میان محله‌های شهر مقدس که همچنان روابط افراد آن ادامه داشته و ارتباط آنان با یکدیگر قطع نشده و در میان این محله‌ها و ساکنان آن که در قرن‌های گذشته زندگی کرده‌اند و بر زمین پاک این شهر مقدس قدم گذارده‌اند که سرشار از عبرت‌ها، ثروت‌ها و رازهای روزگار است؛ روابطی عاشقانه و بدون انقطاع وجود دارد.
گویی محله‌های شهر، این مردم را از میان پاک‌ترین انسان‌ها انتخاب کرده‌اند و آنها را از ساکنان خود قرار داده و این مردم بیشترین حق را نسبت به محله‌های این شهر دارند. همچنان که گویی این مردم نیز محله‌های این شهر را از میان سرزمین‌های دیگر به عنوان زادگاه و آرامگاه ابدی و همچنین میدان علم و مبارزه خود انتخاب کرده‌اند و این محله‌ها را با عرق و خون و قلم و تاریخ خود سیراب کردند و برای آن زندگی کرده و برای آن می‌میرند.
تعدد نامگذاری‌ها فرزندان بیت المقدس یکپارچه را متعدد نموده و از میان تاثیر گذارترین آنها بر روح و جان اهالی بیت المقدس و نزدیکترین آنان به دل‌های اهالی این شهر محله شیخ جراح است که از محله‌ای آرام و سرشار از قداست به عنوانی مشهور برای اسطوره مبارزه بی نهایت تبدیل شده که بدون آزادی کامل آن آرامش نخواهد یافت.
حسام الدین الجراحی … محله به نام پزشک صلاح الدین
محله شیخ جراح اولین بار در خارج از دیوارهای بخش قدیمی قدس شکل گرفت که این به بیش از 9 قرن پیش بازگشته و در طول زمان و تاریخ در یک منطقه جغرافیایی نه چندان وسیع گسترش یافت اما تاثیر آن در حال و آینده مسجد الاقصی بسیار عمیق است.
نامگذاری این محله به امیر حسام الدین بن شرف الدین عیسی الجراحی باز می‌گردد. این شخصیت پزشک صلاح الدین ایوبی بوده که نام وی به فداکاری و جانبازی در تاریخ قدس قدیم به ثبت رسیده و این نام هم اکنون به نمادی امیدوارانه برای شکست بندهای اشغالگری تبدیل شده است.
مقبره این حاکم پزشک در شهر قدس قرار دارد و نام وی پس از چندی به منطقه‌ای که این مقبره در آن قرار داشت الحاق شده و به محله شیخ جراح تغییر نام داد و بر فراز این مقبره مسجدی ساخته شد که مسجد الجراحیه نام دارد.
شیخ جراح یکی از حاکمان امیر صلاح الدین ایوبی بوده و بازسازی باب الناصر مسجد الاقصی را در زمان امیر المعظم عیسی بن عادل بر عهده داشته است. شیخ جراح رابطه‌ای محبت آمیز و وفادارانه با قدس داشته است و باقی مانده عمر خود را در شهر قدس و مسجد الاقصی گذراند تا اینکه در سال 598 هجری قمری درگذشت و در جنوب این شهر در کنار جاده قدس به نابلس دفن شد.
«این قبر امیر حسام الدین است» … قطعه‌ای معطر از تاریخ
در حافظه واجد تاریخی قطعاتی معطر از تاریخ شیخ جراح از پزشکان حاکم در زمان صلاح الدین است که از جمله آنها مطلبی است که عبد الغنی النابلسی در کتاب خود به نام «الحضرة الأنسیة فی الرحلة المقدسیة» نقل کرده و در مورد مسجد الجراحیه چنین می‌گوید: پس ما به مزار شیخ جراح رسیدیم که قبر وی در مدرسه الجراحیه واقع شده است، حنبلی آورده است این مدرسه در خارج از قدس و در سمت شمال این شهر قرار دارد و دارای موقوفات و کارمندانی است که حقوق دریافت می‌کنند، این مدرسه به واقف آن امیر حسام الدین بن شرف الدین عیسی الجراحی منسوب است که یکی از حاکمان منصوب صلاح الدین یوسف بن ایوب بوده و در ماه صفر سال 598 هجری قمری رحلت کرده و در مسجد این مدرسه که ذکر آن گذشت دفن گردیده است.
