علیرضاعرب، روزنامه نگار و کارشناس مسائل منطقه در یادداشتی موضوع آتش بس در غزه و شرایط آن را مورد بررسی قرار داده است.
به گزارش مرکز اطلاع رسانی فلسطین به نقل از خبرگزاری مهر، در این یادداشت آمده است:
با وجود تکاپوهای سیاسی اخیر در سه سطح فلسطینی، منطقه ای وبین المللی آتش بس قطعی و بلند مدت میان حماس و رژیم صهیونیستی در غزه دوراز دسترس است.
بر اساس گزارش های منابع خبری، توافق آتش بس غزه شامل ۶ بند اساسی است که به طور تدریجی به اجرا درخواهد آمد.
این ۶ بند شامل مفاد ذیل است:
– آتش‌بس فراگیر
– بازگشایی گذرگاه‌ها اعم از رفح ، کرم ابوسالم و …
– توسعه مساحت ماهیگیری
– ورود تجهیزات پزشکی و کمک‌های انسان دوستانه
– تلاش برای حل مسئله اسراء و مفقودان رژیم صهیونیستی در غزه
– بازسازی زیرساخت‌های غزه، و اجرای مذاکرات در خصوص احداث فرودگاه و بندر غزه
موانع و چالش هایی گسترده، عمیق و چند وجهی میان حماس واسرائیل در راه انعقاد آتش بس بلند مدت وقطعی وجود دارد که در این مقالبصورت مختصر و مفید به آنها خواهیم پرداخت .
برای ارزیابی دقیق تحولات اخیر فلسطین چند بعد را باید مورد بررسی قرار داد:
الف) راهبرد ترامپ در خصوص مسائل پیچیده بین المللی
ب) مواجهه با راهبردهای ترامپ در خصوص چالش های مهم جهانی ، توسط بازیگران بین المللی: (تاکتیکی یا استراتژیک(
ج) موانع آتش بس بلند مدت
د)تاریخچه مذاکرات آتش بس با اسرائیل و آشتی ملی فلسطینیان
از پرتو بررسی موارد فوق بینشی مقرون به واقعیت و حتی المقدورهمه جانبه ،حاصل خواهد شد که می تواند احتمال وقوع آتش بس بلند مدت را دربرهه فعلی ارزیابی کند.
الف) راهبرد و رویکرد ترامپ در مواجهه با مسائل پیچیده و چالش برانگیز بین المللی:
ترامپ در خصوص مواجهه با مسائل مهم و پیچیده ای چون خلع سلاحاتمی کره شمالی و برجام از راهبرد فشار حداکثری و باز گذاشتن باب مذاکرهپیروی می کند.
البته در مذاکره به دنبال تحمیل یک طرفه خواسته های حداکثریخود و حفظ کامل خطوط قرمز شان است و اعتقادی به رعایت خطوط قرمز و منافعطرف مقابل ندارد.
فشار حداکثری و تحریم های همه جانبه ابزاری جهت به میز مذاکره کشانیدن طرف مقابل است به نحوی که امریکا همواره از موضع قدرت باشد.
ترامپ در مقابل با کره شمالی هم سطح تهدیدات و تحریم ها رامرتبا افزایش داد و حتی در توئیت هایش کیم جونگ اون را مرد موشکی کوچکخواند.
البته با گذشت زمان به مرور نامه های مهر آمیز ردو بدل شد و نهایتا به مذاکرات سنگاپور منجر شد.
احتمال اینکه مسائل پیچیده و چالشی بین المللی مثل خلع سلاحاتمی کره شمالی ، مساله فلسطین ، مساله ایران و … از طریق یک سری مذاکراتحل شوند بسیار بعید است. این مسائل ریشه در تاریخ و ژئو پلتیک منطقه دارند و حاصل یک فرایند تاریخی پیچیده و عمیق هستند. مسائل پیچیده سیاسی، تاریخی و اجتماعی عمدتا راه حل های پیچیده و چند وجهی دارند. فیالمثل مساله فلسطین ریشه در تاریخ خاورمیانه، استعمار قرن ۱۹م و اشغال آنتوسط صهیونیست ها در یک بازه بلند مدت تاریخی دارد و در یک مقطع کوتاه وتوسط یک راه حل یکجانبه گرایانه و دستوری قابل حل نیست.
قطعا راهبرد و رویکرد ترامپ در مواجهه با مسائل پیچیده بین المللی و منطقه ای موثر و کارا نخواهد بود. کمااینکه تا کنون نیز مساله خلع سلاح کره شمالی و معامله قرن مرتبط با فلسطین معطل و مسکوت مانده است.
ب)مواجهه با راهبردهای ترامپ توسط بازیگران بین المللی تغییر رویکردی راهبردی یا مواجهه تاکتیکی ؟!
