دولتترامپ در حال محک زدن واکنش ها بوده و منتظر فرصتی است تا اوضاع به تدریج آرامترشده و طرح خود را عملیاتی کند. به همین منظور اجرایی شدن انتقال سفارت شش ماه بهتاخیر افتاده است. به عبارتی ترامپ در اجرای طرح خود جدیت دارد، اما این که زمانمناسب آن کی فرا خواهد رسید، بستگی به شرایط و تحولات آینده دارد
تصمیمدونالد ترامپ رییس جمهور ایالات متحده آمریکا مبنی بر به رسمیت شناحتن قدس بهعنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و انتقال سفارت ایالات متحده امریکا به این شهر، موجیاز اعتراضات جهانی را برانگیخته است.
علاوه برسازمان ملل، اکثر کشورهای جهان این تصمیم ترامپ را محکوم کرده اند، چرا که این کاریک اقدام غیر قانونی و مغایر با قطعنامه های سازمان ملل و شورای امنیت می باشد.سازمان ملل تاکنون بیش از 20قطعنامه علیه اشغالگری رژیم صهیونیستیدر سرزمین‌های 1967 صادر کرده است. بر اساس قطعنامه 181 سازمان ملل که به طرحتقسیم فلسطین موسوم است، منطقه بیت‌المقدس باید تحت اشراف بین المللی اداره شود،لذا هیچ کشوری تاکنون اقدام عملی برای به رسمیت شناختن پایتختی بیت المقدس برایرژیم صهیونیستی انجام نداده و هیچ دولتی در بیت المقدس سفارتخانه ندارد. از طرفی،طبق قطعنامه 242 مناطق 1967 که توسط اسراییل تصرف شده اشغالی بوده و باید تخلیهشود. بیت المقدس شرقی نیز جزء این مناطق است و در نتیجه سیطره اسراییل بر این شهرغیرقانونی است.
اکنوناعتراضات گسترده، کشورهای اسلامی و به ویژه مناطق فلسطینی را در بر گرفته و موجتازه ای از انتفاضه سوم در کرانه باختری و بیت المقدس شکل گرفته است.
پیشینه
رژیماشغالگر صهیونیستی در سال 1948 و هم‌زمان با اعلام موجودیت خویش، بخش‌های غربی بیت‌المقدسرا تصرف کرد و از سال 1949 پایتخت خود را از تل‌آویو (که بهعنوان پایتخت موقتمعرفی شده بود) به بیت‌المقدس منتقل و آن شهر را بهعنوان پایتخت ابدی خود معرفینمود.
با وقوعجنگ شش روزه اعراب و رژیم صهیونیستی در سال 1967، رژیم صهیونیستی مناطق دیگری چون غزه،جولان، صحرای سینا، کرانه باختری و قدس شرقی را نیز به مناطق اشغالی اضافه کرد. پساز آن نیز در سال 1980به موجب طرحی که در مجلس نمایندگانرژیم (کنیست) مورد تصویب قرار گرفت، قدس بهعنوان پایتخت ابدی، یکپارچه و تقسیمناپذیر رژیم صهیونیستی معرفی شد.
از آن سال تاکنون، رژیم صهیونیستیتلاش داشته است تا با روش‌های گوناگون، هویت اسلامی این شهر را به هویتی یهودیتغییر دهد که اصطلاحا به آن پروژه تهوید (یهودی سازی) می گویند. از جمله اقداماتیکه در این راستا انجام گرفته است می‌توان به ایجاد شهرک های یهودی نشین در اطرافقدس شرقی، حفر تونل زیر مسجد الاقصی، اعمال کنترل شدید بر ورود فلسطینی ها به شهرو تغییر نمادهای فرهنگی شهر اشاره کرد.
کنگرهآمریکا در سال 1995 «قانون سفارت قدس» را با اکثریت موافقان تصویب کرد. اما از آنتاریخ تاکنون و به رغم این که بیل کلینتون دموکرات و جورج بوش جمهوری خواه روسایجمهور گذشته آمریکا نیز در تبلیغات انتخاباتی وعده اجرای این قانون را دادهبودند، اما در عمل از زیر بار اجرای آن شانه خالی کردند. باراک اوباما نیز که قائلبه احیای روند سازش بود، از اجرای این مصوبه طفره رفت.
اما دونالدترامپ که به تصمیات جسورانه و اقدامات ساختارشکن مشهور است، دستور اجرای مصوبهمذکور را صادر کرد.
