مديرکل پيشين خاورميانه وزارت امور خارجه با بيان اينکه بخش بزرگي از جامعه سودان هنوز آمادگي پذيرش عادي‌سازي روابط با اسرائيل را ندارد، گفت: با توجه به اينکه بعيد است اين اقدام کمک چنداني به حل‌وفصل مشکلات معيشتي و اقتصادي سودان بکند، ممکن است بعد از مدتي همين تصميم به منشأ يکي از اختلافات و درگيري‌هاي داخلي سودان تبديل شود.قاسم محبعلي در گفتگو با سايت شوراي راهبردي روابط خارجي با اشاره به اعلام عادي سازي روابط سودان و رژيم صهيونيستي از سوي رئيس جمهور آمريکا، در خصوص علت انتخاب سودان از سوي آمريکا براي اعمال فشار در اين مسير، خاطرنشان کرد: دولت پيشين سودان تحت تحريم‌هاي بين‌المللي بود و حتي رئيس‌جمهورش تحت تعقيب دادگاه جنايات جنگي قرار داشت، همين مسئله محروميت‌هاي زيادي براي اين کشور ايجاد کرده است. دولت جديد در اين کشور هم با بحران‌هاي شديد اقتصادي مواجه است.وي افزود: دولت سودان به‌طورکلي دولت فقيري است و تحريم‌ها هم وضعيت کشور را بحراني کرده است؛ ضمن اينکه اين کشور با جنگ داخلي هم روبرو است؛ بنابراين براي اينکه بتواند از اين بحران عبور کند نيازمند حمايت کشورهاي ثروتمند عرب مانند عربستان سعودي و خروج از تحريم‌هاي آمريکايي، اروپايي و بين‌المللي است. باوجوداينکه سقوط عمرالبشير، آمريکايي‌ها تغيير در مناسبات را به تغييرات در سياست خارجي سودان موکول کردند.
سوءاستفاده دولت ترامپ از وضعيت سودان
اين تحليلگر مسائل خاورميانه و آفريقا گفت: دولت ترامپ از اين نقطه‌ضعف آن‌ها سوءاستفاده کرد و به آن‌ها فشار آورد که اگر مي‌خواهند مشکلاتشان برطرف و از کمک‌هاي بين‌المللي بهره‌مند شوند و تحريم‌ها رفع گردد، بايد روابطشان را با اسرائيل عادي‌سازي کنند. گروه جديدي که بعد از عمرالبشير روي کار آمده‌اند ديگر سياست‌هاي گذشته را نداشتند ولي به نظر مي‌رسد ناچارا اين خواسته را پذيرفته‌اند.محبعلي با اشاره به مخالفتهاي جناح‌هاي سياسي و مردمي سودان با اين تصميم دولت، ادامه داد: باوجود اينکه شايد بخش بزرگي از جامعه سودان هنوز آمادگي پذيرش اين وضعيت را ندارد، اگر اين مسئله بتواند رفاه و ثروت براي سودان بياورد شايد دولت بتواند آن‌ها را هم مجاب به اين تصميم کند؛ اما با توجه به اينکه بعيد است حتي اين تغيير سياست هم کمک چنداني به حل‌وفصل مشکلات معيشتي و اقتصادي سودان بکند ممکن است بعد از مدتي همين تصميم به منشأ يکي از اختلافات و درگيري‌هاي داخلي سودان تبديل شود.وي با اشاره به اعلام دولت سودان مبني بر ضرورت تصويب عادي‌سازي رابطه با اسرائيل از سوي مجلس انتقالي اين کشور، گفت: به‌طورکلي و با لحاظ مسائل سياسي و افکار عمومي در سودان ممکن است اين مجلس رأي منفي به اين تصميم بدهد، اما با توجه به نيازي که حکومت سودان دارند و اينکه امکان ندارد بدون کمک عربستان و کشورهاي خليج‌فارس و آمريکا از اين بحران عبور کنند ممکن است خود را ناچار به اين تصميم ببينند. چراکه خواهان لغو تحريم‌هاي بين‌المللي هستند تا کمک‌هاي بين‌المللي به سودان راه پيدا کند، بنابراين ممکن است از روي ناچاري و به دليل فقر و نياز به آن تن دهند .محبعلي درعين‌حال افزود: ممکن است دولت بعدي امريکا اصراري که دولت قبلي براي عاي سازي روابط دارد را نداشته باشد.