بر ضریح امیر جراح تابلویی نصب شده که بر روی آن نوشته شده: این قبر امیر حسام الدین الحسین بن عیسی الحراجی است که خداوند او را رحمت کند و رحمت نماید کسی که بر وی ترحم نماید، صاحب این قبر در ماه صفر سال 598 به سوی پروردگار رحلت کرده است.
شیخ جراح در حالی به سوی رحمت الهی شتافت که از خود زمینی وسیع مملو از باغ‌ها، بستان‌ها، قصرها، منازل و خانواده‌هایی تاریخی بر جای گذاشت که تاثیراتی خوشایند بر مسجد الاقصی داشتند. البته این تاثیر گذاری به پیش از دوران اشغالگری صهیونیستی باز می‌گردد چرا که بسیاری از آنها را نابود کردند و تمایل آنان برای توسعه طلبی و بی حرمتی به پیشینه تاریخی و تجزیه جغرافیایی ادامه دارد.
نقطه محوری شهر مقدس … بلیعدن ارتفاعات شیخ جراح توسط موریانه نکسه
محله شیخ جراح اهمیت زیادی برای شهر قدس و مسجد الاقصی دارد و موقعیت آن برای شهر قدس بسیار حیاتی بوده و محل ارتباط میان شرق و غرب این شهر است. چنانچه این منطقه از ارتفاعاتی بسیار مهم برخوردار است که اشغالگران با احداث دانشگاه عبری بر فراز ارتفاعات کوه المشارف در قدس شریف پایگاهی بسیار با اهمیت برای رصد کامل شهر ایجاد کردند.
نیروهای اشغالگر صهیونیست توانستند پس از نکسه در سال 1967 بر محله شیخ جراح به طور کامل تسلط یابند. پس از این واقعه بود که اخراج سلسله‌وار ساکنان این منطقه و اشغال سرزمین آنها آغاز شد تا جایی که مساحت محله عربی شیخ جراح به کمتر از 100 هکتار و جمعیت آن به حدود 3 هزار خانواده ساکن در این محله کاهش یافت. این وضعیت پس از آن به وجود آمد که مساحت این منطقه در طول قرون گذشته صدها هکتار بوده و ده‌ها هزار نفر از اهالی قهرمان بیت المقدس در میان باغ‌ها و کوچه‌ها و منازل آن در رفت و آمد بودند.
اشغالگران صهیونیست از دهه‌ها قبل منطقه کرم الجاعونی در شیخ جراح را به دلیل نزدیکی آن به مسجد الاقصی هدف قرار داده‌اند. در این منطقه ده‌ها خانواده از سال 1956 بر اساس توافق میان اردن و نمایندگان آنروا برای ساخت 28 واحد مسکونی و تملیک آن به آوارگان فلسطینی پس از 3 سال در حال زندگی کردن هستند. پس از آن ناملایمات زیادی در دوران اشغالگری خونین صهیونیست‌ها به وجود آمده و در نهایت پس از دهه‌ها درگیری در دادگاههای اسرائیل چند سال قبل به ملکیت انجمن‌های شهرک سازی این منطقه در آمده و مقاومت جدیدی را شعله ور ساخت که به هیچ وجه در نهاد اهالی قدس رو به خاموشی نخواهد رفت.
