بررسی پیامدهای جنبش BDS

دوشنبه 6-مارس-2017

باوجود موفقیت روزافزون جنبش در ابعاد بین‌المللی، تأثیرگذاری آن در عرصه داخلیفلسطین همچنان ضعیف است، این موضوع مهم‌ترین نقطه ضعف جنبش مذکور در افزایش هزینهبرای اشغالگری اسرائیل است.

جنبش بایکوت و تحریم در نهم جولای سال 2005رسماً فعالیت خود را آغاز و اقدام به انتشار فراخوانی جهت مقابله باسیاست‌های رژیمصهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی نمود. لازم به ذکر است که این جنبش توسط 171 نهادفلسطینی غیردولتی از جامعه‌ی مدنی فلسطین ایجادشده و افق دید را در وب‌سایت رسمیخود، مبارزه با آپارتاید رژیم صهیونیستی همچون آنچه در مورد آفریقای جنوبی در طولسال‌های 1960 تا 1994 رخ داد، ترسیم می‌کند. ازجمله مؤثرترین بخش‌های جنبش بایکوتو تحریم می‌توان از کمپین فلسطینیِ بایکوت دانشگاهی و فرهنگی رژیم صهیونیستی نامبرد این جنبش با گروه‌های غیرنظامی دیگری چون جمعیت دوستان صلحِ الاقصی در فلسطینهمکاری دارد.سوالی که می توان مطرح کرد این است که بی.دی.اس با همه فرازو نشیب هاچه تاثیری بر مناقشه فلسطین با رژیم اسرائیل داشته است؟ این را می توان فهمید کهاین جنبش توانسته است بیش از سایر گروه های فلسطینی بر اسرائیل فشار واردکند. نوع تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است.

مقدمه
جنبش بی.دی.اس(Boycott Divestment Sanctions) در سال 2005 با هدف تحریم رژیم صهیونیستی، آغاز به کار کرد؛”بی.دی.اس” که اختصار سه کلمه به معنای تحریم، خارج کردن سرمایه گذاری‌هااست با الهام از جنبش‌های آزادیخواهانه‌ای همچون جنبش حقوق مدنی آمریکا و جنبش ضدآپارتاید آفریقای جنوبی آغاز شد.

پیش از هر چیز برای معرفی سیاست بایکوتلازم است که میان بایکوت با تحریم به معنای ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی که دولت‌هااز آن حمایت می‌کنند حیطه بندی خاصی را قائل شویم. ممنوعیت‌های دولتی اغلب بااقدامات نظامی همراه‌اند و در پی بی ثبات سازی دولت ها از طریق محدود کردن روابطتجاری بین‌المللی، با تضعیف اقتصاد ملی و ایجاد شرایط فشار برای مردم عادی، هستند.از منظر دیپلماتیک و نظامی، این تحریم ها درست در نقطه مقابل بایکوت هایی هستند کهاغلب توسط NGOها و گروه های خودجوش مردمی و غیردولتی،مانند جنبش بایکوت و تحریم اسرائیل(BDS) سازماندهی می شوند.

گرچه ریشه‌های ضد استعماری اصطلاح بایکوتممکن است به تمامی بایکوت‌ها مربوط نباشد، با این حال این ارتباط موردی در خصوصفلسطین صادق است. فلسطین نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر همچون ایرلند و آفریقایجنوبی طعمه استعمار پیر بریتانیا بوده است، استعماری که توسط شخصیتی به نام «لردبالفور» بروز و ظهور داشته است. شخصیت بالفور کاملا نمایانگر استعماربریتانیایی در این کشورها است. مشارکت بالفور در سیاست‌های امپراطوری بریتانیا اززمان انتصابش به عنوان «مقام ارشد ایرلند» آغاز شد. از طرفی دوران تصدی‌گری بالفورمتعاقب بود با دوران «نبرد بوئر» در آفریقای جنوبی، با این حال نام او اینروزها بیشتر بخاطر «بیانیه بالفور» در خاطر مانده است (۱۹۱۷)، در این اعلامیه آمدهاست: «دولت عالی‌قدر [بریتانیا] به تشکیل دولت ملی برای قوم یهود در فلسطین با حسننیت نظر می‌کند.» که او را به کشور سوم یعنی فلسطین مرتبط می‌سازد. (http://socialtextjournal.org)

شخصیت نمادین بالفور به یادمان می‌آورد کههر سه کشور معضلاتشان را از استعمار بریتانیا به میراث برده بودند. گرچه سیاستضداستعماری بایکوت در ایرلند ریشه دارد، نهایتاً در بستر جنبش ضد آپارتاید بود کهسیاست‌های بایکوت بزرگ‌ترین موفقیت‌هایش را در دوران پسا استعماری بدست آورد.

بایکوت ضد آپارتاید که در سال‌های ۱۹۶۰ ودر بین گروه‌های حاشیه قدرت نظیر هنرمندان، آکادمیسین‌ها و ورزشکاران آغاز شد، بهحدی وسعت یافت که در سال‌های ۱۹۸۰ به حمایت گسترده بین‌المللی دست یافت و در نهایتدر این سال‌ها بایکوت آفریقای جنوبی پشتیبانی سازمان ملل را نیز کسب کرد. بدینترتیب جنبش بایکوت آفریقای جنوبی، اِی‌.ان‌.سی، سرمشقی بدیهی برای جنبش بایکوتاسرائیل است. به عبارتی جنبش بایکوت اسرائیل در گفتمانی انتقادی سیاست‌های اسرائیلرا گونه‌ای از آپارتاید می‌شناسد. شناسایی اسرائیل به عنوان دولتی آپارتاید، بعداز انتشار کتاب «جیمی کارتر» با عنوان “صلح نه آپارتاید” در سال ۲۰۰۷مقبولیت عام‌تری یافته است.

