اینک قدس، خسته از گذر زمان بی‌پایان و رنجور رنجی از خودکامگان تاریخ، بر بستر سبز و بارور سرزمینی مقدس نشسته
و امیدوار به سعی عاقل مخلوقات و عاشق موجودات برای هم آغوشی باشاهد آرامش و صلح، انتظار می‌کشد. امروز این قلب محزون نظاره‌گر مدعایناطق متفکر است در هدایت سفینه ماسوی‌الله به ساحل امن.
آیا دشمنان قسم‌خورده و کینه‌‌توز صلح و بشر، همان کسانی که به نام اقدسزلال‌ترین احساسات و پرشورترین عواطف روحانی انسان، صلای جنگ صیحه می‌زنندو تمهید جنون مهیا می‌کنند، چون صهیونیسم جهانی، فرصت کامروایی از لب لعلساغر صلح را خواهند داد؛ هم آنان که در پی بلعیدن و یهودی کردن آن ارضآسمانی نقشه‌ها ریخته‌اند و حکم آن‌را صادر کرده‌اند؟
صهیونیسم با سپید جامگان اعلان جنگ کرده و به مقابله برخاسته است. اگرامروز خردجمعی و روحانیت پاک بشری در برابر این خطر بزرگ قامت مقابلهنیفرازد و قد علم نکند آنگاه اسیر افسون و افسوس فردا خواهد شد. محل اینتقابل سرنوشت ساز، شهری است به قدمت تاریخ و به تقدس ملکوت و آن قلب قدسی فلسطینیعنی بیت‌المقدس است. در این نوشتار که به همت مرکز مطالعات فرهنگی شهرتهران فراهم آمده است کوشیده شده تا قداست سرزمین فلسطین و مسجدالاقصی دراندیشه اسلامی از منظری تاریخی باز نمایانده شود.
مشهور است که صور در فلسطین دمیده و حشر از این سرزمین آغاز می‌شود.مسجدالاقصی و مسجد صخره و اطراف آن دو مسجد که مجموعه‌ای از اماکن وجایگاه‌های مقدس است را حرم شریف می‌گویند. روایت شده که کشتی حضرت نوح پساز طی مسافتی بر بیت‌المقدس رسید و به اذن خداوند زبان گشود و گفت: اینوح این بیت‌المقدس و محل سکونت انبیاء و (فرزندان تو) است و همچنین آمدهاست که سام بن نوح این منطقه را ساخته و بر آن حکومت کرد و به «ملکی صادق»ملقب گشت.
در روایات آمده است که پیامبرانی چون حضرت آدم(ع)، موسی(ع) و یوسف(ع)وصیت کرده‌اند که در بیت‌المقدس دفن شوند.حضرت عیسی(ع) نیز در نزدیکیمسجد‌الاقصی به دنیا آمده و از آنجا به آسمان رفت. پیامبران دیگری نیزمانند حضرت ابراهیم(ع)، اسحاق(ع) و یعقوب(ع) نیز در این سرزمین زندگیکرده‌اند.4هزار نفر از صحابه رسول خدا(ص) نیز هنگام فتح فلسطین حضور داشتندو بسیاری از آنها و نیز تابعین در این سرزمین دفن شده‌‌اند.
کسانی مانند عباده بن الصامت انصاری، شدادبن اوس، ابوعبیده بن الجراح، معاذبن جبل، افضل بن عباس و… .
فلسطین محل ظهور پیامبران بزرگ الهی و سرزمین تکوین رسالت انبیاء توحیدیهمچون حضرت ابراهیم(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) است. نزد مسلمین نیز نام فلسطین ومسجدالاقصی تداعی‌گر واقعه‌ای بزرگ است.
در سال دهم بعثت حادثه عظیم اسراء و معراج رسول معظم اسلام(ص) ازمسجدالحرام به مسجدالاقصی در شهر بیت‌المقدس شد. مسجدالاقصی محل تلاقیادیان توحیدی و ابراهیمی است و به همین خاطر است که در قرآن کریم از آنبه‌عنوان سرزمین مقدس نام برده شده است.
