بیان مطلب
محاصره غزه توسط اسرائیل وعملیات های نظامی متعددی که در سال‌های اخیر توسط این رژیم در غزه انجامشده است، منجر به صدمات اقتصادی زیادی به مردم این منطقه شده است. در اینمیان، جنگ اخیر نیز به نوبه خود نقطه تاثیرگذار دیگری برای صدمات اقتصادیوارد شده به این منطقه در سایه جنگ و حملات نظامی اسرائیل بوده است. در اینگزارش ابتدا تصویری از وضعیت اقتصادی غزه پیش از آغاز جنگ اخیر ارائهمی‌شود – به ویژه تحت تأثیر محاصره و حملات نظامی اسرائیل به این منطقه ازسال ۲۰۰۷ به بعد- و سپس به ارزیابی تأثیرات اقتصادی جنگ اخیر پرداخته خواهدشد.
وضعیت اقتصادی غزه پیش از نبرد سیف القدس
طبقگزارشی که به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه شده است، محاصره غزه وحملات اسرائیل به این منطقه در بازه زمانی سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۸، ۷/۱۶میلیارد دلار خسارت به همراه داشته است. مطابق این گزارش، اگر محاصره وعملیات های نظامی اسرائیل در کار نبود، نرخ فقر – یعنی تعداد افرادی کهزیر خط فقر زندگی می‌کنند – در غزه به جای عدد %۵۶ در سال ۲۰۱۷، می توانستبه عدد %۱۵ در همین سال برسد. همچنین، طبق برآوردهای ارائه شده در اینگزارش، اگر محاصره و عملیات نظامی اسرائیل در غزه روی نداده بود، شاخص شکاففقر – که نشان دهنده شدت یا عمق فقر در یک جامعه است – به جای عدد %۲۰ درسال ۲۰۲۰، می توانست به عدد %۲/۴ در همین سال برسد. در عین حال، مطابق اینگزارش، نرخ فقر در سال ۲۰۰۷ و در آغاز محاصره غزه %۴۰ و شاخص شکاف فقر %۱۲بوده است. شایان توجه است که از سال ۲۰۰۷ و پس از کنترل غزه توسط حماس،اسرائیل دست به محاصره شدید این منطقه زده است که به قطع ارتباط اقتصادیغزه با بقیه فلسطین و سایر نقاط جهان منجر شده و صدمات بسیاری شدیدی را بهاقتصاد آن وارد کرده است.
مطابقهمین گزارش، بیشتر مردم در این منطقه به آب آشامیدنی سالم، برق منظم وقابل اتکا و حتی سیستم فاضلاب مناسب دسترسی ندارند. برای نمونه، در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ ذخایر برق به ۴ تا ۶ ساعت در روز محدود بوده است که درعمل به معنای مختل شدن بسیاری از خدمات کلیدی است (البته میزان دسترسی بهبرق در ژانویه ۲۰۲۰ در شماری از نقاط غزه به ۱۱ ساعت در شبانه روز افزایشیافت، که البته همچنان به معنای ۱۱ ساعت برق در روز در تمام نقاط غزه نبودهاست). در همین راستا و در یک نگاه کلی، در کل سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۸اقتصاد غزه تنها کمتر از %۵ رشد داشته است و سهم آن از کل اقتصاد فلسطین از%۳۱ در سال ۲۰۰۷ به %۱۸ در سال ۲۰۱۸ کاهش یافته است. نمودار زیر کاهش سهمغزه از کل اقتصاد فلسطین (به درصد) در فاصله سال های ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۸ را نشانمی دهد:
همانطوره که اشاره شد، بیش از نیمی از جمعیت غزه (یعنی بیش از ۱ میلیون نفر)زیر خط فقر زندگی می کنند که مطابق برآوردهای صورت گرفته، انتقال این افرادبه بالای خط فقر نیازمند تزریق نزدیک به ۸۴۰ میلیون دلار به این منطقهاست. همچنین، غزه یکی از بالاترین نرخ های بیکاری در جهان را داشته است.نمودار زیر نرخ بیکاری در غزه در فاصله سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۷ را نشان می‌دهد:
درنتیجه این روندها، سرانه تولید ناخالص ملی در این منطقه در طی سال هایمحاصره %۲۷ کاهش داشته است. جالب توجه است که اگر سهم غزه از اقتصاد منطقهاشغالی فلسطین به همان میزان سال ۲۰۰۶، یعنی قبل از آغاز محاصره، باقیمانده بود، تولید ناخالص داخلی آن در سال ۲۰۲۰، %۵۰ بیشتر از مقدار واقعیآن در این سال می شد.در یک ارزیابی کلی، وضعیت اقتصادی غزه که در نرخ هایبیکاری، فقر و رشد اقتصادی آن آشکار است، حتی پیش از آغاز جنگ اخیر وضعیتبسیار وخیمی داشته است که از جمله دلایل مهم این وضعیت نیز باید به سال هامحاصره شدید و محدودیت در رابطه تجاری با بیرون اشاره کرد که توسط رژیماسرائیل اعمال شده است.