جنبش بی.دی.اس یا همان جنبش تحریم اسرائیلعلاوه بر تحریم کالاهای ساخته شده توسط اسرائیل، در سطوح فرهنگی و آکادمیک نیز بهتحریم اسرائیل می پردازد.

تحریم اقتصادی: جنبشبی.دی.اس علیه شرکت های مشارکت کننده در سرکوبگری و استعمارگری رژیم اسرائیل کمپینهای بایکوت اقتصادی ترتیب داده است. این شرکت های بین المللی با شرکت در شهرک ‌سازیهای غیرقانونی اسرائیل و به عنوان پیمانکار در سیستم نظامی و دولتی اسرائیل به اینرژیم در تخطی از قوانین بین المللی و نقض حقوق بشر کمک رسانی می کنند. این کمپینتوانسته است باعث خروج کامل برخی از شرکت ها از معامله با اسرائیل شود. براساس نظربانک جهانی و سازمان ملل، جنبش بی.دی.اس تاثیر اقتصادی مهمی روی اسرائیل داشته وبا توسعه این کمپین این اثرات بیشتر خواهد شد.

تحریم آکادمیک: دانشگاه های اسرائیلی اصلی ترین، و استوارترینیاران رژیم اسرائیل در اشغال، آپارتاید و استعمارگری هستند. این دانشگاه ها آشکارادر ساخت و توسعه سیستم های نظامی و تسلیحاتی و دکترین های نظامی به کارگرفته شدهدر جنایات جنگی اسرائیل در لبنان و غزه، توجیه استعمارگری کنونی در سرزمین فلسطین،عقلانی جلوه دادن پاکسازی های قومی و نژادی مردم فلسطین، تبعیض میان دانشجویانیهودی و غیر یهودی و دیگر موارد نقض حقوق بشر و قوانین بین المللی دخیل بوده ودرگیر هستند(Keller2009; Dawson and Mullen 2015) .

جهت پایان بخشیدن به این مشارکت در تخطی ازقوانین بین المللی، بی.دی.اس بخشی از فعالیت خود را به بایکوت و تحریم نهادها وموسسات اسرائیلی اختصاص داده است. اکنون، با ممانعت از عادی سازی سرکوب، بسیاری ازنهادها و انجمن های آکادمیک، اتحادیه ها و انجمن های دانشجویی در کنار هزاران مرکزعلمی در سراسر جهان از بایکوت آکادمیک و دانشگاهی اسرائیل حمایت می کنند. (bdsmovement.net)

در چند سال گذشته و پس از پشتیبانی انجمنمطالعات آمریکا، آ.اس‌.آ، از بایکوت دانشگاه‌های اسرائیل، بیش از پیش روشن شده استکه سیاست بایکوت از حاشیه به مرکز پیش‌روی کرده است. به عنوان مثال جغرافیدانانفراوانی به فراخوان مردم فلسطین پاسخ مثبت داده اند، به گونه ای که در سال 2010حدود 500 نفر از جغرافیدانان طوماری را به اتحادیه بینالمللی جغرافیا ارسال کردند و در آن درخواست تغییر مکان کنفرانس منطقه ای ایناتحادیه از اسرائیل را داشتند.(Robert B.Ross 2016)
با این حال حمایت عمومی از بایکوت اسرائیلدر آمریکا با مقاومت‌های خاصی نیز روبه‌رو شده است. به عنوان مثال در ماه‌های پساز تصویب قاطع حمایت آ.اس‌.آ از فلسطین، تهدیدهای بسیاری مبنی بر اقدامات قانونیبر علیه این انجمن مطرح شد و در کنار آن تمهیداتی حقوقی طرح ریزی شد، برایتنبیه دیگر انجمن‌های آکادمیکی که قصد دارند از بایکوت دانشگاه‌های اسرائیلی حمایتکنند.(socialtextjournal.org)

تحریم فرهنگی: اسرائیلاز ابزار فرهنگ برای ایجاد پروپاگاندا جهت توجیه و تطهیر اشغالگری، استعمارگری وآپارتاید خود بهره برداری می کند. درست مانند فعالان ضد آپارتاید آفریقای جنوبی کهفراخوانی را مبنی بر بایکوت فرهنگی آفریقای جنوبی به تمام هنرمندان، نویسندگان ونهادهای فرهنگی و هنری جهان ابلاغ کردند، بی.دی.اس نیز تمامی شاغلان در حوزهفرهنگی و سازمان های فرهنگی بین المللی، مانند اتحادیه ها، انجمن ها خواسته است کهدر جهت بایکوت و یا لغو تمام رویدادها، فعالیت ها، توافقات یا پروژه های هنری وفرهنگی گام برداند که مستقیم و غیرمستقیم با گروه ها و نهادهای اسرائیلی در ارتباطهستند. همچنین از جشنواره ها و رویدادهای بین المللیدرخواست شده است تا هرگونه حمایت مالی از دولت اسرائیل و یا افراد وابسته به آن رارد کنند. هزاران نفر از هنرمندان در سرتاسر جهان اکنون به بخش فرهنگی جنبش تحریماسرائیل پیوسته اند.(PACBI 2004)

براساس آنچه در پایگاه رسمی این جنبش آمدهاست، مطالبات مردم در این جنبش از رژیم اشغالگر قدس به شرح زیر است:

–   پایان اشغالگری واستعمار اراضی عربی و از بین بردن دیوار حائل.
–   به رسمیت شناختن حقاساسی برابری کامل شهروندان عرب فلسطینی.
–   اجرای حق بازگشت براساس مصوبه شماره 1944 سازمان ملل متحد.

مطالبات مذکور از طرف جنبش تحریم اسرائیلمبتنی بر مطالبات و مظلومیت تمامی فلسطینی‌ها و نه تنها فلسطینی‌های کرانه باختریو نوار غزه است؛ چرا که این افراد تنها 38% از مجموع فلسطینی‌های ساکن در سراسرجهان را تشکیل می‌دهند. این جنبش سعی دارد مطالبات آوارگان فلسطینی را که حدود 50%از فلسطینی‌ها را تشکیل می‌دهند برآورده سازد.