احتمال ايجاد بحران‌هاي جديد در شرق آفريقا
محبعلي ادامه داد: البته اولين اشتباهي که ترامپ عنوان کرد مخالفت با ساخت سد دريکي از سرچشمه‌هاي رود نيل در اتيوپي است و حتي تهديد کرد که ممکن است مصر آن را منفجر کند. اين مسئله باعث شد که اختلافات در آن منطقه افزايش يابد. به اين معنا که اگر سوداني‌ها مديريت بهتري پيدا کنند با رابطه با غرب ممکن است بحران‌هاي جديد و جدي‌تري در آنجا ايجاد شود و همين‌طور رقابت‌ها و شکاف‌هاي جديدي در منطقه شرق آفريقا توليد شود.وي تأکيد کرد: در مورد ساير کشورها در شمال صحرا که عموماً کشورهاي اسلامي هستند، ممکن است اين روند ادامه پيدا کند چراکه آن‌ها هم عموماً وضعيت مساعدي ازنظر اقتصادي و اجتماعي ندارند و نيازمند کمک‌هاي غرب، به‌خصوص آمريکا و سرمايه‌گذاري‌هاي غربي و اسرائيل هستند و اسرائيل مي‌تواند از اين فرصت سوءاستفاده و آن‌ها را مجاب کند که رابطه‌شان را عادي کنند .
تأثير عادي‌سازي روابط اعراب بر انتخابات آمريکا
محبعلي همچنين با اشاره به تلاش ترامپ براي استفاده انتخاباتي از توافق عادي‌سازي روابط سودان با اسرائيل و تأثير آن در انتخابات آمريکا نيز اظهار داشت: به لحاظ اولويت‌بندي، مسئله سياست خارجي در انتخابات آمريکا مرتبه هفتم و يا هشتم رأي‌دهندگان است و به‌خصوص با توجه به شرايط همه‌گيري کرونا و تبعات ناشي از آن، چندان مسئله عمده‌اي در بين ساير مسائل آمريکايي‌ها نيست؛ اما ترامپ به دنبال اين است که اصطلاحاً بالوني هوا کند و ساير مسائل را تحت تأثير آن قرار دهد.وي ادامه داد: او مي‌خواهد به‌خصوص رأي جامعه يهودي آمريکا را که ازنظر اقتصادي لابي قدرتمندي در بين همه گروهاي سياسي و اجتماعي آمريکا هستند داشته باشد و آن‌ها را مجاب کند که تغيير رأي ندهند. ترامپ تلاش مي‌کند مسائل نژادي و باورهاي ديني را پررنگ کند و با طرح اين مسائل ساير مسائل اقتصادي، اجتماعي مانند مهاجرت، بيکاري، سلامت مردم و بيمه را تحت تأثير قرار دهد. اين نوعي تقويت سياست‌هاي پوپوليستي است که ترامپ در اين دوره سعي کرده از آن استفاده کند و الان هم مي‌خواهد در انتخابات از آن بهره ببرد.محبعلي اين اقدامات را بي‌تأثير در انتخابات ندانست و درعين‌حال گفت: اما نمي‌توان گفت چندان مي‌تواند آراء کساني که تصميم گرفته‌اند را تغيير دهد، به‌خصوص اينکه سودان در جامعه آمريکا نقش ويژه‌اي ندارد. شايد اگر کشورهايي مانند عربستان، الجزاير، عراق و پاکستان بودند فرق مي‌کرد ولي سودان در افکار عمومي آمريکايي‌ها چندان شناخته‌شده نيست.