دلایل و انگیزه ها
اما پشتپرده تصمیم جنجالی ترامپ در این مقطع زمانی چیست؟ در این باره نکات زیر قابل ذکراست:
1- رسانه‌های آمریکایی با استناد به گفته‌های برخی از مقامات کاخ سفید اعلام کردند که تصمیم ترامپ پاسخ به تعهدی بوده کهاو در مقابل حامیان مالی کارزار انتخاباتی خود داشت. به گزارش یورو‌نیوز، به گفتهمقامات کاخ سفید، این تغییر در سیاست خارجی آمریکا بدون توجه به هشدارهای رکستیلرسون، وزیر خارجه، جیمز متیس، وزیر دفاع و مایک پمپئو، رئیس سازمان سیا، انجامشده و در مقابل، دو مشوّق اصلی دونالد ترامپ در این زمینه مایک پنس، معاون او وشلدون ادلسون، میلیاردر مشهور یهودی و از متحدان قدرتمند او بوده اند.
ادلسون ازحامیان اصلی حزب لیکود و جمهوری خواهان آمریکا محسوب می شود و ملقب به «سازندهحاکمان آمریکا» است. گفته می شود ترامپ پیش از انتخابات به طور خصوصی با شلدونادلسون ملاقات و از او تقاضای کمک مالی کرده است. ادلسون کمک مالی هنگفتی به ترامپکرد و در ماه‌های گذشته بارها با مشاوران ترامپ به گفت وگو نشسته و از اینکهسفارت آمریکا هنوز به بیت المقدس منتقل نشده، گله کرده بود.
ترامپزمانی که درصدد جمع آوری رأی در انتخابات بود، به کمیته روابط عمومی آمریکا واسرائیل (آی پک) که یکی از قدرتمندترین گروه‌های لابی گری در ایالات متحده آمریکامحسوب می شود، اعلام کرد ما سفارت آمریکا را به بیت المقدس، پایتخت همیشگییهودیان منتقل خواهیم کرد. این سخنان ترامپ باعث شد از یهودیان آمریکا 20 میلیوندلار کمک مالی دریافت کند.
ترامپ درجریان اعلام رسمی تصمیم خود بارها تکرار کرد که به وعده انتخاباتی خود عمل کردهاست. هیات آمریکایی مذاکرات صلح خاورمیانه که جرد کوشنر، داماد ترامپ در آن حضوردارد، اعلام کرد که از این تصمیم ترامپ حمایت خواهد کرد؛ با وجود این به اوتوصیه کرد که انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس را به تاخیر بیندازد.
2- به نظر می آید ترامپ با روحیهمتهورانه و ساختارشکنی که دارد، قصد دارد معادلات موجود را کاملا دگرگون کند. هیچیک از روسای جمهور گذشته آمریکا مصوبه کنگره را اجرایی نکردند، اما ترامپ وارد اینگود شده و ریسک بزرگی کرده است.
برخی میگویند اقدامات ترامپ کاملا شخصی و برخاسته از شخصیت جنجالی اوست، اما نظر دیگر آناست که او تابع سیستم حاکمیت در آمریکاست که در مدیریت کلان و روند تصمیم سازی آن،عوامل متعددی دخیل است.از این منظر ترامپ، تنها ابزاری استبرای اجرای سیاست های کلان کاخ سفید که بخش مهمی از تصمیمات های آن توسط یهودیان ولابی های صهیونیست شکل می گیرد.
تفکرحاکمیت جدید آمریکا ناظر به نوعی یک جانبه گرایی، ساختارشکنی و تغییر معادلات، باتوسل به مولفه های مختلف قدرت، جهت بازیابی اقتدار ایالات متحده آمریکاست. در چنینشرایطی قرار است حل مسایل بغرنجی مانند قضیه اسراییل و فلسطین هم با یک جانبهگرایی و توسل به قدرت حل شود. اما دستیابی به چنین آمالی با توجه شرایط پیچیدهجهانی و وجود رقبای سرسختی همچون محور مقاومت در غرب آسیا، کار آسانی نیست و قطعاهزینه های سنگینی به بلندپروازان کاخ سفید تحمیل خواهد کرد.
از طرفی، دونالد ترامپ یک مسیحیپروتستان است؛ یعنی ممکن است بخشی از دلایل طرح این موضوع، انگیزه‌های مذهبی وپیوندهایی باشد که بین یهودیت و مذهب پروتستان وجود دارد، از جمله اعتقاد به لزومحمایت از اسکان یهودیان در فلسطین و لزوم تشکیل دولت یهودی در اورشلیم به‌عنوانمقدمه ظهور مسیح.