بیت‌المقدس و مسجدالاقصی تنها مکان روی کره زمین است که محل توجه واحترام هر سه دین بزرگ توحیدی یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت است، حتی مکه ومسجدالحرام نیز از این ویژگی که مورد توافق و قداست هر سه دین بزرگ توحیدیباشد، برخوردار نیستند.
این قداست منحصر به فرد بر اهمیت و حیثیت بیت‌المقدس و مسجدالاقصی نزدپیروان ادیان مذکور افزوده است. به‌ترتیب یهودیان، مسیحیان و مسلمین هریکدر ادواری از تاریخ بر این ارض مقدس تسلط داشتند و مسجدالاقصی با عقاید وشعائر دینی آنان پیوندی محکم برقرار کرده است. وجود اماکن مقدس متعلق بههریک از ادیان یهودیت، مسیحیت و اسلام، اعم از قبور انبیاء، بزرگان صحابه وتابعین، مساجد و غیره نیز بر جنبه تقدس مسجدالاقصی افزوده است.
پیروان ادیان ابراهیمی در طول قرون متمادی در این سرزمین مقدس متحملمرارت‌ها و رنج‌های طاقت‌فرسایی برای حفظ دینشان شدند و این امر نیز باعثشده است تا قداست و اعتبار این مکان نزد پیروان هر دین مضاعف شود. در اینفصل به بررسی قداست و اهمیت بیت‌المقدس از دیدگاه اسلام می‌پردازیم.
مسجدالاقصی در قرآن
اسلام، یهودیت و مسیحیت را دین الهی دانسته و انبیاء آنها را پیامبرانراستین و شعائر و اعتقادات واقعی این ادیان را توحیدی می‌داند.
اسلام، ابراهیم(ع) اسحاق(ع)، یعقوب(ع)، موسی(ع) و عیسی(ع) همگی را ازجمله پیامبران بزرگ الهی محسوب می‌کند و احترام و قداست اعلی برای آنانقائل است. فلسطین، زادگاه پیامبران بزرگ توحیدی چون اسماعیل، اسحاق، یعقوب،یوسف، داوود، سلیمان، عیسی، ذکریا و یحیی- علیهم و علی نبینا افضل الصلاه والاسلام ـ است.
بنابر نقل مقاتل بن سلیمان، «جایی در این سرزمین نیست،مگر آنکه پیامبری بر آن نماز گزارده یا فرشته‌ای و ملکی از فرشتگان خداوندبر آن گذشته باشد.»
از دلایل دیگر اهمیت بیت‌المقدس برای مسلمین رخداد وقایع مختلف در تاریخ اسلام است که در ذیل به تعدادی از آنها می‌پردازیم:
1- در سال دهم بعثت، واقعه پرشکوه اسراء و معراج پیامبر اعظم(ص) ازمسجدالحرام به مسجدالاقصی و بیت‌المقدس روی داد. این نخستین پیوند خاص بینمسلمین و بیت‌المقدس و به‌‌ویژه مسجدالاقصی است. در قرآن در سوره اسراءآیه یکم آمده است که: «سبحان الذی اسری بعبده لیلاً من المسجد الحرام الیالمسجدالاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انه هو السمیع البصیر.»
سید قطب در تفسیر این آیه چنین آورده است:
«اسراء تمامی ادیان توحیدیبزرگ از ابراهیم و اسماعیل و خاتم الانبیاء را به یکدیگر وصل می‌کند واماکن مقدس ادیان توحیدی را در یکجا جمع می‌آورد. چنان است که گویی حضرتمحمد(ص) خاتم‌الانبیاء‌با این سفر شبانه شگرف اعلام می‌کند که پیام و رسالتاو حاوی پیام و رسالت انبیاء قبل از اوست.»
2- مسجدالاقصی قبله اول مسلمین بوده. این مسئله نیز مؤید احترام وتقدیس این مسجد نزد مسلمانان است. پس از نزول حکم وجوب نماز برای مسلماناندر سال دهم بعثت، مسلمین حدوداً 5سال به سوی مسجدالاقصی نماز می‌گزاردند.