پيامدهاي اقدام ترامپ در حذف سودان از ليست تروريسم
ترامپ، رئيس‌جمهور آمريکا، اخيراً طي توييتي از حذف سودان پس از بيست‌وهفت سال از ليست کشورهاي حامي تروريسم خبر داد. اگرچه بسياري از جزئيات توافق دولت ترامپ با مقامات موقت سودان هنوز فاش نشده است اما اين خبر دستاوردي بزرگ براي واشنگتن و خارطوم بشمار مي‌رود. روابط تيره بين اين دو کشور به‌طور رسمي بازتنظيم شده و فصل جديدي باز شده است.به گزارش وب سايت شوراي راهبردي روابط خارجي،سايت شوراي آتلانتيک آمريکا در يادداشتي نوشت: براي دولت موقت نخست‌وزير عبدالله حمدوک که به‌طور فزاينده‌اي تحت محاصره قرار گرفته و براي ساير سوداني‌ها اين خبر به‌موقع است. با توجه به تورم بيش از 200 درصد و سقوط نرخ پوند سودان به 262 در برابر دلار (تنها در سيزده ماه گذشته هنگامي‌که دولت غيرنظامي در سودان روي کار آمد، هر دلار برابر با 82 پوند بود)، اقتصاد سودان در حال فروپاشي است. صف نان و سوخت در سراسر خارطوم، پايتخت اين کشور، امروز طولاني‌تر از زمان عمرالبشير بوده و مردم در اين صف‌ها از مديريت بحران توسط دولت اظهار نارضايتي مي‌کنند. اگرچه حذف سودان از ليست تروريسم براي تسکين دردهاي اقتصادي در کوتاه‌مدت تأثير چنداني نخواهد داشت اما براي دولت موقت يک پيروزي تاريخي محسوب مي‌شود که در آغاز کار وعده داده بود سودان را از اين ليست خارج خواهد کرد و روابط اين کشور با دنيا را بازسازي خواهد نمود. براي واشنگتن، تصميم حذف سودان از اين ليست به چند دليل حائز اهميت است. بسياري اين اقدام را در راستاي شعار «اول آمريکا» ي ترامپ در سياست خارجي قلمداد مي‌کنند چراکه بر اساس توضيحات رئيس‌جمهور آمريکا، اين توافق موجب ورود ميليون‌ها دلار براي جبران خسارت قربانيان آمريکايي به خاطر فعاليت‌هاي تروريستي سودان در گذشته خواهد شد و عادي‌سازي روابط بين سودان-اسرائيل را نيز تسريع کرده است.در نهايت، امتيازات اخذشده از سودان هزينه‌هايي براي آمريکا در بر دارد. مسلماً، رويکرد لجوجانه واشنگتن در مذاکره با سودان طي چند ماه اخير باعث جدايي دوستان و متحدان آمريکا در اروپا و آفريقا شده و به موج فزاينده آمريکاستيزي در داخل سودان دامن زده است (درحالي‌که آمريکا به شراکت با سودان در بسياري از حوزه‌ها، از مبارزه با تروريسم گرفته تا تجارت، اميد بسته است). اکنون واشنگتن بايد با تلاش خود تضمين کند که قيمت اين دستاورد گزاف نخواهد بود.در روزهاي باقي‌مانده تا انتخابات، دولت آمريکا بايد نهايت تلاش خود را انجام دهد تا حذف سودان از ليست ترور را صرفاً پيروزي ديپلماتيک يا توجيهي مضاعف براي طرح صلح خاورميانه قلمداد نکرده بلکه گامي به سمت آرمان بزرگ دست‌يابي به گذار دموکراتيک در شاخ آفريقا و فراتر از آن ترسيم کند. چنين پتانسيلي در سودان وجود دارد که دستاوردهاي مربوط به آن به روابط متقابل منحصر و محدود نباشد بلکه الگويي براي کل منطقه محسوب شود.علاوه بر اين، واشنگتن بايد بلافاصله به وعده‌هاي خود در قبال سودان در ازاي عادي‌سازي روابط با اسرائيل جامه عمل بپوشاند. اگرچه سند کاخ سفيد در اين رابطه منتشر نشده است اما ليست تعهدات آمريکا ظاهراً عبارت‌اند از:
کمک‌هاي مضاعف بشردوستانه و توسعه به ارزش صدها ميليون دلار بيشتر از سطح کمک‌هاي فعلي و ازجمله تأمين گندم و دارو که مردم سودان شديداً بدان نيازمند هستند.
