اردوگاه ها غیر قابل استفاده هستند و در معرضتخریب قرار گرفته اند و در نتیجه جان ساکنان آنها در معرض خطر قرار دارد.
آموزش:
اردن بیشترین تعداد مدارس ابتدایی و راهنماییآژانس آنروا را در خود جای داده است و در 190 باب مدرسه این آژانس 139 هزار و 803دانش آموز دختر و پسر تحصیل می کنند، اما 106 مدرسه از مجموع این مدارس در دهه های50 و 60 قرن گذشته احداث شده اند و نیاز به بازسازی دارند، اما با این وجود باتراکم بالای دانش آموزان مواجه هستند و در هر کلاس 50 دانش آموز دیده می شود و حتیدر برخی موارد، آنروا مجبور به دو شیفته کردن مدارس شده است و 49 درصد مدارس همساختمان های استیجاری و غیر دولتی هستند.
بر خلاف مدارس آنروا در کشورهای دیگر، جمعیتدانش آموزان ثبت نام کرده در مدارس این آژانس در اردن رو به کاهش گذاشته است و تنهادر سال 1998 تقریبا 14 درصد کاهش را ثبت کرده بود که این مساله از سویی ناشی ازتداوم مهاجرت آوارگان فلسطینی مقیم اردن به کرانه باختری در اراضی اشغالی فلسطین واز سوی دیگر، انتقال برخی دانش آموزان به مدارس دولتی است که به صورت یک شیفتهفعالیت می کنند و وضعیت بهتری از مدارس آنروا دارند که سیاست صرفه جویی اقتصادی درآنها اعمال می شود.
بهداشت:
در عرصه بهداشتی نیز آژانس آنروا به هر آوارهفلسطینی؛ چه در داخل اردوگاه ها و چه در خارج از آنها این حق را می دهد که ازخدمات درمانی پزشکان مشغول به کار در درمانگاه های دارای بخش های تخصصی متعدداستفاده کنند و تعداد این درمانگاه ها در سراسر این کشور به 23 مرکز می رسد.بیماران تحت پوشش آژانس هیچ هزینه ای بابت این خدمات پرداخت نمی کنند و در صورتمراجعه به بیمارستان های دولتی نیز بخشی از هزینه های خدمات درمانی را پرداخت میکنند.
بخشی از مساله پایین بودن سطح خدمات درمانیارائه شده از سوی آژانس ناشی از کمبود پزشک است؛ به طوری که برای هر 150 الی 200مریض در روز یک پزشک وجود دارد و البته باید مساله کمبود دارو را هم به این مشکلاضافه کرد.
بودجه و خدمات اجتماعی:
آوارگان فلسطینی مقیم اردن با مشکل کاهش بودجهآنروا و سطح خدمات آن مواجه هستند و این مساله حتی فرآیند آموزشی را هم تحت الشعاعخود قرار داده است. در بخش بهداشتی هم، کاهش بودجه آنروا باعث شده است که سهمآوارگان فلسطینی مقیم اردن از خدمات درمانی آنروا و نیز خدمات اجتماعی، احداثتاسیسات زیربنایی و غیره به شدت کاهش پیدا کند.
دایره امور فلسطینیان هم که بخشی از وزارت امورخارجه است، در سال 1998 تاسیس شده و مسئولیت رسیدگی به مشکلات و مسائل آوارگانفلسطینی را بر عهده دارد و کمیته های خدمات رسانی نقش رابط میان این نهاد وآوارگان را ایفا می کنند. اردوگاه های آوارگان فلسطینی در اردن در انتخاباتشهرداری های این کشور مشارکت نمی کنند.
از مهمترین وظایف این نهاد می توان به مواردزیر اشاره کرد:
1- همکاری و هماهنگی با آژانس آنروا در تمامی زمینه ها در داخل اردن.
2- تدوین سیاست های کلی آنروا از طریق عضویت در کمیته مشورتی و باشگاه کشورهایبزرگ اعطا کننده کمک های مالی به این آژانس.
دولت اردن برای خدمت رسانی بهتر به اردوگاه هایآوارگان فلسطینی در هر اردوگاه یک کمیته محلی به منظور بهبود خدمت رسانی تشکیلداده است که به “کمیته بهبود وضعیت اردوگاه” معروف است و رئیس و اعضایآن توسط دایره امور فلسطینیان تعیین می شوند.
اکثر آوارگان فلسطینی مقیم اردن از حق شهروندیکامل برخوردارند و 140 هزار نفر از این آواران اصالتا اهل نوار غزه هستند که تاسال 1967 زیر نظر دولت مصر اداره می شد و آنها گذرنامه های موقت اردنی دارند و ازحق شهروندی کامل در این کشور و به تبع آن حق شرکت در انتخابات و یا استخدام درادارات دولتی برخوردار نیستند.