اما آنچه اکثر بازیگران بین المللی موثر نگران و متوجه آن هستند پیش بینی ناپذیری رفتار ترامپ در مواجهه با چالش های بین المللی است. انتخاباتمیان دوره ای کنگره در نوامبر۲۰۱۸م (آبان ۹۷)در پیش است و ترامپ سرخوردهاز بن بست مسائل بین المللی ممکن است برای پیروزی در انتخابات پیش رو دستبه اقداماتی نامعقول و فرافکنانه بزند. از این رومقامات کره شمالی با پذیرش دعوت به مذاکرات ترامپ زهر او را گرفتند و ترامپنیز به مذاکرات سنگاپور قانع شد و آن را بعنوان دستاوردی در حوزه سیاستخارجی مطرح کرد. اکنون به نظر می رسد رهبرانفلسطینی و سران کشورهای عرب مرتبط با مساله فلسطین در صدد اتخاذ همانراهبرد کره شمالی در گرفتن زهر ترامپ هستند .
فعل و انفعالات گسترده حال حاضر در میان رهبران فتح و حماس وسران کشورهای عرب در خصوص انعقاد آنش بس بلند مدت اسرائیل و حماس، آشتی ملیفلسطینیان، بازگشایی گذرگاه رفح توسط مصر و گذرگاه کرم ابوسالم توسطاسرائیل در غزه، ایجاد تاسیسات رفاهی اعم از بندر و فرودگاه در سینا و غزههمگی در راستای پرکردن رزومه سیاست خارجی ترامپ جهت انتخابات آینده میاندوره ای کنگره قابل ارزیابی هستند. این فعل وانفعالات قرار نیست به ثمر برسد دقیقا همانند مذاکرات کیم جونگ اون و ترامپدر سنگاپور اما میتواند دستاوردهای مشخص و مهم در پرونده سیاست خارجیترامپ برای انتخابات پیش رو محسوب شود.
ج)موانع آتش بس بلند مدت بین حماس و اسرائیل:
آتش بس در غزه رابطه مستقیم با مسائل زیر دارد:
به ثمر رسیدن آشتی ملی فلسطین : باید تشکیلات خودگردان با اسرائیل مذاکره کند و آتش بس منعقد شود. درغیر اینصورت مشروعیت معاهده اسلو ۱۹۹۳م و تشکیلات خودگردان که محصولفرایند سازشی است که از معاهده اسلو شکل گرفته، مخدوش خواهد شد. در همین راستا مسئولان تشکیلات خودگردان اعلام کردند: ابومازندر صورتی که توافق آتش بس میان حماس و اسرائیل با میانجیگری مصر وارد رونداجرایی شود، به هیچ تعهدی در قبال نوارغزه عمل نخواهد کرد. درصورت اجرای توافق آتش بس همه مسئولیت ها را بر عهده حماس واگذار نماید وتحویل کمک های ۹۶ میلیون دلاری در هر ماه به غزه را متوقف نماید.
و مجددا یکی از مسئولان تشکیلات خودگردان در این رابطه گفت:ما هرگز نقش صرافی را در این منطقه برعهده نخواهیم گرفت و ترجیح می دهیم کهمسائل را از دور دنبال کنیم.
وی افزود: اگر حماس تا حدی بزرگ است و به حجم یک کشور درآمدهکه می تواند توافقات بزرگ را به امضا برساند، پس باید مسئولیت های غزه رابه تنهایی بر دوش گیرد.
هرگونه آتش بس بلند مدت درغزه بدون وجود هماهنگی امنیتی که درمعاهده اسلو ۱۹۹۳م پیش بینی شده است، مورد قبول اسرائیل نبوده و بیانگرعقب نشینی از معاهده اسلو و مشروعیت بخشی به حماس و تضعیف موقعیت امنیتیاسرائیل خواهد بود. اسرائیل در کرانه باختریهماهنگی امنیتی علیه مقاومت با همکاری تشکیلات خودگردان دارد ، لذا در غزهنیز هماهنگی امنیتی، فلسطینیان با اسراییل یا حداقل مصر باید صورت بگیرد . لذا هرگونه عقب نشینی از مفاد معاهده اسلو ۱۹۹۳م مورد پذیرش دولت راستگرای اسراییل و هواداران آن نخواهد بود. پیششرط ایجاد هماهنگی امنیتی نیز به سرانجام رسیدن فرایند آشتی ملی و عهدهدار شدن حاکمیت غزه توسط تشکیلات خودگردان و سرانجام روشن شدن وضعیت سلاححماس است. گذرگاه های غزه اعم از رفح و کرم ابوسالمتنها هنگامی بازگشایی خواهد شد که آنها تحت نظارت تشکیلات خودگردان و ابومازن باشد، تا مشروعیت تشکیلات خودگردان و معاهده اسلو کاهش پیدا نکرده وامنیت اسراییل تضمین شود.