جنبش جهانی تحریم رژیم صهیونیستی و خارجکردن سرمایه‌گذاری‌ها از فلسطین اشغالی و اعمال تحریم‌ها بر ضد این رژیم در سطوحمختلف، به شکل سریع رو به ‌افزایش گذاشته است. پایین آمدن پیش‌بینی‌ها در موردمفید بودن روند سازش فلسطینی- اسرائیلی و سیاست‌های نژادپرستانه و سرکوبگرانه رژیمصهیونیستی بر ضد فلسطینی‌ها، فعالان فلسطینی و متحدان بین‌المللی آنها را به تلاشبرای ایجاد جایگزین‌های متنوع جهت انزوای اسرائیل و تحریم و مجازات آنها واداشتهاست تا در نهایت این رژیم را مجبور به رسمیت شناختن حق فلسطینی‌ها در تعیین سرنوشتخود نمایند. در نتیجه تمرکز دستاوردهای این جنبش، اهداف این رویکرد با حمایتروزافزون هنرمندان و سندیکاهای دانشجویی و حرفه‌ای و رهبران دینی در کشورهای متعددمواجه شده و همین موضوع لحن خشونت‌آمیز رژیم صهیونیستی بر ضد این جنبش و فعالان آنرا با هدف مهار یا محاصره آن افزایش داده است.

سازمان های دخیل در جنبش بی.دی.اس
بر اساس مندرجات سایت رسمی بی.دی.اس،کمییته ملی بی.دی.اس از سازمان های داخلی و بین المللی متعددی تشکیل شده استکه وظایف آنها عبارت است از: ایجاد کمپین ها و فعالیت های بی.دی.اس به صورتمحلی، منطقه ای و بین المللی مانند برگزاری سخنرانی های عمومی و ارائهبیانیه؛ افزایش حامیان با برقراری ارتباط موثر با تصمیم سازان اصلی؛ نظارت و انجاماقدامات سریع ضد طرح ها و پروژه هایی که به شناساندن ماهیت اصلی اسرائیل کمک میکنند؛ توسعه کمپین های بی.دی.اس در کشورهای عربی؛ تحقیق و پژوهش درخصوص راهبردهایتوسعه بی.دی.اس و غیره.

اعضای فعلی این کمیته عبارتند از: شوراینیروهای ملی و اسلامی در فلسطین ؛ اتحادیه عمومی کارگران فلسطینی ؛ فدراسیون عمومیاتحادیه های تجاری فلسطین ؛ ائتلاف اتحادیه فلسطینی بی.دی.اس ؛ شبکه نهادهای مردمنهاد فلسطین ؛ فدراسیون اتحادیه های وابسته تجاری ؛ موسسه ملی NGOهای فلسطین ؛ ائتلاف جهانی حق بازگشت فلسطینیان ؛ ائتلاف مدنی برایدفاع از حقوق مردم فلسطین در بیت المقدس ؛ و…(https://bdsmovement.net/bnc)

جدای از سازمان های داخلی فلسطین، کشورها،سازمان ها، بنیادها و انجمن های خیریه مذهبی در سراسر جهان به حمایت مالی و معنویاز جنبش بی.دی.اس پیوسته اند. براساس سایتNGO مانیتور اتحادیه اروپا بزرگترین تامینکننده کالی NGOهای فعال در مناقشه عربی- اسرائیلی هستند که جنبش بی.دی.اس یکی ازآنهاست. همچنین برخی دولت ها –نه فقط از اروپا- هرساله میلیون ها دلار کمک مالی رابه سمت گروه های حامی بی.دی.اس روانه می کنند. بنیادهای خصوصی نیز میلیون ها دلارو میلیون ها یورو را برای کمک به کمپین های بی.دی.اس در سراسر جهان هزینه می کنند. (http://www.ngo-monitor.org)

استراتژی فعالان جنبش تحریم اسرائیل
استراتژی جنبش تحریم اسرائیل و پشتیبانانآن را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد، بخش داخلی و بخش خارجی.

فعالیت‌های خارجی: استراتژیجنبش بی.دی.اس مبتنی بر تغییر تدریجی است که از طریق آن گام اولیه برای تحریماسرائیل و خارج کردن سرمایه‌گذاری‌ها در تمامی ابعاد اقتصادی و علمی و فرهنگی وورزشی و نظامی از سرزمین‌های اشغالی به اجرا گذاشته شود.به این ترتیب می‌توان به هدف نهایی یعنیانزوای اسرائیل و تحمیل محاصره بین‌المللی بر این رژیم در ابعاد متعدد رسید.بی.دی.اس پیچیدگی ائتلاف‌های بین‌المللی حامی اسرائیل و اختلاف رویکردهای بین‌المللیدر این رابطه را می داند. به همین علت رویکرد خود را براساس “حساسیتروش” قرار داده است،‌ به این معنا که فعالیت جنبش و متحدان آن بر اساس ترسیماهداف و استراتژی‌ها بر اساس شرایط داخلی و روش تعامل با آن‌ها است. به همین علتهجمه های متعدد جنبش مذکور به صورت غیرمتمرکز دنبال می‌شود، برخی از فعالان اینجنبش ممکن است تصمیم به تحریم تمامی دانشگاه‌های اسرائیل بگیرند،‌ در حالی‌ کهبرخی دیگر تحریم شرکت‌های فعال در سرمایه گذاری به شکل غیرقانونی در شهرک‌هایصهیونیست‌نشین کرانه باختری و اراضی اشغالی سال 1967 را در دستور کار قرار دهند.بر همین اساس است که بیشتر فعالان اروپایی این جنبش سرمایه گذاری در شهرک‌هایصهیونیست‌ نشین را تحریم کردند، چرا که این اقدامات نه تنها نقض قوانین بین‌المللبه شمار می‌رود، بلکه قوانین و اقدامات اروپایی در زمینه ممنوعیت سرمایه‌گذاری درشهرک‌های صهیونیست‌ نشین را نیز نقض می‌کند. در زمینه اجبار شرکت‌ها برای خارجکردن سرمایه گذاری از اسرائیل، فعالان این جنبش رویکردهای منظم و مستمری را برایحمله به شرکت‌های سرمایه‌گذار در اسرائیل (به ویژه در بخش شهرک ‌سازی در کرانهباختری) آغاز کردند.

