ایفای این نقش اما می تواند آرامش را از این کشور خارج کرده و دستخوش تحولات بزرگی کند تحولاتی که هم عربستان و هم امارات بی صبرانه منتظرش بوده اند. نکند که این آرزوی انان را ترامپ ماجراجو محقق کند.
پس از کاهش شدید جایگاه عربستان سعودی درنزد محافل بین المللیدرنتیجه قتل فجیع جمال خاشقچی روزنامه نگار چند ملیتی درنمایندگیدیپلماتیک این کشور درخاک ترکیه تصمیم سازان کاخ سفید تحقق طرح «معاملهقرن» را با ملک سلمان و ولی عهدش به صلاح نمی بینند. از این رو به دنبالگزینه جدیدی هستند تا نقش محوری را برای تحقق این طرح بجای سعودی ها ایفاکند.
گزینه جدید اما دارای ویژگی های منحصر بفردی است.
سلطنت نشین عمان که در نزد افکار بین‌المللی از او به عنوانکشوری معتدل یاد می شود، به سبب ماهیت مسالمت جویانه پادشاهش با بحرانها،طی دهه های اخیر نقش عمده ای را در کاهنش تنش های منطقه ای ایفا کرده است.
با این وجود به سبب تضاد ماهیتی سیاست مسالمت جویانه مسقط باسیاست های تهاجمی دولت جدید امریکا به ریاست دونالد ترامپ، این کشور موردغضب سیاستمداران جدید کاخ سفید واقع شده بود. تا جاییکه در اجلاسی که سالگذشته سعودی ها به افتخار حضور ترامپ در ریاض برگزار کردند، رئیس جمهورآمریکا پس از سخنرانی اقدام به برگزاری نشست های دوجانبه با روسای کشورهایعضو شورای همکاری خلیج فارس به استثنای معاون نخست ویر عمان فهد آل سعیدکرد. اگرچه این دیدار در دستورکار قرار داشت اما بدون توضیحات بیشتر دیدارترامپ با ال سعید یکباره لغو شد. علاوه برآن رئیس جمهور جدید آمریکا درسخنرانی اش در همان اجلاس از روسای همه کشورهایی که به زعم او از مبارزه باتروریسم حمایت کرده بودند اسما تقدیرکرد به استثنای سلطان قابوس.
سلطنت نشین عمان کشوری است که با ایران به عنوان یک کشوربزرگِ غیر هم زبان و دارای تمدن به شکل تاریخی روابط مستحکمی دارد و در عینحال با عربستان سعودی نیز به عنوان یک همسایه هم زبان به رغم اختلافاتروابط ریشه داری را تعریف کرده است.
از سوی دیگر عمان هم پیمان استراتژیک آمریکا طی دو قرن اخیرمحسوب می شود. این کشور پس از مغرب دومین کشور عربی است که در سال 1841 باآمریکا روابط همه جانبه دیپلماتیک برقرار کرد.
مسقط همچنین یکی از دو کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس است که دارای قرار داد تجارت آزاد با واشنگتن است.
علاوه براین عمان ریشه تیرگی روابط میان اعراب و ایالات متحدهآمریکا را در نزاع بین فلسطینی ها و اسراییلی ها می داند و بنابر ماهیتمسالمت جویانه سلطان قابوس نقش سازنده ای را تلاش کرده است در این خصوصایفا کند. این کشور پس از معاهده سازش میان مصر و اسراییل در سال 1979 تنهاکشور عضو شورای همکاری خلیج فارس بود که با تل آویو وارد روابط دیپلماتیکغیر رسمی شد. همچنین یکی از سه کشور عربی بود که نه تنها مصر را بخاطرمعاهده سازش با اسراییل مورد تحریم قرار نداد بلکه بعدها نقش فعالی را درمعاهده سازش میان اسراییل و اردن ایفا کرد. سلطان قابوس به عنوان نشانه ایدر پایبندی اش به تحقق صلح خاورمیانه در سال 1994 چند ماه پس از امضای قرارداد سازش میان اردن و اسراییل رسما از اسحاق رابین نخست وزیر وقت رژیماشغالگر قدس برای سفر به مسقط دعوت کرد و از او در پایتخش میزبانی مفصلینمود. مضافا اینکه طی دهه های اخیر عمان از طریق مرکز مطالعات نمک زدایی آبخاورمیانه(medrc) مستقر در مسقط به محلی برای گفتوگوهای اعراب و اسراییل و تبادل نظرات کارشناسی اسراییلی ها در خصوص تصفیه‌اب دریا تبدیل شده است.