«نحلات شمعون» … بازوی شهرک سازی صهیونیستی برای نابودی تدریجی شیخ جراح
انجمن «نحلات شمعون اینترنشنال» بازوی اجرایی اسرائیل برای نابودی تدریجی منطقه کرم الجاعونی و اهالی آن از طریق اخراج خانواده‌ها از سرزمینشان و آواره کردن آنان است. این انجمن برای تحقق هدف خود از تمام ابزارها و حمایت سیاسی، امنیتی و قضایی اسرائیل جهت تخریب این منطقه و ساخت شهرک‌های جدید برخوردار بوده تا مناطق عربی قدس را از بخش قدیمی شهر جداسازی نماید تا میان شهرک‌های قدس اشغالی ارتباط برقرار شود.
اما تلاش‌های «نحلات شمعون» به چند سال گذشته محدود نمی‌شود بلکه به سال 1970 باز می‌گردد، هنگامی که پارلمان اسرائیل قانونی را به تصویب رساند که به موجب آن یهودیان اجازه یافتند اراضی خود که پیش از تاسیس اسرائیل مالک بودند را باز پس گیرند.
پس از تصویب این قانون انجمن‌های شهرک سازی فعال شده و از ملکیت یهودیان بر اراضی مذکور از اواخر قرن 19 میلادی سخن گفتند. این انجمن‌ها مدعی شدند که این املاک را در زمان دولت عثمانی در قالب اجاره به شرط تملیک در اختیار داشتهاند و برای ادعای خود اوراقی جعلی ارائه نموده و با استفاده از آنها در دادگاههای اسرائیل که حامی شکایات ارائه شده از سوی انجمن‌های شهرک سازی هستند ادعای تملک اراضی مذکور را مطرح نمودند. در مقابل دادگاههای اسرائیلی تمام دلایل و اسناد ارائه شده توسط اهالی قدس را رد کرده و این با وجود آن است که تمام اسناد و ملکیت‌های ثابت و روشن در طول تاریخ و دست نوشته‌های امضا شده توسط مقامات اردنی که حاکمیت بر قدس را در اختیار داشتهاند بر ملکیت فلسطینی‌ها اشاره دارد.
خانواده الغاوی … تبعید اجباری برای قرن‌ها
با آغاز دهه 80 قرن گذشته میلادی انجمن‌های شهرک سازی شکایت‌های رسمی خود به دادگاههای اسرائیلی را آغاز کردند به طوری که در سال 1982 اولین دادخواست علیه 28 خانواده فلسطینی ارائه گردید. انجمن‌های شهرک سازی در شکایت خود خواستار تخلیه منازل خانواده‌های فلسطینی و تحویل گرفتن آنها شده و اولین دستور تخلیه رسمی علیه دو خانواده فلسطینی در سال 2002 صادر شد.
در نوامبر سال 2008 مصیبت‌های ساکنان شیخ جراح وارد مرحله جدیدی شد چرا که آنها با تبعید اجباری مواجه شده و مقامات اشغالگر صهیونیست خانواده الغاوی را به عنوان اولین خانواده فلسطینی از این منطقه اخراج کردند و خانه آنها را به یک خانواده یهودی تحویل دادند. اما خانواده الغاوی که پس از دهه‌ها سکونت در خانه خود از آنجا اخراج شدند با نکبت دومی مواجه گردید، آنها آواره شده و به دنبال سرپناه دیگری برای خود بودند و این وضعیت برای آنان یادآور خاطرات نکبت اولی بود که همچنان در واقعیت‌های ملموس ناشی از آن زندگی می‌کردند.
با اخراج و آوارگی اولین خانواده از ساکنان این محله شهر قدس انجمن‌های شهرک سازی برای تحقق اهداف بزرگتر خود که تبعید اجباری تمام ساکنان آن بود برنامه ریزی کردند. اما از سوی دیگر در این محله و در میان ساکنان آن شعله‌های جدیدی از مقاومت در دفاع از ماهیت فلسطینی محله شیخ جراح زبانه کشید، دفاع از سرزمینی که اهالی قدس در طول قرن‌ها آن را با عرق، خون، آب وضو، اشک‌های رزمندگان، نورافشانی منابر و رطوبت زیتون‌ها و یاسمن‌ها سیراب کردند.