3- فتح بیت‌المقدس توسط مسلمین در سال 16 هـ .ق وجود امکنه و بناهایمذهبی و تاریخی از دلایل دیگر پیوند و علاقه خاص مسلمین به مسجدالاقصی وفلسطین است. علاوه بر موارد مذکور، وجود آیات متعدد در قرآن کریم که اینسرزمین را مکانی پاک و مقدس عنوان می‌کند و نیز وجود احادیث معتبر و مستندشیعه و سنی در باب ارزش و قدر مسجدالاقصی از پیامبر اکرم(ص)، ائمهمعصومین(ع) و اصحاب ارجمند آنان بر تقدس و قدر بیت‌المقدس می‌افزاید.
در قرآن کریم بعضی از آیات به‌طور مستقیم و برخی دیگر به‌صورت غیرمستقیمبه این مکان مقدس اشاره می‌کنند. اولین آیه که در آن نام مسجدالاقصیبه‌طور مشخص آمده است. آیه اول سوره اسراء است.
1- «سبحان الذی اسری بعبده لیلاً من المسجد الحرام الی المسجدالاقصیالذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انه هو السمیع البصیر.»«پاک و پیراسته باد خداوندی که شبانگه بنده خود پیامبر اکرم(ص) را از مسجدالحرام به سویمسجدالاقصی که پیرامونش را مبارک ساختیم، سیر داد تا آیات خود را به اوبنماید، که خداوند به حقیقت شنوا و بیناست.»
در این آیه کریمه،مسجدالاقصی یکی از نشانه‌ها و آیات خداوندی به شمار آمده است. در قرآن کریمآیات دیگری نیز وجود دارند که به‌صورت غیرمستقیم بر فضیلت و قداستمسجدالاقصی تأکید می‌کنند. از آن جمله می‌توان به این آیات اشاره کرد:
2- «و نجیناه و لوطاً الی الارض التی بارکنا فیها للعاملین.«و ماابراهیم را با لوط رهانیدیم و آنها را به سرزمینی که برای جهانیان با برکتقرار دادیم بفرستادیم.» در کتاب انس‌الجیل به نقل از ابن‌عباس آمده است کهمقصود از سرزمین مبارک در اینجا همان بیت‌المقدس و مسجدالاقصی است که دراین سرزمین چشمه‌های آب شیرین فراوانی در جریان است.
و در آیه‌ای دیگر آمده است:
3- «و لسلیمان الریح عاصفه تجری با مره الی الارض التی بارکنا فیها وکنا بکل شیء عالمین.»«و باد تند را مسخر سلیمان گردانیدیم که به امر اوحرکت می‌کرد به سوی سرزمینی که در آن برکت قرار دادیم و ما به همه امورعالم و مصالح بندگان داناییم.»در کتاب تفسیر مجمع البیان در ذیل این آیهآمده است که منظور از سرزمین مبارک همانا بیت‌المقدس است.
4- باز در جایی دیگر آمده است که: «یا قوم ادخلوا الارض‌المقدسه التیکتب‌الله لکم و لا ترتدواعلی ادبارکم.»موسی گفت: «ای قوم به سرزمین مقدسیکه خداوند در سرنوشت شما مقرر گردانیده داخل شوید و از حکم خداوند روینگردانید که زیانکار خواهید شد.»شیخ طبرسی، مفسر بزرگ قرآن کریم در ذیلتفسیر این آیه آورده است که مراد از ارض مقدس همانا بیت‌المقدس است.
5- آیه‌ای دیگر، آیه 137 سوره اعراف است. اشاره به سرزمین مبارکبیت‌المقدس «واورثنا القوم الذین کانوا یستضعفون مشارق الارض و مغاربهاالتی بارکنا فیها و تمت کلمت ربک الحسنی علی بنی اسرائیل بما صبروا و دمرناما کان یصنع فرعون و قومه و ما کانوا یعرشون.»«و مشرق‌ها و مغرب‌هایپربرکت زمین را به آن قوم که (زیر زنجیر ظلم و ستم)، ضعف کشانده شده،واگذار کردیم؛ و وعده نیک پروردگارت بر بنی‌اسرائیل به خاطر صبر و استقامتیکه به خرج دادند، تحقق یافت؛ و آنچه فرعون و فرعونیان (از کاخ‌های مجلل)می‌ساختند، و آنچه از باغ‌های داربست دار فراهم ساخته بودند،
در هم کوبیدیم.»