تکلیف سلاح باید حماس مشخص شود:
تا هویت مقاومتی حماس دگرگون نشود و تکلیف سلاح آن مشخص نگردد آتش بس بلند مدت با اسراییل منعقد نخواهد شد. هرگونهمعاهده اسراییل با حماس مسلح ، از منظر صهیونیست ها مشروعیت بخشی بهمقاومت مسلحانه تلقی شده و امنیت اسراییل را به مخاطره خواهد انداخت. مشروعیت اسلو ۱۹۹۳م را به زیر سوال خواهد برد و تشکیلات خودگردان شدیدا با چنین وضعیتی مخالف است. درصورت حفظ هویت مقاومتی حماس، امنیت اسرائیل در دراز مدت بصورت جدی تهدیدخواهد شد و انعقاد آتش بس بلند مدت از منظر دولت راستگرای اسراییل ، صرفااعطای یک تنفس جدی و فرصتی برای احیاء و تقویت حماس بعنوان یک دشمن مسلحبحساب خواهد آمد.
نتانیاهو و آتش بس بلند مدت:
نتانیاهو و شعارها و راهبردهایش مهمترین مانع چنین آتش بس بلند مدتی خواهد بود.با انعقاد آتش بس بلند مدت میان اسراییل و حماس عملا موارد زیر اتفاق خواهد افتاد :
– مشروعیت بخشی به مقاومت مسلحانه و حماس مقاومتی
–به زیر سوال بردن مشروعیت معاهده اسلو۱۹۹۳م و فرایند سازش
– تضعیف تشکیلات خودگردان و مشروعیت آن
–پذیرش حماس مسلح و هویت مقاومتی آن بصورت ضمنی و غیر مستقیم
تمام موارد فوق تضاد اساسی با شعارهای دولت راستگرای نتانیاهو و هواداران آن خواهد داشت.
آرمان ها و راهبردهای مقاومتی حماس:
راهبردها و آرمان های حماس با خلع سلاح یا هماهنگی امنیتیدر غزه با اسراییل همخوانی نداشته و مصداق استحاله هویت مقاومتی آن محسوبخواهد شد.
در اینصورت حماس به نسخه ای جعلی و عقب مانده از جنبش فتح تبدیل خواهد شد و محبوبیت خود را میان فلسطینیان از دست خواهد داد.
راهپیمایی های بازگشت نقطه عطفی در مبارزات فلسطینیان:
جو مقاومتی به وجود آمده بعد از راهپیمایی های بازگشت وشهادتقریب به ۱۷۰ نفر فلسطینی ، نقطه عطفی مهم در مبارزات ملت فلسطین محسوب میشود.
لذا اکنون جامعه فلسطینی و بویژه غزه آماده انعقاد آتش بس با اسرائیل نیست.
آتش بس بلند مدت حماس با اسرائیل زمینه ساز اجرای معامله قرن:
اگر بین اسرائیل و حماس در غزه آتش بس بلند مدت شکل بگیردعملا راه برای اجرای معامله قرن فراهم شده و شاهد تحمیل یکجانبه شرایطاسرائیل به ملت فلسطین خواهیم بود و این اساسا خلاف راهبرد و گفتمانمقاومتی حماس است.
نقش آفرینی مصر ، قطر و ترکیه در پرونده آشتی ملی و آتش بس:
نقش آفرینی درجه دوم قطر و ترکیه در پرونده های فلسطین برای سعودی ها مشخصا قابل تحمل نیست. کما اینکه قرار شده است هزینه های برق و حقوق کارکنان غزه را قطر پرداخت کند. و ترکیه نیز از خط دریایی مدیترانه تجارت با غزه را تقویت کند. همچنیننقش درجه اولی و واسطه گری مستقیم مصر در پرونده آشتی ملی ، آتش بس ،سرمایه گذاری در غزه و بازگشایی گذرگاه ها نیز از جهت رقابت سنتی با سعودینیز برای عربستان آزار دهنده خواهد بود.
حضور درجه اولی و موثر مصر در پرونده های مربوط به فلسطین با راهبردهای منطقه ای سعودی همخوانی ندارد. گرچهمعتقدم تقسیم کاری امریکایی بین سعودی و مصر در مسائل منطقه صورت گرفتهاست اما به هرصورت میان این دو کشور شاخص در خصوص تحولات اخیر فلسطین چالشیخواهیم داشت که از جمله موانع آتش بس بلند مدت در غزه قلمداد می شود.
تاریخچه مذاکرات آتش بس و آشتی ملی:
نگاهی به تاریخچه طرح ها و مذاکرات آتش بس میان اسرائیل وحماس و نیز مذاکرات آشتی ملی میان فتح و حماس حاکی از شکست آنها به دلایلمتعدد و متنوع دارد.
لذا با توجه به موارد فوق الذکر آتش بس بلند مدت و قطعی درنوار غزه و نیز فرایند آشتی ملی فلسطینیان چالش ها و موانع متعدد و ریشهداری را در پیش روی خود داشته و دور از دسترس می نماید و آنچه اکنون شاهدآن هستیم یک توافق تاکتیکی و موقت است.
منبع: خبرگزاری مهر
