حریدی‌ها طیفی از جامعهصهیونیستی هستند که بسیار بر آئین شریعت یهود و تلمود معتقد بوده و خواهانتشکیل یک دولت یا حاکمیت بر اساس نژاد و آئین یهود هستند. ویژگی‌های خاصرفتاری آنان موجب شده است آنان در مدارسی جداگانه از دیگر یهودیان مستقر درسرزمین‌های اشغالی زندگی کنند. این ارتدوکس‌های افراطی، همواره از مخالفانصلح با فلسطینیان و تشکیل دو دولت و همچنین تشکیل «اسرائیل دموکراتیک»هستند.
طی هفته‌های اخیر فضای رسانه‌ای سرزمین‌های اشغالیبه شدت درگیر تظاهرات و تجمعات گروه یهودیان افراطی که از آن تعبیر به«حریدی» می‌شود، بوده است. دلیل این چالش‌ها تصمیم رژیم صهیونیستی به لغومعافیت حریدی‌ها از سربازی بهمنظور جلوگیری از فرار از سربازی به بهانهتحصیلات مذهبی است.
اخیراً حکمی از سوی دیوان عالی صادر شده است که ازدولت تل‌آویو می‌خواهد ظرف یک سال مقدمات خدمت سربازی حریدی‌ها را فراهمسازد. اقدامی که موجب اعتراضات دامنه‌دار حریدی‌ها شده است. روزنامهصهیونیستی هاآرتص، از تظاهرات حدود 1500 نفری از یهودیان حریدی‌ها دراعتراض به بازداشت دانشجویان مذهبی که به دفاتر جذب ارتش مراجعه نکرده‌اند،خبر داد. تظاهراتی که به درگیری و خون‌ریزی هم کشیده شده است.[1]
معافیت بن گورین یهودیان ارتدوکس؛
یهودیان حریدی از رفتن به سربازی معاف هستند؛ اکثریتاین گروه با انجام هرگونه خدمت دولتی مخالفند و معتقدند باید تنها بهعبادت و مطالعه متون مذهبی بپردازند. ریشه این چالش به سال‌های ابتدایاعلام شکل‌گیری رژیم صهیونیستی برمی‌گردد. از زمان اجباری شدن سربازی درسرزمین‌های اشغالی پس از اعلام موجودیت اسرائیل، رهبران مذهبی ارتدوکس ویهودیان افراطی مخالف سربازی رفتن حریدی‌ها و یهودیان تندرو بوده‌اند. امریکه موجب شد بن گوریون ابتدا با معافیت چند سرباز حریدی موافقت نماید؛ امادر سال 1949 معافیت این طیف به‌طور رسمی به قانون تبدیل شد. این امر موجبشده است بسیاری از جوانان صهیونیست برای فرار از خدمت در ارتش، به فراگیریعلوم دینی روی آورند. ژنرال حجای توبولنسکی با حضور در یک کنفرانس اقتصادیدر تل‌آویو در سال 2015 تصریح کرد: «برآوردهای ما نشان می‌دهد که 50 درصداز اسرائیلی‌ها حاضر به انجام خدمت سربازی نیستند که یک دوم آن‌ها تحصیلعلوم دینی را بهانه می‌کنند.»[2]
عدم خدمت حریدی‌ها در ارتش ، علیرغم اعلام کمبودنیرو از سوی مقامات صهیونیستی برای پوشش نیازهای ارتش، اعتراضات فراوانی درجامعه صهیونیستی به وجود آورده است و این مسئله خشم طبقات دیگر جامعهصهیونیستی را برانگیخته است. بخش نیروی انسانی ارتش رژیم صهیونیستی در سال2016 اعلام کرد، درصد فرار از خدمت سربازی در ارتش به بهانه فراگیری علوممذهبی و اعتقادی بسیار افزایش یافته است و تا سال 2020 حدود یک‌چهارمجوانان را در بر خواهد گرفت.[3] بن گوریون در حالی سال 1949 حریدی‌ها را بهمنظور کسب حمایت‌شان از سربازی معاف کرد که جمعیت بسیار کمی از یهودیان راتشکیل می‌دانند و وی گمان نمی‌کرد روزی این اقلیت به یک بخش عظیمی ازجامعه اشغالگران تبدیل شود.
اتفاقات اخیر و بروز و نمایان شدن دوباره چالشسربازان حریدی، بهانه‌ای شده است تا در این یادداشت به بررسی نقش و چالشآفرینی حریدی‌ها در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعهصهیونیستی و تأثیر آنان بر سیاسترژیم صهیونیستی بالأخص در سال های آتیبپردازیم.