6- در سوره مومنون، آیه 50 نیز ذکری از فلسطین در بیت‌المقدس در قرآنکریم شده است. «و جعلنا ابن مریم و امه آیه و آوینهما الی ربوه ذات قرار ومعین.»
«و ما فرزند مریم (عیسی) و مادرش را آیت و نشانه‌ای قرار دادیم وآنها را در سرزمین مرتفعی که دارای امنیت و آب‌جاری بود جای دادیم.»البتهدر قرآن کریم آیات دیگری نیز وجود دارند که اکثر مفسرین بر این عقیده هستندکه اشاره به قداست مسجدالاقصی و سرزمینی که آن را در برگرفته است، دارند.
7- در قضیه قصه «سبا» جایی که سخن از امنیت و آسایش است که خدای بزرگ بهآنان عطا کرده است: «و جعلنا بینهم و بین القری التی بارکنا فیهما قریظاهره و قدرنا فیها السیر، سیروا فیها لیالی و أیاما آمنین.» «و در میانآنان و شهرهای دیگری که پربرکت و نعمت کرده بودیم، شهرک‌ها و روستاهاییساخته و پرداخته بودیم که نمایان بود و در میان آنها فاصله‌های مناسب ونزدیک به هم ترتیب داده بودیم (و توسط انبیاء بدیشان پیام دادیم که) شب‌ها وروزها در امن و امان در آنجاها سیر و سفر کنند.»پس این شهرها، که خداوندآنها را پربرکت ساخته است، شهرهای شام و فلسطین است. از ابن‌عباس روایت شدهاست که: «منظور شهرهای بیت‌المقدس است.»
8- برخی از مفسران بر این باورند که مقصود از «تین و زیتون» در آیات«والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین» سرزمین یا شهری است کهاین دو میوه، یعنی انجیر و زیتون در آن می‌رویند که آن هم بیت‌المقدس است.
مسجدالاقصی در حدیث
قداست و اهمیت مسجدالاقصی و فلسطین در احادیث نیز مکرراً تأکید شده است.البته هر یک از احادیث بر تقدس جنبه‌ای از جوانب بیت‌المقدس و مسجدالاقصیاشاره دارند.
در ذیل فقط تعدادی از احادیث معتبر که راویان آن از ثقات بوده و ضمناً دارای تواتر نیز هستند، ذکر می‌شود:
1- حدیثی از ابوذر غفاری، صحابه راستین پیامبر اسلام روایت شده است:«قلت: یا رسول‌الله، ای مسجد وضع فی الارض اولاً؟ قال: المسجد الحرام.فقلت: یا رسول‌الله، ثم ای؟ قال: ثم المسجدالاقصی. قلت: کم کان بینهما؟قال: اربعون سنه…» «گفتم‌ای رسول خدا، نخستین مسجد روی زمین کدام است؟فرمود مسجدالحرام، گفتم ای رسول خدا، پس از آن کدام است؟ فرمودمسجدالاقصی. گفتم چند سال فاصله بین آن دو است. فرمود 40سال…» طبق حدیثفوق، مسجدالاقصی 40 سال بعد از تأسیس مسجدالحرام توسط حضرت ابراهیم(ع)ساخته شد و این نیز بر تقدس مسجدالاقصی و فلسطین صحه می‌گذارد.
2- ابی الدردا از پیامبر اکرم(ص) روایت می‌کند: «فضلت الصلاه فی المسجدالحرام علی غیره بمائه الف صلاه و فی مسجدی بالف صلاه و فی مسجدبیت‌المقدس بخمس‌مائه صلاه.»«فضیلت نماز در مسجد الحرام نسبت به سایرمساجد صد هزار برابر است و فضیلت نماز در مسجد من «مسجد النبی» هزار برابر وفضیلت نماز در مسجد بیت المقدس(الاقصی) پانصد برابر است.»