کنفرانس تجارت و سرمايه‌گذاري آمريکا در سودان به همراه اعزام نمايندگان ارشد تجاري به سودان
وعده تعامل با بانک جهاني و صندوق بين‌المللي پول در حمايت از بازتنظيم بدهي خارجي 65 ميليارد دلاري سودان و تسويه اقساط معوقه آن به مبلغ بيش از 3 ميليارد دلار و ايجاد راهي براي بخشودگي بدهي بر اساس طرح کشورهاي فقير بسيار مقروض
تخصيص سهم بخشودگي بدهي بودجه 2021 آمريکا به سودان
حذف سودان از ليست دولت آمريکا در مورد ممنوعيت سفر
تعامل دولت آمريکا با کنگره براي حل‌وفصل ادعاهاي حقوقي تروريستي عليه سودان
واقعيت اين است که اگر دولت آمريکا به تعهدات خود در کمک به گذار دموکراتيک سودان، جلوگيري از فروپاشي مالي و جلوگيري از بازگشت حکومت‌نظاميان در اين کشور عمل مي‌کرد، بيشتر موارد فوق هم‌اکنون اجرايي شده بود؛ اما ترامپ دولت موقت سودان را معلق نگه‌داشته، باعث افزايش نااميدي مردم سودان از دولت موقت شد و ارتش سودان را نيز آماده نگه داشت تا در صورت عدم توافق با مقامات غيرنظامي، وارد ميدان شود؛ اما با اجراي سريع و شفاف اين توافق توسط دولت آمريکا، چشم‌پوشي از کوتاهي واشنگتن در اين مذاکرات احتمالاً امکان‌پذير خواهد بود.و درنهايت، اگرچه تحولات در سودان و در روابط سودان-آمريکا طي هيجده ماه پس از سرنگوني عمرالبشير جاي خوش‌بيني و تحسين دارد، اما اکنون زمان آينده‌نگري نيز هست. با توجه به حذف سودان از ليست کشورهاي حامي تروريسم، انتظارات در اين کشور بالا رفته و فشار بر دولت جوان براي اصلاح و نوسازي حيات سياسي و اقتصادي اين کشور نيز زياد است. کمک به اين فعاليت‌هاي دولت موقت در راستاي منافع بلندمدت آمريکاست.
جعفر قنادباشي ،کارشناس مسائل آفريقا و خاورميانه در وب سايت شوراي راهبردي روابط خارجي نوشت،مردم سودان در اعتراضات اخير خود اوضاع معيشتي را پوششي براي طرح اعتراضات خود به سياست خارجي سودان قرار داده و بدين وسيله مخالفت خود را با اتخاذ مواضع سودان در قبال عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي اعلام کردند. سوداني‌ها چند هفته‌اي است که در اعتراض به وضعيت اقتصادي نابسامان کشورشان تظاهرات کرده و خواهان برکناري نخست‌وزير و رئيس شوراي حاکميتي هستند. اين معترضان در خارطوم به دليل بحران اقتصادي خواهان برکناري عبدالله حمدوک، نخست‌وزير سودان و عبدالفتاح البرهان، رئيس شوراي انتقالي شدند. دولت حمدوک از چند هفته گذشته با اعتراضات گسترده مردم به دليل بحران اقتصادي مواجه شده است .همچنين در تظاهراتي که اخيرا در منطقه الجريف در شرق خارطوم، پايتخت سودان به پا شد، شرکت‌کنندگان شعارهايي در محکوميت عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي سر دادند.آنچه که طي روزهاي اخير به صورت اعتراضات مردمي در پايتخت سودان به نمايش درآمده درواقع در امتداد اعتراضاتي است که سال گذشته سبب برکناري عمرالبشير، رئيس جمهور سودان شد و زمينه يک سلسله تحولات ساختاري ديگر را در اين کشور فراهم کرد؛ به عبارت ديگر اعتراضات مردمي در سودان رويدادي تازه و بدون سوابق چندساله نيست، بلکه رويدادي است که به دليل يک سلسله مسائل در سودان اين کشور پهناور آفريقايي به نمايش درمي‌آيد و موجبات يک سلسله تنش‌ها و تشنجات ديگر را در اين کشور فراهم مي‌آورد.