3- نکته دیگر در تصمیم ترامپ آن است کهترامپ یک سرمایه دار موفق آمریکایی است که با تسلط بر قواعد تولید ثروت در نظامسرمایه داری، صاحب سرمایه های چند میلیارد دلاری شده است. اکنون او در پی استفادهاز همین قواعد برای پرکردن خزانه دولت آمریکاست. مهمترین منبع تولید پول برایدولت ترامپ در جهان امروز، فروش تسلیحات نظامی است. برای فروش جنگ افزار، لازم استپیش از ایجاد جنگ، احساس نا‌امنی را در میان حکومت‌ها به وجود آورد. لذا ترامپبرای مجاب کردن دولت‌های جهان به خرید تسلیحات پیشرفته نظامی، لازم است بحران‌هایغیرفعال و خفته را فعال و بیدار کند. دولت ترامپ، بدین منظور مناطق مختلفی کهسابقه و زمینه بحران دارند را شناسایی کرده است.
علاوه برکره شمالی، غرب آسیا منطقه مساعدی برای ایجاد آشوب و جنگ است. در همین راستا ترامپبا دامن زدن به پروژه ایران هراسی، موفق شد میلیاردها دلار سلاح به کشورهای منطقهو به ویژه عربستان سعودی بفروشد.
اکنونترامپ با مطرح کردن ماجرای بیت المقدس که مسلمانان حساسیت ویژه ای نسبت به آندارند، قصد دارد دور تازه ای از جنگ را در منطقه شعله ور کند، خصوصا آن که داعش بهعنوان دست پرورده آمریکا به پایان خط رسیده و چرخه جنگ نیابتی در عراق و سوریهمتوقف شده است.
با این حالترامپ دچار یک خطای راهبردی شده است. بیت المقدس به عنوان نماد وحدت مسلمانان نهتنها میان آن ها تفرقه ای ایجاد نمی کند، بلکه آنان را به یکدیگر نزدیکتر کرده وصفوف آنان را علیه دشمن اصلی یعنی آمریکا و رژیم صهیونیستی، بیش از گذشته مستحکمخواهد کرد.
واکنش ها
تصمیم ترامپ، شدیدترین واکنش ها را بهویژه در میان گروه های فلسطینی برانگیخته است. اسماعیل هنیه رییس دفتر سیاسی حماساعلام کرد به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل و انتقال سفارت آمریکا ازتل‌آویو به قدس، پشت سر گذاشتن تمام خطوط قرمز است. وی هشدار داد انتقال سفارتآمریکا به قدس اقدامی خطرناک و پوششی برای دولت بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیمصهیونیستی است تا طرح خود را برای یهودی‌کردن قدس اجرا کند.
جهاداسلامی نیز اعلام کرد تصمیم رئیس جمهور آمریکا بر اقدامات خصمانه آمریکا و جنگیکه علیه ملت فلسطین و امت عربی و اسلامی به راه انداخته، تأکید می کند.
سازمانآزادیبخش فلسطین نیز اعلام کرد که به زودی بحث اعلام فلسطین به عنوان «کشور تحتاشغال» اسرائیل را به بحث خواهیم نشست.
سازمانآزادی بخش فلسطین مذاکرات صلح را به حال تعلیق درآورده و اعلام کرد تا زمانی کهآمریکا از تصمیم خود منصرف نشود، هیچ‌گونه مذاکرات صلحی با تل آویو صورت نخواهدگرفت.
محمودعباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی هم گفت:باید قبل از هر گونه عادی سازی رابطهبا اسرائیل، مسئله فلسطین حل شود و حل این مساله نباید به معنی گذشتن از حق ما درقدس باشد.
عباس همچنینتاکید کرد تشکیلات خودگردان فلسطینی از شورای امنیت خواهد خواست که تصمیم دونالدترامپ را باطل اعلام کند و از مجمع عمومی سازمان ملل درخواست خواهد کرد که عضویتکامل به دولت فلسطینی عطا کند.
ترکیه نیزواکنش تندی به تصمیم ترامپ نشان داد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، بیت‌المقدس را خط قرمز مسلمانان دانست و گفت به رسمیت شناختن آن به عنوان پایتختاسرائیل، نقض قوانین بینالمللی و ضربه ای بزرگ به وجدان بشریت است. وی تهدیدکرد: اگر دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیلبه رسمیت بشناسد، ممکن است ترکیه با اسرائیل قطع رابطه کند.