3- از امور دیگری که بیانگر جایگاه پرارزش مسجدالاقصی نزد مسلمین استمسئله بستن احرام حج از مسجدالاقصی به جهت انجام مناسک در مکه است. ام سلمهاز رسول‌الله(ص) نقل می‌کند: «من اَهل بحجه او عمره من المسجدالاقصی الیالمسجد الحرام غفرله ما تقدم من ذنبه و ما تأخر….» «کسی که بستن احرام حجواجب و یا عمره را از مسجدالاقصی به مسجدالحرام آغاز کند گناهان گذشته وآینده او بخشیده خواهد شد.»
4- روایات مربوط به سرزمین فلسطین و حوادث و شخصیت‌های آن در زمان ظهور حضرت
مهدی(عج) نیز بر اهمیت جایگاه فلسطین در جهان اسلام افزوده است. بنابر نقلروایات، حضرت مهدی(عج) نسخه‌های اصلی تورات را از درون غاری در انطاکیه وکوهی در فلسطین و دریاچه طبریه بیرون می‌آورد و با استناد به آن، یهودیانرا محکوم و نشانه‌ها و معجزاتی برای آنان آشکار می‌کند.
برخی از یهودیان که بعد از نبرد آزادی قدس، جان سالم به در می‌برند،تسلیم آن بزرگوار می‌شوند و آنان که تسلیم نمی‌شوند از کشورهای اسلامیاخراج می‌شوند. از روایات چنین بر می‌آید که بزرگ‌ترین جنگ‌های سفیانی،نبرد بزرگ فتح فلسطین و جنگ با حضرت مهدی(عج) است، که یهودیان و رومیان دراین نبرد سفیانی را پشتیبانی می‌کنند و غائله با کشته شدن سفیانی و پیروزیحضرت مهدی(عج) و آزادی فلسطین و ورود آن حضرت به قدس پایان می‌پذیرد.
حال یکی از احادیث مربوط به بیت‌المقدس در دوران ظهور حضرت مهدی(عج) درذیل می‌آوریم: «یخرج رجل من امتی یقول بسنتی، ینزل‌الله له القطر منالسماء و یخرج له الارض من برکت‌ها، تمتلی الارض منه قسطاً و عدلاً کماملئت جوراً و ظلماً، یعمل علی هذه الامه سبع سنین وینزل بیت المقدس.» «مردیاز امت من خروج (ظهور) خواهد کرد به شیوه و سنت من عمل خواهد کرد و خداوندقطرات باران آسمان را بر او نازل می‌کند و برکت‌های زمین را برای او خارجخواهد کرد، زمین از قسط و عدل او پر خواهد شد همان‌گونه که از ظلم و ستم پرشده بود، او به‌مدت 7 سال این‌گونه رفتار و بر بیت‌المقدس «و گرامی‌ترینمکان آن یعنی مسجدالاقصی» وارد خواهد شد.»
5- عبدالله بن سلام از پیامبر سؤال می‌کند که وسط دنیا کجاست؟ پیامبرمی‌فرماید: بیت‌المقدس» وقتی علت را می‌پرسد، پیامبر می‌فرماید: «چون حشر ونشر و صراط و میزان در آنجا برپا می‌شود.»
از این روایات چنین برمی‌آید که بیت‌المقدس از ابعاد گوناگون مورد توجه اسلام و پیامبر(ص) بوده است:
1- یک رکعت نماز در بیت‌المقدس به منزله هزار رکعت است و موجب آمرزش گناهان می‌شود.
2- سکونت در آن مهم است.
3- بیت‌المقدس سرزمینی است که با مقاومت و برپایی حشر و نشر و پل صراط و میزان ارتباط دارد.
4- خلقت آدم(ع) به تقدس و مبارکی سرزمین بیت‌المقدس افزوده است.
5- بیت‌المقدس شهر بهشتی و از همین شهر پیامبر(ص) به معراج رفته است.
منبع: همشهری آنلاین