اين اعتراضات مردمي به معناي آن است که مقامات شوراي حاکميتي سودان در تحقق وعده‌هاي خود با هدف تغيير شرايط اقتصادي، سياسي و اجتماعي ناموفق بوده‌اند و گام قابل ملاحظه‌اي براي از ميان بردن مشکلات مردم در اين کشور برنداشته‌اند؛ موضوعي که مي‌تواند به تدريج به صورت خطرات بالفعل براي ادامه حکومت کنوني سودان تبديل شود. اين در حالي است که برخي موضع‌گيري‌هاي مقامات کنوني سودان بر دامنه اين اعتراضات مي‌افزايد و تاثيرگذاري آن را در ايجاد تنش‌هاي جدي در اين کشور به شدت افزايش مي‌دهد؛ منظور موضع‌گيري‌هاي سخيف و در عين حال تحريک‌کننده‌اي است که مقامات سوداني در تازه‌ترين مورد در ماجراي عادي سازي روابط با رژيم صهيونيستي اتخاذ کردند و آشکارا و بدون در نظر گرفتن حساسيت‌هاي شديد عقيدتي و سياسي مردم سودان، روابط با رژيم صهيونيستي را شرط بهبود اوضاع اقتصادي و اجتماعي سودان قلمداد کردند.البته برخي از کارشناسان سياسي بر اين اعتقاد هستند که اعتراضات اخير مردمي در پايتخت و ديگر شهرهاي سودان بيش از آنکه به مسائل معيشتي مردم اين کشور مرتبط باشد واکنشي به موضع‌گيري‌هاي تازه مقامات سوداني است که بعد از اعمال‌فشارهاي آمريکا عليه سودان اتخاذ شده و موضوع عادي‌سازي روابط با تل‌آويو را در دستورکار مقامات خارطوم قرار داده است. اين دسته از کارشناسان همچنين به نقش‌آفريني رژيم‌هاي ابوظبي و رياض در اتخاذ اين موضع تازه اشاره دارند و بر اين اعتقاد هستند که وابستگي‌هاي مقامات کنوني سودان به امارات و عربستان سبب شده است تا در صحنه‌هاي اساسي تصميم‌گيري همسو با رژيم‌هاي اين دو کشور عربي عمل کنند. حال آنکه افکارعمومي سودان نه تنها به شدت با عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي مخالف است بلکه دست‌نشاندگي مقامات سوداني به رژيم‌هاي مرتجع عربي را به هيچ وجه برنمي‌تابد. لذا با اين تعبير اعتراضات مردمي نسبت به اوضاع معيشتي بسيار بد مردم سودان در مقايسه با اعتراضات آن‌ها به عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي و هم‌جهتي با رژيم‌هاي مرتجع عربي نقش بسيار کمرنگ‌تري در به وجود آمدن تنش‌هاي فعلي دارد.چنانکه در واقع، مردم سودان در اعتراضات هفته گذشته خود اوضاع معيشتي را پوششي براي طرح اعتراضات خود به سياست خارجي سودان قرار داده و بدين وسيله مخالفت خود را با اتخاذ مواضع سودان در قبال عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي اعلام کردند. به عبارت ديگر چنين شيوه‌اي از اعتراضات در سودان دقيقا مشابه اعتراضاتي است که سال گذشته به تدريج همه شهرهاي سودان را يکي پس از ديگري دربرگرفت و موجبات برکناري عمر البشير و دوستان وي در حکومت سودان را فراهم کرد. اگرچه در سال گذشته موضوع عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي در ميان نبود وليکن درصد بزرگي از اعتراضات مردم سودان عليه عمر البشير به همسويي‌هاي وي با رژيم‌هاي مرتجع عربي بازمي‌گشت که سبب شده بود بر اساس آن سربازان سوداني جهت کمک به ارتش عربستان به جنگ يمن اعزام شوند. البته اين احتمال وجود دارد که مخالفتهاي مردمي از نظر زماني و مکاني گسترش بيشتري پيدا کند و به خصوص با به ميان آمدن برخي از احزاب بزرگ سوداني، زمينه‌هاي برکناري مقامات کنوني سودان (طرفداران عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي) را فراهم آورد.اين در حالي است که مقامات سوداني با به راه انداختن نمايشي از مذاکره با گروه‌هاي مسلح مخالف در جنوب و غرب اين کشور و همچنين بکارگيري اهرم‌هاي تبليغاتي مي‌کوشند تا از تکرار آنچه که در سال گذشته موجبات سرنگوني عمر البشير را فراهم کرد جلوگيري کنند.
منبع : اطلاعات ، 04/09/1399