فعالیت های داخلی: استراتژیجنبش بی.دی.اس در داخل اراضی اشغالی سال 1967 مبتنی بر تحریم کالاها و مؤسساتاسرائیلی و آگاه‌سازی فلسطینی‌ها در زمینه اهمیت این تحریم است. کمیته ملی تحریمکالاهای اسرائیلی و کمیته هماهنگی تحریم مردمی که اخیراً تشکیل شده است یکی از مهم‌ترینابزارهایی است که برای بسیج افکار عمومی در این راستا مورد استفاده قرار می‌گیرد.این جنبش همچنین به دنبال تشدید رویکرد تولیدات ملی و ایجاد جایگزین‌ها در برابرکالاهای اسرائیلی از نظر کیفیت و قیمت است. با وجود موفقیت‌های متمادی جنبش تحریماسرائیل در ابعاد بین‌المللی، اما تأثیرگذاری این جنبش همچنان در سطح داخلی ضعیفاست، چرا که بازارهای فلسطینی بعد از بازارهای آمریکا از نظر فروش کالاهایاسرائیلی در رتبه دوم قرار دارد و این مساله به علت انحصاررژیم صهیونیستی بر اینبازار است. این موضوع تا حد زیادی به ضعف هماهنگی بین جنبش تحریم اسرائیل وتشکیلات خودگردان فلسطین باز می‌گردد. تشکیلات خودگردان همچنان بر روی احیای روندسازش و مذاکرات دوجانبه با طرف اسرائیلی حساب کرده است و نسبت به واکنش این رژیمدر صورت پذیرش طرح تحریم فراگیر آن می‌ترسد.همچنین تحریم کالاهای اسرائیلی در نوار غزهنیز بسیار مشکل است،‌ به ویژه بعد از اینکه تونل های ارتباط بین مصر و نوار غزه ازبین رفته و رژیم اسرائیل محاصره اقتصادی و تخریب کارگاه‌ های غزه را تشدید کردهاست.

میزان تاثیرپذیری اسرائیل از بی.دی.اس (موفقیت BDS)
با وجود اینکه جنبش بی.دی.اس حدود 12سال پیش تشکیل شده است،‌ اما دستاوردهای عملی و نگرانی روزافزون اسرائیل ازتأثیرات این جنبش در سه سال اخیر بروز بیشتر داشته است، با وجود اینکه اطلاعاتدقیقی در مورد تاثیر هجمه وسیع و تحریم کالاها بر رژیم صهیونیستی به صورت مستقیمیا غیرمستقیم وجود ندارد، اما واکنش‌های تند رژیم صهیونیستی در مورد فعالیت‌هایاین جنبش و برخی شاخص‌های اقتصادی نشان از آن دارد که فعالیت‌های جنبش بی.دی.اس بهعامل مهمی برای نگرانی سرکردگان رژیم صهیونیستی تبدیل شده است.در اولویت قرارگرفتن این موضوع در اجلاس هرتزیلیا در سال 2016 نیز حساسیت این موضوع را نمایان میسازد.

در مورد تحریم آکادمیک و فرهنگی،‌ جنبشمذکور اخیراً رویکرد گسترده و جهانی برای تحریم علمی مؤسسات اسرائیلی آغاز کرده کهباعث نگرانی سردمداران اسرائیل از تاثیر این تحریم ها بر دانشگاه های اسرائیل وآسیب دیدن نسل آینده صهیونیست‌ها شده است، چرا که به اعتقاد آنها این نسل بایدمناصب عالی آینده رژیم صهیونیستی را برعهده بگیرند و به این ترتیب تصمیم‌سازی‌هایسیاسی و اقتصادی و فرهنگی در آینده نیز تحت تأثیر این تحریم‌ها قرار خواهد گرفت.به عنوان مثال در نتیجه تلاش‌های متوالی فعالان این جنبش، اتحادیه دانشجویانانگلیس که حدود 7 میلیون عضو دارد، به این تحریم‌ها پیوستند.همچنین اتحادیه دانشجویان در ایالت مهماونتاریا نیز که بالغ بر 300 هزار عضو است، به این جنبش ملحق شدند. علاوه بر اینهابرخی دانشگاه‌ها نظیر دانشگاه دی پول و وسترن شمالی آمریکا،‌ مؤسسات آموزشیرژیم صهیونیستی را تحریم کرده‌اند.

در ابعاد تحریم اقتصادی رژیم صهیونیستی کهبیشترین نگرانی‌ها را برای این رژیم ایجاد کرده است، فعالیت‌های بی.دی.اس در دستتوسعه است، سران رژیم صهیونیستی نگران این هستند که فعالیت‌های متمرکز و مبارزاتی اینجنبش در آینده به نابسامان شدن اقتصاد اسرائیل و ایجاد اختلال و کاهش سرمایه‌گذاری‌هایخارجی در سرزمین‌های اشغالی منجر شود. این در حالی است که سرمایه‌گذاری‌های خارجییکی از مهم‌ترین منابع قدرت و توسعه اقتصاد رژیم صهیونیستی به شمار می‌رود.استراتژی جنبش تحریم رژیم صهیونیستی و فعالیت‌های تأثیرگذار آن در عرصه اروپا بهاختلال نسبی و نابسامانی در برخی شرکت‌های اسرائیلی و شرکت‌های سرمایه‌گذار درسرزمین‌های اشغالی منتهی شده است، این موضوع باعث شده سود این شرکت ها کاهش پیداکرده و آنها قدرت خود را در حفظ ارزش بالای بازارهای خود از دست بدهند. با وجوداینکه هیچ آمار واقعی از خسارت‌های وارد شده به اقتصاد رژیم صهیونیستی در نتیجهتحریم اقتصادی آن وجود ندارد، اما دفتر مرکزی آمار رژیم صهیونیستی معتقد است کهاقتصاد اسرائیل در نتیجه تحریم اروپایی بر ضد تولیدات کشاورزی از شهرک‌هایصهیونیست‌نشین در سال‌های 2013 و 2014 بالغ بر 6 میلیارد دلار خسارت دیده است واحتمال دارد حجم این خسارت به 9.5 میلیارد دلار در پایان سال جاری برسد.