تهدیدات قسام … ورود غزه به جنگی فداکارانه برای شیخ جراح
حماسه شیخ جراح پس از آنکه چند خانواده فلسطینی دستور تخلیه منازل خود از سوی اشغالگران را دریافت کردند یک بار دیگر و با قدرت تمام در سال 2021 به صدر توجهات بازگشت.
ساکنان این منطقه به همراه مردم دیگر مناطق شهر قدس یک حرکت مردمی گسترده را در برابر این اقدام صهیونیست‌ها آغاز کردند. این اقدام مردمی با حمایت عربی و بین المللی گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی مواجه شده و به سرعت واکنش جنبش مقاومت اسلامی (حماس) و دیگر گروه‌های مقاومت غزه را در پی داشت که نتیجه آن موشک باران شهرهای اسرائیلی بود. این اقدام گروه‌های فلسطینی پس از آن انجام شد که اسرائیلی‌ها نسبت به هشدار گردان‌های قسام برای خارج کردن نیروهای نظامی از مسجد الاقصی و آزاد کردن بازداشت شدگان در جریان اعتراضات علیه تبعید اجباری مردم شیخ جراح بی اعتنایی کردند.
تنش در قدس و شیخ جراح به آغاز جنگی ویرانگر علیه نوار غزه منتهی شد که 11 روز ادامه یافت و موجب وارد آمدن ویرانی‌های گسترده به این منطقه گردید. اما بر اساس تصریح کارشناسان و تحلیلگران سطح بالایی از توازن وحشت میان غزه و اسرائیل به وجود آمده و پس از تاکید گردان‌های قسام به ساکنان شیخ جراح مبنی بر آنکه مقاومت از این پس آنان را در برابر اشغالگران تنها نخوهد گذاشت برای اولین بار میان قدس و غزه و دیگر مناطق فلسطین اشغالی نیز ارتباط برقرار شد.
دادگاههای اشغالگران … ترس از جنگ و تاخیر اجرای احکام صادر شده برای شیخ جراح
شعله‌های آتش مقاومت سبب شد چشم‌های ارتش اشغالگر اسرائیل – حتی برای یک لحظه – به روی متغیرات پدید آمده در واقعیت‌های میدانی باز شود و سرعت روند قضایی پرونده شیخ جراح توسط مقامات قضایی اسرائیلی کاهش یابد به طوری که هنوز دادگاه عالی اسرائیل تصمیم گیری در مورد شکایات قضایی ارائه شده علیه خانواده‌های شیخ جراح که آنان را در معرض اخراج از منازل خود قرار می‌دهد را به تاخیر انداخته است.
قضات دادگاههای اسرائیل خواستار زمان، اسناد و مدارک بیشتری هستند تا بدانند قرار است حکم قضایی که احتمال دارد توسط دادگاه عالی اسرائیل صادر شود به کدام سوی این وضعیت ملتهب متمایل خواهد شد.
اهالی قدس در انتظار صدور حکم نهایی دادگاه، هر شب و روز با نگرانی به خواب رفته و بیدار می‌شوند و در شرافت کامل برای بذل خون جهت فداکاری برای شیخ جراح آمادگی دارند. تاریخ در مقطعی حساسی و در هوشیاری کامل به سر می‌برد و داستان‌هایی بی پایان از روزگار مقاومت در محله شیخ جراح را می‌نویسد، محله‌ای که پیکر آن از دهه‌ها پیش در معرض نیشتر اسرائیلی قرار داشته که درد را تنها راه رسیدن به مقاصد اشغالگرایانه خود می‌داند. آنها به این روند ادامه می‌دهند حتی اگر این اقدامات به نابودی زندگی و از هم گسستگی پایه‌های تمدن بشری و آتش گرفتن شاخه‌های زندگی در سرزمینی شود که هنوز هست و هرگز از میان نخواهد رفت، سرزمین درختان زیتون سر به آسمان کشیده و مردم با استقامت قدس و محله‌ای به نام شیخ جراح که عزم و اراده‌ای قاطع دارد..
منبع: سایت الجزیره الوثائقيه