صدمات نبرد سیف القدس بر اقتصاد غزه
جنگ۱۱ روزه اخیر در غزه به شهادت ۲۶۶ نفر، از جمله ۶۶ کودک، و صدمات اجتماعی،زیرساختی و مالی سنگینی به مردم این منطقه منجر شد. مطابق یک ارزیابی صورت‌گرفته در این ارتباط که با مشارکت بانک جهانی، سازمان ملل متحد، اتحادیهاروپا و با کمک نظر و مشورت مقامات، جامعه مدنی و بخش خصوصی فلسطینی انجامشده است، حمله اسرائیل به غزه به ۲۹۰ تا ۳۸۰ میلیون دلار خسارت فیزیکی و۱۰۵ تا ۱۹۰ میلیون دلار صدمات اقتصادی به این منطقه منجر شده است. شایانتوجه است که در میان خسارت های فیزیکی وارد شده، بخش های اجتماعی (مسکن،سلامت، آموزش و مشاغل) با خسارتی بین ۱۴۰ تا ۱۸۰ میلیون دلار متحمل بیشترینصدمه شدند (بیش از %۹۰ این خسارت، صدمه به ساختمان ها بوده است). علاوهبر این، بخش زیربنایی که شامل خدمات شهرداری، حمل و نقل عمومی، آب وبهداشت، انرژی و زیرساخت های دیجیتال است، بین ۶۵ تا ۸۰ میلیون دلار صدمهدیده است. همچنین بخش های تولیدی (کشاورزی، صنعت، تجارت و خدمات و بخشمالی) بین ۷۵ تا ۹۰ میلیون دلار خسارت دیدند. علاوه بر اینها، مطابق برآوردصورت‌گرفته، ترمیم این خسارات وارد شده به غزه در نتیجه جنگ اخیر نیازمندتأمین حدود ۳۴۵ تا ۴۸۵ میلیون دلار در ۲۴ ماه آینده است. در همین ارتباط،رشد تولید ناخالص داخلی غزه که برای سال ۲۰۲۱، %۵/۲ تخمین زده شده بود، باتوجه به جنگ روی داده، %۳/۰- برآورد شده است. همچنین، به دنبال مشکلاتی کهجنگ اخیر در زمینه مشکلات طولانی مدت تر اقتصادی در این منطقه ایجادکرد، طبق برآورد صورت گرفته، %۶۲ مردم غزه در وضع ناامنی غذایی قرارگرفتند.
در یک ارزیابی متفاوت که توسط خود فلسطینی ها انجام شدهاست، کمیته دولتی برای بازسازی غزه دو ماه پس از پایان نبرد سیف القدساعلام کرده است خسارات و صدمات وارد شده بالغ بر ۴۷۹ میلیون دلار بوده استکه تفاوت چشم‌گیری با برآورد قبلی ندارد. در این ارزیابی، بخش مسکن وزیربنا متحمل %۶۱ این خسارت شده است که بالغ بر ۲۹۲ میلیون دلار می‌شود؛%۳۳ این صدمات متوجه بخش توسعه اقتصادی بوده است که معادل حدود ۱۵۸ میلیوندلار است؛ و %۷ این خسارات و صدمات نیز مربوط به بخش توسعه اجتماعی بودهاست که تقریباً معادل ۲۹ میلیون دلار است. در ارزیابی مقامات فلسطینی، بخشخصوصی و صنعت متحمل بیشترین خسارت شده اند و بیش از ۱۰۰۰ مورد از امکاناتاقتصادی غزه در طول جنگ اخیر ویران شده اند. همچنین، همچون آنچه درارزیابی های بین المللی نیز وجود دارد، در برآورد مقامات فلسطینی نیز اگرتوجه فوری به بازسازی اقتصادی غزه صورت نگیرد، این منطقه با وخیم تر شدنفزاینده اوضاع خود مواجه خواهد شد که به معنای بیکاری و فقر بیشتر خواهدبود.
لازمبه ذکر است که بخش کشاورزی نیز از صدمات این جنگ مصون نمانده است. مطابقگزارش یک نهاد حقوق بشری بین المللی، حملات اسرائیل منجر به صدمات زیادیبه بخش کشاورزی شده و زمین ها و امکانات کشاورزی هدف حملات هوایی وبمباران رژیم اسرائیل قرار گرفته اند. علاوه بر این، مطابق این گزارش،بسیاری از زمین های کشاورزی نه به دلیل تخریب توسط بمباران، بلکه به اینعلت که در نتیجه این وضعیت جنگی کشاورزان قادر نبوده اند که برای آبیارییا برداشت محصول به سرزمین های خود بروند، با خسارت های جدی مواجه شده‌اند. در همین ارتباط، گزارش هایی در ارتباط با تخریب گلخانه ها در جریانحملات اسرائیل نیز وجود دارد.
افزون بر اینها، باید متذکرشد که با توجه به ضعف شدید بخش تولید، رشد اقتصاد غزه عمدتاً جهت گیریمصرف محور دارد که حدود %۸۰ آن از منابع خارجی و کمک های بین المللیتأمین می شود. نکته حائز اهمیت دیگر در این ارتباط این است که در غزه نیزمشابه بسیاری نقاط دیگر دنیا شیوع بیماری کرونا منجر به وخامت وضع اقتصادیشده است. در واقع، در سال ۲۰۲۰ که بیماری کرونا قربانی های زیادی می‌گرفت،برآورد شده است که اقتصاد غزه (تولید ناخالص داخلی آن) نسبت به سال ۲۰۱۹،%۵/۱۱ کوچک تر شده باشد. این کاهش در تولید ناخالص داخلی به طور طبیعی بهمعنای وخیم تر شدن وضعیت اشتغال، فقر و استانداردهای زندگی بوده است. دراین ارتباط، شایان توجه است که جنگ اخیر به معنای افزایش خطر و آسیب هایویروس کرونا نیز بوده است؛ چراکه بخش سلامت و بهداشت غزه نیز در نتیجهحملات اسرائیل متحمل آسیب هایی جدی شده است که از جمله می توان به تخریبتنها مرکز تست کرونا در این منطقه اشاره کرد.
منبع: اندیشکده جریان