هم چنین دردناک ترین حقیقت برای اسرائیل دررشد بی.دی.اس این است که بسیاری از افرادی که طرفدار و حامی اسرائیل بوده اند،اکنون علیه سیاست های غیر انسانی این رژیم موضع گرفته اند مانند بسیاری از یهودیانسکولار ساکن ایالات متحده و دیگر نقاط جهان؛ و این خیزش و جبهه گیری بیشتر پس ازتهاجم اسرائیل به غزه در سال 2014 بوده است.(Ghazi-walid Falah 2016) با اینحال جنبش بایکوت علیرغم این مخالفت‌ها در مسیر خود بسیار موفق بوده است، به عبارتیجنبشی که زمانی حاشیه‌ای تلقی می‌شد، یک دهه پس از آغاز به تهدیدی استراتژیک برایاسرائیل بدل شده است. تهدیدی که تنها برنامۀ هسته‌ای ایرانیان می‌تواند جدی‌تر ازآن باشد. چطور این جنبش بعد از ده سال چنین پیشرفت کرد و چرا جنبش بایکوت در گسترشخود موفق بود، دلایل متعددی برای این بسط موفقیت آمیز وجود دارد که پنج مورد از آن‌هارا در اینجا بررسی می‌کنیم.

1- جنبش بایکوت اسرائیل صلح آمیز است: جنبشبایکوت از مردم می‌خواهد با حمایت‌هایشان و با کیف پولشان با اسرائیل بجنگند، نهبا اسلحه. بدین ترتیب وقتی اسرائیل و رهبران آن، جنبش بایکوت را به عنوان تهدیدینظامی مطرح می‌کنند چهره‌ای بیش از بیش مضحک و غیرعقلانی از خود به نمایش می‌گذارند.ناتوانی اسرائیل از دادن پاسخ جامع و سازگار به جنبشی صلح‌آمیز و مبتنی بر قانون،بر اعتبار این جنبش افزوده است. اسرائیل خود به این ناتوانی اذعان دارد، در اینخصوص یکی از افسران ارشد اسرائیل در خصوص کنترل اعتراضات صلح‌آمیز در کرانه غربیرود اردن گفته بود: «اسرائیل در گاندی بازی خوب نیست». شاید اسرائیل در متقاعدکردن اذهان عمومی دربارۀ این که گروه‌هایی نظامی چون حماس در تلاش‌اند تا اسرائیلرا نابود کنند، موفق باشد؛ اما وقتی حرف از گروهی از افراد پیر و جوان در میان استکه از خرید کالاهایی مشخص خودداری می‌کنند تا به شرکت‌هایی لطمه بزنند که از اشغالنظامی سود می‌برند، گفتن چنین حرف‌هایی خیلی سخت‌تر است.

2- نمایندۀ دغدغه‌های تمامی فلسطینیان است: بر خلاف سایر جنبش‌های معاصر فلسطینی که بر گروهمشخصی از فلسطینیان و منافع این گروه خاص تمرکز دارند، جنبش بایکوت حقوق تمامیفلسطینیان را به یکسان در اولویت قرار می‌دهد. رهبران سنتی جنبش‌های فلسطینی هرگزحاضر نبودند منافع پناهندگان فلسطینی یا شهروندان اسرائیلی را بر منافع افراد تحتحاکمیت فلسطینیان ترجیح دهند. در نتیجه پیمان اسلو منافع این دو گروه از فلسطینیانرا بیش از همه در معرض خطر قرار داد. نظر سنجی‌ها نشان می‌دهند که اقبال عمومیفلسطینیان به تلاش‌های جنبش بایکوت برای مقابله با اسرائیل معادل ۸۶% و بیشتر ازحمایتی است که تمامی جنبش‌های فلسطینی دیگر نظیر حماس، فتح یا دیگر گروه‌های سیاسیاز آن بهره مندند.

3- فاقد رهبری مرکزی است: جنبشبایکوت بر مبنای اصول و تاکتیک‌هایی بنا نهاده شده است که به نحو عمومی در جوامعمدنی سرتاسر جهان قابل اجرا هستند. هیچ کس خاصی این جنبش را اداره نمی‌کند و هرشخصی می‌تواند در فعالیت‌های آن سهیم شود. جوامع مختلفی در کارولینای شمالی، مصر،مالزی و یا اسکاتلند می‌توانند به نحو مستقل و خود انگیخته نگرانی‌هایشان دربارۀاشغال فلسطین بدست اسرائیل را نشان دهند. ماهیت فقدان مرکزیت جنبش پیش بینی گام‌هایبعدی و متوقف ساختن آن را دشوارتر می‌سازد.

