طرح معامله قرنی که از سوی آمریکا برای حل مناقشه فلسطین و رژیم صهیونیستی مطرح شده است با چند گزینه مواجه خواهد شد که مقابله با آن نیازمند راهکارهایی است.
معامله قرنی که از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا و هم پیمانان وی مطرح شده است، راهی برای حذف کامل قضیه فلسطین و نه حل و فصل آن باشد، موضوعی که بیش از یک سال از طرح آن می گذرد اما با دشواری هایی مواجه است و برخلاف انتظار واشنگتن تاکنون به نتیجه مطلوب نرسیده است.
معامله قرن با منطق تجاری ترامپ شکل گرفته است و به زعم خود با ساز و کار اقتصادی تشویقی قصد دارد قضیه فلسطین را به سرانجام برساند. در واقع به مهمترین قضیه جهانی به چشم یک کالا نگریسته شده است که نیازمند قرارداد و معامله است و به آن به عنوان قضیه ای که باید با عدالت، کرامت و حساسیت با آن برخورد کرد، نگاه نشده است. در چارچوب این منطق، قضیه فلسطین باید حذف شود نه اینکه حل و فصل شود.
چشم انداز معامله قرن
طبق معامله قرن، کشور فلسطین در نوارغزه و تنها بخش هایی از کرانه باختری تشکیل خواهد شد و موضوع آوارگان فلسطینی و حق بازگشت آنها به سرزمین مادری شان لغو خواهد شد و باید در کشوری که ساکن هستند (کشورهای عربی همچون لبنان، اردن و …) اسکان داده شوند. همچنین ۱۰ میلیارد دلار برای تشکیل کشور فلسطین و فراهم کردن زیرساخت های آن از جمله احداث فرودگاه، بندر در غزه و ساخت مناطق صنعتی و شهرهای جدید اختصاص داده خواهد شد.
این معامله هرگز شامل ضرورت خروج اسرائیل از اراضی اشغالی ۱۹۶۷ در کرانه باختری و پیرامون قدس نمی‌شود. در این طرح معروف ترامپ، ایالات متحده قصد دارد روستای «ابو دیس» در شرق بیت المقدس را به عنوان پایتخت فلسطین پیشنهاد بدهد و در مقابل اسرائیل از سه یا پنج روستای فلسطینی اطراف قدس عقب‌نشینی کند که توسط کابینه‌های رژیم اشغالگر به منطقه تحت نفوذ شهرداری قدس پس از اشغال در سال ۱۹۶۷ افزوده شده بود.
در همین حال بخش قدیمی قدس تحت حاکمیت اسرائیل باقی خواهد ماند و به گفته «عاموس هرئیل»، گزارشگر هاآرتص، ترامپ در طرح خود پیشنهادهایی برای عقب نشینی اسرائیل از شهرک‌های موجود یا تخلیه شهرک‌هایی که پرت و جدا خوانده می‌شود هم ندارد و خبری از عقب نشینی از مجتمع‌های بزرگ مسکونی نظیر آرئیل و جنوب نابلس و شهرک‌های غوش عتصیون در نزدیکی بیت لحم و شهرک‌های معالیه ادومیم نیست.
طرح ترامپ همچنین منطقه اغوار فلسطین را تحت حاکمیت رژیم اشغالگر نگاه داشته و شامل تشکیل کشور فلسطینی خلع سلاح شده است که ارتش یا سلاح سنگینی ندارد.
ماهیت معامله قرن به جای مذاکره، مبتنی بر تحمیل شروط و خواسته های آمریکا و رژیم صهیونیستی است لذا بیشتر از اینکه به توافق دوطرفه منجر شود به نوعی اقدام یکجانبه محسوب می شود و بنابراین نمی توان از نظر معنا و مفهوم آن را «سازش» تلقی کرد. اقدامات واشنگتن طی یک سال گذشته تاکنون همچون به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و انتقال سفارت خود از تل آویو به قدس، بستن دفاتر آنروا (آژانس امدادرسانی و کاریابی آوارگان فلسطینی) و لغو صفت آواره برای آوارگان فلسطینی و تلاش برای اسکان آنها در کشورهای عربی همگی از این نوع اقدامات یکجانبه آمریکا در راستای معامله قرن به شمار می رود.
سناریوهای پیش روی معامله قرن
۱– شکست معامله قرن
به موجب این سناریو، طرح معامله قرن شکست خواهد خورد و هرگز به سرانجام نخواهد رسید. همانطور که گفته شد معامله قرن از اساس یک پروژه اسرائیلی است لذا هیچکدام از طرف های فلسطینی حتی گروه هایی که موافق روند سازش هستند، آن را نخواهند پذیرفت لذا تا زمانی که هیچ طرف فلسطینی موافق با معامله قرن وجود نداشته باشد، معامله قرن هرگز به سرانجام نخواهد رسید.
نکته دیگر اینکه طرف فلسطینی با مقاومت خود قادر به شکست معامله قرن خواهد بود و تجربه پیشین در تاریخ مناقشه فلسطین و رژیم صهیونیستی این موضوع را ثابت کرده است و طی ۷۰ سال گذشته دهها طرح های مرتبط با سازش با ناکامی مواجه بوده است. همچنین انتظار نمی رود که طرف های عربی نیز فلسطین را برای پذیرش معامله قرن تحت فشار قرار دهند زیرا فضای کنونی آمادگی اجرایی شدن این معامله را ندارد.