به رغم این تلاش ها اما عمان همواره طی سالهای اخیر از مواضع سعودی‌ها نسبت به اسراییل و شناسایی رسمی این رژیم دوری کرده است.
جایگاه فعلی و خشم ترامپ از عمان
برخلاف مواضع مثبت مسقط در قبال سیاست های منطقه ای اوبامااما عمان نسبت به سیاست های ترامپ در قبال کشورهای منطقه بویژه ایرانتمایلی نشان نداده است.
او همچنان به رابطه خوب خود با جمهوری اسلامی ایران ادامه میدهد. نسبت به سیاست های عربستان سعودی در قبال سوریه تمایلی نشان نمی دهد.از جنگ سعودی ها علیه یمن حمایت نکرد. در کنار کویت تنها کشوری بود که بهقافله تحریم کنندگان قطر نپیوست. و طی اعلام مواضعی در حمایت از ایران عملاطرح آمریکایی «ناتوی عربی» را به محاق برد.
برخلاف دولت دمکرات اوباما که تلاش می کرد در حل منازعاتمنطقه ای از نقش و جایگاه عمان استفاده کند ترامپ جمهوری خواه اما تلاشداشت تا این نقش را به سعودی ها و بویژه بن سلمان جوان واگذار کند.
عمانِ مسالمت‌جو هیچ جایگاهی در سیاست های منطقه ای و تهاجمیترامپ نداشت و مورد غضب او و دستیاران جنگ سالارش بود. دولت جدید آمریکا درتعیین بودجه نظامی سال 2018 این کشور، میزان کمک نظامی به عمان را کاهشداد. به گونه ای که این کمک ها از 4/5 میلیون دلار در دوره دمکرات ها به5/3 میلیون دلار در دوره ترامپ کاهش یافت.
با علم به اینکه ترامپ در آغاز دوره ریاست جمهوری خود تعهدداده بود که روابط آمریکا با شورای همکاری خلیج فارس را ترمیم کرده و روندعادی سازی روابط بین اسراییل و فلسطینی ها از یک سو و اعراب و اسراییل ازسوی دیگر را به عنوان بخشی از راهبرد اشکار خود برای مقابله با ایران تسریعبخشد، او انتظار داشت تا سلطان قابوس با وی تماس بگیرد بویژه که او بهداشتن روابط خوب با ایران و اسراییل معروف است. لیکن سلطان قابوس چنین کارینکرد و مشاوران امنیتی ترامپ را با خود دشمن کرد.
البته در عصبانیت واشنگتن از عمان نباید از نقش بن سلمان دردامن زدن به آن غافل بود چه اینکه سعودی ها همواره از ایفای چنین نقشی توسطعمان برای قدرت های خارجی نگران بوده و به او به چشم یک رقیب نگریسته میشد. خاندان جدید حاکم بر عربستان نسبت به تغییر این وضع با حضور ترامپ درکاخ سفید بسیار خوش بین بودند.
براین اساس و نظر به وضعیت جسمانی پادشاه عمان و بحث و جدلهای اخیر در خصوص موضوع حساس جانشینی او فشارهای آمریکا به مسقط برای پیرویاز سیاست های منطقه ای واشنگتن طی یکسال گذشته افزایش چشمگیری داشته و چهبسا برای تبعیت از این سیاست ها تحت فشار شدید هم بوده باشد.
معامله قرن، رسوایی قتل خاشقچی و بازگشت آمریکا به سمت عمان
پس از کاهش شدید جایگاه عربستان سعودی درنزد محافل بین المللیدرنتیجه قتل فجیع جمال خاشقچی روزنامه نگار چند ملیتی درنمایندگیدیپلماتیک عربستان درخاک ترکیه، مشاوران ترامپ تحقق طرح «معامله قرن» را باملک سلمان و ولی عهدش به صلاح نمی بینند چون مصداقیت سعودی ها درمیانجیگری میان اعراب، فلسطینی ها و اسراییل در نزد افکار عمومی از دسترفته می بینند.