4- برنامه عمل روشنی دارد: مردمبسیاری در سرتاسر جهان نگران مساله فلسطین هستند و دوست دارند کاری برای تغییراوضاع انجام دهند، ولی راهی پیش‌رویشان نیست. جنبش بایکوت یک راه حل ارائه می‌دهد.در گذشته مردم آمریکا در تظاهرات پراکنده‌ای علیه اسرائیل شرکت می‌کردند. به عنوانمثال وقتی منطقه‌ای جدید از کرانه غربی رود اردن بدست اسرائیل اشغال می‌شد؛ امامردم از این که فقط مشت‌هایشان را علیه کنگره تکان دهند خسته شده بودند. با اینحال تظاهرات‌های مردمی بعد از جنبش بایکوت کم نشده‌اند، بلکه بیشتر شده‌اند و مهمتر این که جنبش بایکوت درکنار این تظاهرات، سبب تغییر در عقاید عمومی اهالی ایالاتمتحده شده است؛ مخصوصاً در بین جمعیت پیشرو. در آینده همین مساله می‌تواند بهعنوان بنیادی برای شکل‌گیری کنگره‌ای عمل کند که کمتر مدافع حقوق اسرائیل باشد.

5- دلیل وجود آن هر روز پررنگ‌تر می‌شود: جنبشبایکوت پاسخی به نقض حقوق فلسطینیان از جانب اسرائیل است. در مقطع فعلی با وجوداشغالی که هنوز هم گسترده‌تر می‌شود و دولت دست راستی‌ای که بر ادامه اشغال پای می‌فشرد،وجود جنبش بایکوت ضروری‌تر است. وقتی که مذاکرات صلح در واقع اقدامات اشغال‌گرانهبودند، وقتی مذاکرات صلح انگار به نقیضه خود بدل شده بودند، بسیاری می‌گفتند کهروند مذاکرات باید طی شود، حالا روند مذاکرات طی شده و تنها چیزی که باقی ماندهواقعیت آپارتاید است؛ چیزی که اعمال فشار بر اسرائیل برای تغییر رویه‌اش را ضروریمی‌سازد. اسرائیل برای پایان دادن به جنبش بایکوت تنها یکراه پیش‌روی دارد، به خواسته‌های آن تن دهد و دلیل وجودی جنبش را بی معنا سازد. (http://tarjomaan.com/vdcd.o052yt0sja26y.html)

از موفقیت های بزرگ این جنبش می توان بهبیرون کشیدن تمام سهام شرکت چند ملیتی فرانسوی “ویولا” از رژیمصهیونیستی و فروش آن اشاره کرد. این اقدام باعث خسارت میلیاردها دلاری درقراردادهای شهرداری و عمرانی رژیم صهیونیستی شد. در پی این موضوع شرکت مخابراتیچند ملیتی فرانسوی “اورنج” نیز در ماه ژوئن اعلام کرد که قصد دارد روابطخود با اسرائیل را پایان دهد و به همین دلیل قرارداد خود با اسرائیل را اصلاح کردتا به جای پایان همکاری در سال 2025، این همکاری در سال 2017 به پایان برسد. ازدیگر موفقیت های این جنبش در سال 2015، تصمیم اتحادیه اروپا برای برچسبگذاری بر روی محصولات تولیدی رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی برای پخش در بازارهایاروپایی داشت، این اقدام باعث می شود خریداران اروپایی، از اسرائیلی بودن و محلتولید آن کالاها آگاه شوند. تصمیم فدراسیون 200 هزارنفری کارگران آمریکایی در ماه نوامبر برای حمایت از جنبش جهانی تحریماسرائیل و همچنین تصمیم کنفدراسیون 325 هزار نفری ، اتحادیه های تجاری کبک کانادا برایتحریم فرهنگی و تحریم تجاری اجناس اسرائیلی نیز از دیگر موفقیت های بزرگ این جنبشضد اسرائیلی است. همچنین کاهش صنعت گردشگری رژیم صهیونیستی به ویژه کاهش گردشگراناروپایی نیز یکی از تاثیرات غیر مستقیم جنبش جهانی تحریم اسرائیل محسوب می شود. (www.qodsna.com)

مقابله اسرائیل با بی.دی.اس
توجه گسترده رسانه‌های جهانی و تحریم موجوداز سوی برخی شرکت‌ها و تجمعات بزرگ آکادمیک بر ضد فعالیت‌های رژیم اسرائیل باعثناراحتی سران رژیم صهیونیستی شده است. آنها از فقدان موقعیت جهانی خود وحشت‌زدههستند. رژیم صهیونیستی برای مقابله با این جنبش و فعالان آن دو استراتژی مرتبط باهم در پیش گرفته است: اول سرکوب داخلی و دوم تحریک متحدان خارجی بر ضد آن. کنسترژیم صهیونیستی در سال 2011 قانونی موسوم به قانون تحریم را به تصویب رساند، اینقانون از سوی دادگاه عالی رژیم صهیونیستی در آوریل سال 2015 بر ضد تمام کسانی کهخواستار تحریم اسرائیل هستند، به تصویب رسید. این قانون اجازه تعقیب قانونی ودرخواست غرامت از کسانی که هویت اسرائیل داشته و خواستار تحریم آن به هر شکلیهستند را می‌دهد. قانون مذکور همچنین به وزیر امور مالی اسرائیل حق می‌دهد تحریم‌هایاقتصادی بزرگی بر ضد مؤسسات اسرائیلی که خواستار تحریم این رژیم هستند، اعمالکنند. علاوه بر این که رژیم اسرائیل روند سرکوبگری مستمری را بر ضد فعالان اینجنبش در پیش گرفته و فعالیت‌های اطلاعاتی و جاسوسی در تعقیب و رصد آنها را افزایشداده است. این رژیم همچنین سفارت‌خانه‌های خود در تمامینقاط مختلف دنیا را برای مقابله با روند رو به رشد بومی و بین‌المللی جنبشبی.دی.اس بسیج کرده است. اسرائیل همچنان سعی دارد از متحدان خود در آمریکاو اروپا در این راستا کمک بگیرد و تحرکات حقوقی گسترده‌ای را بر ضد رویکردهایتحریم اسرائیل دنبال کرده و سعی دارد قوانینی را برای جرم شناختن آن به تصویب برساند.تمامی این اقدامات برای کاستن از تاثیر تحریم اسرائیل و منصرف کردن گروه های مختلفبرای ورود به این روند است.