۲– اجرای معامله قرن پس از آمادگی فلسطین و کشورهای عربی و اسلامی برای پذیرش آن
در این سناریو طرف آمریکایی و اسرائیلی از حالت دیکته کردن خواسته های خود به صورت یکجانبه خارج خواهند شد و بررسی مسائل اساسی و بنیادی قضیه فلسطین همچون قدس، آوارگان فلسطینی و حاکمیت بر اراضی را به تعویق می اندازند و این یک نوع پیروزی و دستاورد برای طرف فلسطینی و کشورهای عربی به شمار می رود و در حقیقت از دل آن یک توافق نهایی جدید با امتیازدهی های جدید به وجود می آید. به عنوان مثال قید و بندهای اسرائیل درخصوص کنترل و حاکمیت فلسطین بر کرانه باختری تعدیل خواهد شد و یا دایره نفوذ فلسطین در شرق قدس افزایش پیدا خواهد کرد و بخشی از مناطق مربوط به بخش قدیمی قدس به صورت مشترک با طرف فلسطینی اداره خواهد شد.
از دیگر امتیازدهی های اسرائیل می توان به این موضوع اشاره کرد که تل آویو به شهرک های موجود اکتفا کند و به الحاق مجتمع های بزرگ شهرک نشین به کرانه باختری نیندیشد. با اعلام تشکیل دولت فلسطین در چارچوب زمانی قریب الوقوع موافقت خواهد شد و در خصوص حاکمیت آن بر اراضی فلسطین و استقلال اقتصادی تجدید نظر خواهد شد، محاصره نوارغزه برطرف و با احداث بندر و فرودگاه در آن و ایجاد گذرگاه امن میان کرانه باختری و نوارغزه موافقت خواهد شد.
به موجب این سناریو همچنین جنبش حماس، قدرت را در نوارغزه به تشکیلات خودگردان فلسطین در رام الله واگذار خواهد کرد و طبق خواسته مقامات تشکیلات خودگردان، محیط مناسب برای از سرگیری روند سازش فراهم خواهد شد.
۳– موفقیت معامله قرن طبقشروط و خواسته های تحمیلی آمریکا و اجرایی شدن هر آنچه آمریکا و اسرائیل به آن میاندیشند
بر اساسپافشاری آمریکا و اعمال فشار بر رژیم های عربی برای حمایت از معامله قرن، اینقرارداد با تمامی جزئیاتی که از ابتدا توسط واشنگتن مطرح شده است اجراییخواهد شد. طبق این سناریو، آمریکا کشورهای عربی را تهدید به رهایی می کند تا درمناقشات منطقه ای و حتی درگیری با ملت های خود تنها بمانند، همچنین واشنگتن، محمودعباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین را تهدید خواهد کرد که وی را برکنار و جایگزینیبرای او خواهد یافت، کسی که شرایط لازم برای تحقق روند سازش را فراهم می کند.
با توجهبه سناریوهای فوق الذکر به نظر می رسد سناریوی نخست محتمل تر است و در شرایطی کهتمامی گروه های فلسطینی با معامله قرن مخالف هستند و با توجه به اینکه مقاومتفلسطین همچنان استوار است و نیز با نظر به عدم اجماع جهان عرب با این معامله و نیزسردرگمی سیاست خارجی آمریکا در منطقه، تحقق سناریوی نخست به واقعیت نزدیک تر است.
به تعویقافتادن زمان اجرای معامله قرن که تاکنون چند بار صورت گرفته است یکی دیگر ازدلایل تحقق سناریوی نخست است، علاه بر مخالف گروه های فلسطینی با طرح معامله قرن،اقداماتی نیز به ویژه در زمینه مخالفت با لغو حق بازگشت آوارگان فلسطینی انجام شدهاست، راهپیمایی های بازگشت طی یک سال گذشته که هر هفته در مرزهای نوارغزه برگزارمی شود از جمله اقدامات عملی فلسطینی ها در زمینه مقاومت در برابر معامله قرن استاما این امر مهم به تلاش های بیشتری در عرصه داخلی فلسطین نیاز دارد که در ذیل بهنمونه هایی از آن اشاره می شود.
راهکارهایمقابله با معامله قرن
–تقویتوحدت ملی فلسطین و هماهنگی و همسویی تمامی تلاش ها در زمینه مقابله با معامله قرن
–صدورمنشوری که گروه های فلسطینی را به حفظ اصول و آرمان های ملت فلسطین متعهد می کند وبا معامله قرن و هر قراردادی که ناقض حقوق فلسطین است، مخالفت کند.
–نجاتتوافقنامه آشتی ملی فلسطین که در سال ۲۰۱۱ امضا شد و همچنین توافقات بیروتدر سال ۲۰۱۷ و برگزاری شورای ملی فلسطین با هدف اتحاد و بازسازیسازمان آزادیبخش فلسطین و تشکیلات خودگردان فلسطین به طوری که همگام و همسو بااحیای قوا در راستای پروژه ملی فلسطین باشد.
–لغو فوریتحریم های محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین علیه نوارغزه
–دعوت فوریبرای ایجاد رهبری یکپارچه و به جریان انداختن آن به عنوان چارچوبی برای حمایت ازحقوق و آرمان های ملت فلسطین تا زمان بازسازی سازمان آزادیبخش فلسطین
–به جریانانداختن موسسات و سازمان های مردم نهاد و اصناف و تشکل ها در داخل و خارج فلسطین
–توقفهماهنگی و همکاری امنیتی با اشغالگران اسرائیلی
–بالا بردنسقف آزادیها در مناطق تحت کنترل تشکیلات خودگردان و حمایت از کرامت شهروندانفلسطینی و به جریان انداختن نقش آن در توسعه سیاسی و اجتماعی و مبارزاتی
منبع :خبرگزاری مهر، سمیه خمارباقی ، 10/05/1398