اعراب نیزو از جمله عربستان سعودی تصمیم ترامپ را محکوم کردند، اما این محکومیت بیش از هرچیز برای آرام سازی افکار عمومی اعراب نسبت به قبله اول مسلمانان بوده است. آنگونه که از برخی گزارش های اطلاعاتی برمی آید ترامپ پیش از اعلام تصمیم خود،جزئیات امر را با اعراب و خصوصا سعودی ها هماهنگ کرده و موافقت آن ها را جلب کردهاست.
ترکیه نیزهر چند لحنی تندتر از اعراب داشته است، اما اردوغان در شرایط فعلی به دنبال منافعخاص خود است. اردوغان که در داخل و خارج با چالش های متعددی دست و پنجه نرم میکند، قصد دارد رهبری دفاع از فلسطین را برعهده بگیرد و وجهه از دست رفته خود راترمیم کند. میزبانی نشست سازمان همکاری اسلامی 22 آذر توسط ترکیه نیز در این راستاقابل ارزیابی است.
ترکیه و نیز اعراب رژیم صهیونیستی رابه رسمیت شناخته و قائل به «طرح دو دولت» هستند. لذا امکان هر گونه سازش و عقبنشینی آن ها در برابر آمریکا و اسراییل (حتی بر سر بیت المقدس) وجود دارد.
بنابراینتنها پرچمدار واقعی مخالفت با اسراییل و دفاع از بیت المقدس، جمهوری اسلامی ایراناست که با راهبری محور مقاومت، اساسا هویت و مشروعیت رژیم اشغالگر را به چالشکشیده و قائل به تداوم مقاومت و انتفاضه است.
دورنما
اقداممتهورانه و اهانت آمیز ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت رژیمصهیونیستی، تحولات فلسطین را وارد مرحله تازه ای کرده است. این اقدام با قوانین بینالمللی و قطعنامه های فراوان سازمان ملل مغایرت آشکار دارد، اما آمریکا سعی داردهمانند گذشته بدون اعتنا به مقررات بین المللی و با حمایت جانبدارانه از اسراییل،به تکمیل پروژه یهودی سازی بیت المقدس کمک کند و این موضوع را به عنوان یک امرواقع بر منطقه و جهان تحمیل کند.
اگر اینپروژه تحقق یابد، نقشه جدیدی در فلسطین اشغالی ترسیم خواهد شد که بر اثر آن توسعهطلبی اسرائیل افزایش یافته و حقوق مسلم فلسطینی ها هر چه بیشتر بر باد خواهد رفت.اگر آمریکا و اسرائیل با مانع جدی مواجه نشوند و با تبدیل قدس به پایتخت رژیم غاصب،روند یهودی سازی قدس را تکمیل کنند، عملاً جامعه بین الملل خود را در برابر یکاقدام انجام شده خواهد دید. در این صورت هرگونه اقدام متقابل برای به رسمیت شناختنهویت اسلامی قدس، کار دشواری خواهد بود.
به نظر میرسد دولت ترامپ در حال محک زدن واکنش ها بوده و منتظر فرصتی است تا اوضاع به تدریجآرام تر شده و طرح خود را عملیاتی کند. به همین منظور اجرایی شدن انتقال سفارت ششماه به تاخیر افتاده است. به عبارتی ترامپ در اجرای طرح خود جدیت دارد، اما این کهزمان مناسب آن کی فرا خواهد رسید، بستگی به شرایط و تحولات آینده دارد.
تجربه نشانداده است اقدامات سیاسی و حقوقی از سوی کشورها و مجامع بین المللی کارآیی موثریندارد، لذا مهمترین عامل بازدارنده، مقاومت مردم منطقه و خصوصا تداوم انتفاصه مرمفلسطین است.
با توجه بهپیروزی هایی که جبهه مقاومت با محوریت جمهوری اسلامی ایران در دوره اخیر کسب کردهاست، لازم است از این ظرفیت به عنوان یک عامل مهم بازدارنده علیه آمریکا و رژیمصهیونیستی بهره برداری مناسب صورت گیرد تا قبله اول مسلمانان مورد تسخیر دشمنانقرار نگیرد./
منبع : فارس ، فرزان شهیدی، 13/10/1396