سرکردگان رژیم صهیونیستی از راست گرایانگرفته تا راست گرایان افراطی بر روی مجموعه تحریک های انجام شده بر ضد رویکرد بینالمللی تحریم رژیم صهیونیستی و عدم سرمایه گذاری در این کشور و اعمال تحریم بر ضدآن متفق القول هستند.

مقامات صهیونیست یک دیدگاه مشخص در مورداین جنبش دارند که همان ضرورت از بین بردن این رویکرد قبل از تحقق اهداف آن دررسیدن به آزادی و مساوات و عدالت است. تمامی این صهیونیست ها اعتقاد دارند کهبی.دی.اس خطری استراتژیک برای رژیم خشونت طلب اسرائیل است که متشکل از اشغالگری وآپارتاید و استعمار است. سیاست هایی که از سوی موسسات حاکم رژیم صهیونیستی از زمانموجودیت این رژیم در سرزمین های اشغالی دنبال شده است. در همین راستا کنفرانسی ازسوی روزنامه راست گرای صهیونیستی یعنی یدیعوت آحارونوت در تاریخ 28 مارس 2016 تحتعنوان “بی.دی.اس را متوقف کنید” برگزار شد. تمامی وزرا و سرکردگان افراطگرای رژیم صهیونیستی با شرکت در این اجلاس از لحنی تحریک آمیز بر ضد بی.دی.اساستفاده کردند، لحنی که تا حد زیادی با رویکردهای مبارزه با آپارتاید در آفریقایجنوبی شبیه بود.

در سی و یکم ماه می سال 2016، اسرائیلکنفرانسی یک روزه با عنوان سفرا علیه بی.دی.اس- نشست بین المللی در سازمان مللبرگزار کرد. سخنرانان این نشست همه از افراط گرایان حامی اسرائیل بودند که ازبی.دی.اس به عنوان یک اقدام سیاسی انتقاد جدی کرده و فعالان آن را به عنوان حامیانیهودستیزی محکوم کردند. دانی دانون، نماینده راست گرای اسرائیل در سازمان مللبی.دی.اس را تجسم مدرن یهودستیزی خواند. این کنفرانس کاملا یک طرفه بوده و حمایتمالی آن نیز از سوی چند سازمان پیشگام یهودی صورت گرفته بود. نزدیک به یکهزار و 500 نفر به این نشست دعوت شده بودند که همگی رویکردی منفی به بی.دی.اسداشتند. در بیانیه پایانی کنفرانس آمده: «جنبش بی.دی.اس به تلاش های خود برایمشروعیت زدایی از اسرائیل ادامه می دهد. آنها در حال جذب حمایت فوق العاده دردانشگاه های مختلف در سراسر جهان هستند و هم زمان اقدامات خود را در سطح محلی،برای تحریم دولت یهود ادامه می دهند.» همین بیانیه پیشرفت بی.دی.اس به عنوان یکجنبش مستقل در سطح جهانی را نشان می دهد که خود را ه جنبش ملی فلسطین می بیند.باید مشخص شود که کنفرانس ضد بی.دی.اس، کنفرانسی از سوی سازمان ملل نبوده است. اینکنفرانس تنها از سوی نماینده اسرائیل در سازمان ملل میزبانی شد و فقط به وی اجازهداده شده بود که از سازمان ملل به عنوان محل برگزاری استفاده کند. نام این کنفرانسبه نوعی فریبنده بود و این را در ذهن تداعی می کرد که این نشست اقدام جمعی از سویجامعه بین المللی یا حداقل از سوی دول غربی است. اما در حقیقت چندین دولت اروپاییکه به طور معمول حامی اسرائیل هستند مانند سوئد، ایرلند و حتی هلند اخیرا به طوررسمی اعلام کرده اند که حمایت از بی.دی.اس، یک اقدام سیاسی مشروع است و باید درچارچوب آزادی بیان با آن برخورد شود. بدون شک اسرائیل و بازیگران جامعه مدنی حامیاسرائیل به طرق مختلف سعی کرده اند که کمپین تخریب بی.دی.اس را پیش ببرند.

علاوه بر اینها متحدان اسرائیل به دنبالتصویب قوانینی هستند تا فعالیت‌های تحریم آکادمیک رژیم صهیونیستی را در قالب یهودیستیزی قرار داده و برای آن‌ها مجازات‌هایی وضع کنند ، مانند اتفاقی که در مارسگذشته در ایالت ایلینوی آمریکا افتاده است. آنها همچنین سعی دارند تحریم کالاهایاسرائیلی را نژادپرستی قلمداد کرده و آن را جرم به شمار آورند. یکی از دادگاه‌هایفرانسه چنین حکمی صادر کرده است.

علاوه بر اقدامات رژیم صهیونیستی، متحدانغربی رژیم صهیونیستی هجمه تأثیرگذاری بر ضد شرکت‌ها و مؤسسات تحریم ‌کننده اسرائیلرا آغاز کرده و رویکرد تقابل بین‌المللی با آن را دنبال می‌کنند. به عنوان مثالشیلدون ادلسون میلیاردر آمریکایی – صهیونیستی معروف تلاش زیادی برای توقف رویکردتحریم اسرائیل در آمریکا از طریق تأثیرگذاری بر مقامات سیاسی و مالی واشنگتن راآغاز کرده است. مثال بعدی درخصوص اینگونه اقدامات “اندرو کومو” فرماندار نیویورک است. وی اخیرا تدابیر و سیاست‌هایجدیدی در حمایت از رژیم صهیونیستی و سیاست‌های نژادپرستانه و سرکوبگرایانه اینرژیم جعلی اتخاذ کرده و دستور تحریم تمامی افراد و طرف‌هایی را داده که اقدام بهتحریم رژیم صهیونیستی می‌کنند و عضو جنبش “بی.دی.اس” هستند.