از سوی دیگر رسوایی قاشقچی زمانی روی داده است که آمریکا خودرا برای تحریم گسترده ایران آماده کرده و خیلی نسبت به اینده این تحریم خوشبین نیست. ضمن اینکه از واکنش های احتمالی ایران نسبت به این دشمنی بویژهدر قبال رژیم اسراییل نیز بیم گسترده دارد. باتوجه به سابقه ایران درمقابله با تحریم های دولت های قبلی واشنگتن، آمریکا نمی خواهند پا در راهیگذارد که انتهای آن برایشان معلوم نیست. دست کم اگر در مقطعی از رویاروییبرایشان محرز گردد که تحریم ها اثربخش نبوده زمان داشته باشند که با ایراناز دری دیگر وارد شوند. به عبارتی دیگر کاخ سفید نمی خواهد همه پل های پشتسر را در برابر تهران خراب کند. همین اندازه که ایران با رویکردهای جدیدآمریکا در بحث مربوط به قضیه فلسطین همراه شود برای کاخ سفید کفایت می کند.تشخیص این مقدار اما از عهده سعودی ها برای کاخ سفید خارج است. از دیدواشنگتن شاید عمانی ها در این خصوص کمک حال بیشتری باشند. ضمن اینکه بواسطهتاریخ 44 ساله میانجیگرانه سلطان قابوس در بحران های منطقه ای، عمانجایگزین مطلوب تری برای سعودی هایی است که حالا یک پرونده حقوق بشریبین‌المللی ویژه غیرازقتل عام مردم یمن و سوریه بر گُرده شان است.
اما چرا عمان برای این نقش انتخاب شده و چرا نخست وزیر اسراییل به مسقط سفر کرده است؟
عمان اما از ایفای چنین نقشی ابایی ندارد خاصه اینکه ارادهآمریکا پشت سر آن باشد و یا چه بسا با فشار وادار به این امر شده باشد.آمریکایی که طی دو سال گذشته نسبت به نقش عمان بی اعتنا بوده و به انحایمختلف نارضایتی خود را به مسقط نشان داده است.
ایفای این نقش هم برای آینده سلطنت نشین عمان هم برای ابرویترامپ حایز اهمیت است. برای اینده عمان از این رو که در نقل و انتقال قدرتمورد خشم و عواقب دشمنی واشنگتن قرار نمی گیرد و برای آمریکا از این رو کهقطارعادی سازی روابط با اسراییل به دست یک کشور عربی دارای پیشینه خوب میافتد ضمن آنکه ناتوی عربی را احیا می کند. علاوه براین به زعم امریکاتوانسته است عمان را از ایران در پروژه تحریم ها دور کند.
اما دلیل سفر نتانیاهو به مسقط را در شرایط حاضر باید در اینجمله معروف در نزد سیاستمداران عرب جستجو کرد که می گوید: «جلب رضایتآمریکا در رضایتمندی اسراییل نهفته است». ممکن است عمانی ها برای دور نگهداشتن خود از خشم ترامپ به این جمله معروف روی اورده باشند.
این سفر برای اسراییل نیز ثمراتی دارد. ضمن اینکه داستان عادیسازی روابط با اعراب را همچنان در صدر رسانه های عربی استمرار می بخشد، بااین اقدام، خود را نسبت به بقا و حیات بیشترامیدوار نگه می دارد و به زعمخود ائتلاف جدیدی از اعراب را علیه ایران که در یک قدمی او در بلندیهایجولان حاضر شده شکل می دهد.
اما ایفای چنین نقش دوگانه ای برای عمانی ها خالی از مخاطرهنیست. نه ترامپ توانایی حل قضیه فلسطین را دارد که بتوان برمبنای تواناییاو وارد میدان بزرگی چون حل و فصل قضیه فلسطین شد و نه دنیای اسلام سیطرهصهیونیستها بر معراجگاه پیامبر اسلام (ص) را براساس طرح ترامپ می پذیرد. طییک قرن گذشته هرکشوری (با هر میزان از جیاگاه معنوی و نظامی و اقتصادی)کهسعی در حل و فصل قضیه فلسطین مبتنی بردیدگاههای غربی را داشته مورد نفرتدنیای اسلام و ازادیخواهان جهان قرار گرفته و مطرود شده است.
عمان طی نیم قرن اخیر به عنوان کشوری صلح طلب و بدور ازموضعگیری های شفاف در خصوص بحران ها و درگیریهای جهانی معروف بوده است وهمین رویکرد نیز او را برخلاف همتایان عربش همواره در یک روندی آرام ومنطقی نگه داشته است. ایفای این نقش اما می تواند آرامش را از این کشورخارج کرده و دستخوش تحولات بزرگی کند تحولاتی که هم عربستان و هم امارات بیصبرانه منتظرش بوده اند. نکند که این آرزوی انان را ترامپ ماجراجو محققکند.
منبع : قدس ، 05/08/1397