یهودیان تندرو؛ اقلیتی که در حال افزایش نفوذ است
رشد جمعیت، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حریدی‌هاست کهنقش این طیف را در آینده بیشتر خواهد ساخت و برای رژیم صهیونیستیچالش‌برانگیز خواهد بود. یهودیان حریدی از زمان شکل‌گیری رژیم صهیونیستیتاکنون درصد کمی از جامعه اسرائیل را تشکیل می‌دادند؛ اما به دلیل نرخبالای فرزند آوری، سن پایین ازدواج و اهمیت خانواده در آئین یهودیانارتدوکس، این ترکیب در حال تغییر است. جمعیت حریدی‌ها در سال 2010 کمتر ازیک میلیون نفر بوده است اما به حدود دو میلیون در 2040 و بالای 4 میلیون درسال 2060 خواهد رسید.[4] این افزایش جمعیت اقلیت‌هایی چون حریدی ریولینرئیس جمهور رژیم صهیونیستی را هم نگران کرده است. وی در کنفرانس مشهورهرتزلیا در سال 2015 گفت: «در دهه نود قرن گذشته، جامعه اسرائیل متشکل ازاکثریت بزرگ و اقلیت‌های کوچک بود. اکثریت بزرگ متعلق به صهیونیست‌ها بودکه در کنار سه اقلیت صهیونیست‌های مذهبی، اقلیت عرب و اقلیت ارتدوکس افراطی(حریدی‌ها) جامعه اسرائیل را تشکیل می‌دادند. شاید هنوز بسیاری در جامعهاسرائیل، در رسانه‌ها و نظام سیاسی اسرائیل فکر می‌کنند جامعه اسرائیل همینشکل را دارد؛ اما از آن زمان تاکنون واقعیت به‌طور اساسی تغییر کرده است.هم‌اکنون کلاس اولی‌های ما شامل 38 درصد صهیونیست‌های سکولار، 15 درصدصهیونیست‌های ملی‌گرا و مذهبی، 25 درصد عرب و حدود 25 درصد نیز ارتدوکسافراطی (حریدی) هستند. در هر حال، روند تغییر بافت جمعیتی واقعیتی است کهچهره جامعه اسرائیل را شکل می‌دهد. در چنین نظمی، دیگر هیچ گروهی اکثریتبالا را ندارد و دیگر اقلیت کوچک وجود ندارد. متأسفانه این شکاف‌ها در درونهمه این بخش‌ها و در میان همه آن‌ها وجود دارد. ساختاری که از نظر بسیاریاز ما نوعی تهدید از یک طرف برای ماهیت سکولار و لیبرال اسرائیل و از طرفدیگر برای جنبش صهیونیسم است.[5]»
سخنان ریولین به خوبی رشد جایگاه حریدی ها را درکنار اعراب اسرائیلی نشان می دهد؛ اتفاقی که به باور وی اسرائیل را مجبوربه ساخت هویتی جدید می سازد، چون ساختار جامعه تغییر کرده است.
تکثر هویتی توأم با عدم رضایت
حریدی‌ها و تندروهای مذهبی با توجه به نوع خاص اززندگی‌شان به یک اقلیتی تبدیل شده‌اند که با جامعه صهیونیستی مرزبندی عیانیپیدا کرده‌اند. تحصیل در مدارس جداگانه‌ای که بر پایه یهود و تلمود است،ازدواج و آداب و رسوم کاملاً متمایز با دیگر یهودیان ساکن سرزمین‌هایاشغالی، عدم حضور در جامعه کار، عدم یهودی دانستن برخی از نژادها (بالأخصفالاشه‌ها) و … همگی بخشی از عواملی است که موجب شده است یهودی ارتدوکسبه یک هویت کاملاً متمایز از جامعه اسرائیل تبدیل شود. این احساس در میانحریدی‌ها بسیار عیان است. نظرسنجی ارائه شده از سوی مرکز دموکراسی رژیمصهیونیستی نشان می‌دهد که حریدی‌ها کمتر از سکولارها یا مذهبی‌های سنتی به«هویت اسرائیلی» احساس تعلق نموده‌اند.[6] که به نظر می‌رسد این چالش درکنار رشد جمعیت و نفوذ یهودیان تندرو؛ به چالشی جدی برای سیاست‌مدارانسکولار تل‌آویو در سال های کنونی تبدیل خواهد شد.
حضور حریدی‌ها در بیت‌المقدس و کرانه باختری
سومین چالشی که در سال های آتی با توجه به افزایشجمعیت حریدی‌ها پیش روی رژیم صهیونیستی خواهد بود، پررنگ‌تر شدن شکافجغرافیایی سکولارها و تندروها در جامعه صهیونیستی است. جامعه حریدی با توجهبه باورها و اهدافش بیشتر در بیت‌المقدس، کرانه باختری و شهرک‌های اشغالیمناطق 1948 مستقر است؛ اما در مقابل هویت سکولار در تل‌آویو، حیفا و شمالسرزمین‌های اشغالی بسیار پررنگ‌تر است. حال با افزایش جمعیت حریدی‌ها دراین سال ها شکاف جمعیتی بر اساس تقسیم جغرافیایی به مسئله مهمی برایتل‌آویو تبدیل خواهد شد. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری خواهد یافت کهبدانیم حریدی‌ها کمترین اشتیاق برای حضور در سربازی و نیروهای نظامی رژیمصهیونیستی را تاکنون داشته‌اند. شاید تصمیم دیوان عالی برای لغو معافیتسربازی حریدی‌ها را ناشی از اهمیت کرانه باختری و بیت‌المقدس و حضور اینطیف در این منطقه دانست. ضمن آنکه افزایش جمعیت این طیف و در دست گرفتنحدود 25 درصد جمعیت صهیونیست‌ها، اسرائیل را مجبور به لغو معافیت یهودیانتندرو خواهد کرد.
جمع‌بندی
افزایش جمعیت حریدی‌ها، افزایش شکاف هویتی، افزایششکاف جغرافیایی و کمرنگ شدن هویت اسرائیلی در میان حریدی‌ها به واسطهفاصله‌گیری آنان از نهادهای آموزشی و نظامی نظام صهیونیستی، مجموعه‌ای ازعواملی است که نشان دهنده چالش جدی هویتی در این سال ها در سرزمین‌هایاشغالی است. بن گوریون در حالی سال 1949 حریدی‌ها را به منظور کسبحمایت‌شان از سربازی معاف کرد که جمعیت بسیار کمی از یهودیان را تشکیلمی‌دانند و وی گمان نمی‌کرد روزی این اقلیت به یک بخش عظیمی از جامعهاشغالگران تبدیل شود.