ورای همه این بحث ها، تلاش برای تخریب جنبشبی.دی.اس نشان دهنده تحولی چشم گیر در میدان جنگ اسرائیل و فلسطین است. جنگ این دواز یک مبارزه مسلحانه تبدیل به یک مبارزه سمبلیک و نرم شده است که در آن مشروعیتسیاست ها و رویه های اسرائیل با تحریم فعالیت های اقتصادی، فرهنگی و آکادمیک اینرژیم منحوس نشانه گرفته شده است. این تحول را باید به فال نیک گرفت.

نتیجه گیری
رشد روز افزون و همه جانبه جنبش بایکوت وتحریم اسرائیل در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای غربی تبدیل به یکی از اصلی تریننگرانی های مقامات اسرائیل شده است. آنها از این روند افزایشی وحشت زده شده ونگرانی آنها از پوشش تبلیغاتی روبه رشد این جنبش است که از سوی رسانه‌های مختلف ومؤثر بعضا غربی حمایت می شود. همین روند افزایش تبلیغات سهم بسزایی در معرفی بهترو بیشتر جنبش، اهداف و راهبردهای آن داشته و از همین طریق می تواند به جذب عناصربیشتر و تاثیرگذاری فزونتر برسد. بارها دیده شده است که تحولات کنونی امکان تسلیمسازی اسرائیل در برابر مطالبات مردم فلسطین را دارا نیست، اما شاید بتواند منشامهمی برای تقویت دستاوردها باشد؛ تا بدین وسیله بتوان برنامه ریزی های آینده راطوری رقم زد که بتواند بر تصمیم سازی های اسرائیل موثر بوده و فعالیت ها و اقداماتحمایتی شرکت های خارجی و به ویژه اروپایی در شهرک سازی های کرانه باختری را محدودسازد. اسرائیل به خوبی می داند که با روند افزایشی حمایت از جنبش بی.دی.اس در جهانبه سختی خواهد توانست نگرانی های سرمایه گذاران خارجی را کاهش دهد و این روند موجبکاهش ارزش شرکت های مورد نظر شده و موجب تحریم بیشتر اسرائیل می شود چر اکه شرکتهای بیشتری به سمت تحریم اسرائیل خواهند رفت؛ مخصوصا اینکه این شرکت ها احساس کنندکه با ایجاد مناسبات و روابط تجاری با اسرائیل تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.

موفقیت‌های متوالی جنبش بی.دی.اس در ابعاداقتصادی و آکادمیک نیز به افزایش تمرکز و پوشش خبری و تبلیغاتی در رابطه با فعالیت‌هایاین جنبش و دستاوردهای آن منجر شده و این موضوع شاخص بزرگی از موفقیت جنبشبه شمار می‌رود. روند مستمر و روزافزون پوشش تبلیغاتی می‌تواند به صورت تدریجی بهنتایج زیر منجر شود:

–    افزایشنابسامانی در برخی شرکت‌های اسرائیلی و امکان بروز اختلال در آنها.
–    قدرت جنبشبرای تحمیل برنامه‌های کاری خود در ابعاد بین‌المللی.
–    افزایشآگاهی مردم و توسعه بسیج عمومی در تحریم رژیم صهیونیستی و جذب فعالان جدید.
–     ارائهتمرکز بیشتر برای جنبش تحریم اسرائیل و تشویق شرکت‌های بیشتر به تحریم این رژیم.

اسرائیل اقداماتی را علیه این جنبش ترتیبداده است؛ اما تمامی اقدامات رژیم صهیونیستی تاکنون موفق به توقف روند تحریماسرائیل از سوی برخی مؤسسات و شرکت‌های اروپایی و آمریکایی و آسیایی نشده است.بنابراین افزایش روند تحریم اسرائیل به این معنا است که اشغالگری برای اسرائیلی‌هاهزینه بیشتری خواهد داشت و این روند می‌تواند به تغییر قواعد بازی در ابعاد داخلیمنتهی شود. از طرفی تراکم مبارزات جنبش بی.دی.اس، رژیم اسرائیل و متحدان آن را بهافزایش حمله بر ضد آن واداشته است، به‌ ویژه اگر این تحریم از ناحیه اقتصادی برایاسرائیل هزینه آور باشد. این رویکرد می‌تواند خسارت‌هایی برای بی.دی.اس به بار آورد. به خوبی میتوان مشاهده کرد اسرائیل و متحدان غربی آن تا حدی در این امر موفق هم بوده اندچراکه با اتهاماتی مانند یهودی ستیزی، مظلوم نمایی از یهودیان به وجهه این جنبشآسیب وارد کرده و باعث پراکندگی حامیان این جنبش می شوند.اعلام اجلاس هرتزلیا درسال 2016در اینکه bds یک تهدید جدی است که اسرائیل باید مقابله با آنرا در اولویت قرار دهد، عمق چالشی را نمایان می سازد که اسرائیل با آن روبرو است.

البته با وجود موفقیت روزافزون جنبش درابعاد بین‌المللی، تأثیرگذاری آن در عرصه داخلی فلسطین همچنان ضعیف است، این موضوعمهم‌ترین نقطه ضعف جنبش مذکور در افزایش هزینه برای اشغالگری اسرائیل است. جنبش بی.دی.استاکنون در ایجاد جنبش مردمی در اراضی اشغالی سال 1967 که بازار انصاری مهمی برایکالاهای صهیونیستیبه شمار می رود، موفق نبوده است.

همچنین موفقیت‌های اخیر اسرائیل در سرکوببرخی فعالان یا صدور برخی قوانین داخلی بر ضد تحریم اسرائیل ممکن است در قدرت این جنبشایجاد تردید کند، اما باید گفت که جنبش تحریم اسرائیل توانسته بسیاری از دانشجویانو دانشگاه‌ها و سندیکاهای کارگری و هنرمندان و مراکز اقتصادی در سطح دنیا را بهنفع فواید تحریم رژیم اسرائیل قانع سازد.