«بنیامین نتانیاهو»، نخستوزیر پیشین اسرائیل پس از ۱۲ سال صدارت بیوقفه اکنون ناچار است تنها به عناوین ساده «رهبر اپوزیسیون» و «رهبر حزب لیکود» قناعت کند.
اما به نظر می‌رسد وضعیت برای بی بی در حال بدتر شدن است. جدای از اینکهاو اکنون رهبری است که اخیراً قدرت را از دست داده، نتوانسته برای حزبپیروز انتخابات، سهمی از قدرت کسب کند، حزب لیکود نیز وضعیت دشواری تحترهبری نتانیاهو در پیش دارد. از یکسو با تصویب قانون بودجه چشم‌انداز سقوطکابینه تغییر و بازگشت لیکود به قدرت در کوتاهمدت بسیار نامطلوب و دور ازدسترس بهنظر می رسد و از سویی این حزب در باتلاقی گرفتار شده که همکناره‌گیری نتانیاهو آسیب بزرگی به آن می‌زند و هم باقی ماندن وی در مقامرهبری حزب. بدین ترتیب بهنظر می‌رسد بزرگترین و مهمترین حزب سیاسیاسرائیل اگر نتواند به سرعت به قدرت بازگردد باید بین «کاهش محسوس محبوبیت»و «انشعاب» یکی را برگزیند.
حزب لیکود در آخرین انتخابات پارلمانیاسرائیل که روز ۲۳ مارس ۲۰۲۱ برگزار شد، موفق شد با کسب بیش از یک میلیون و۶۶ هزار رأی ۳۰ کرسی را به خود اختصاص دهد و با اختلافی فاحش نسبت به حزبدوم جایگاه ممتاز خود را مجدداً به رخ بازیگران سپهر سیاسی رژیم صهیونیستیبکشد. حزب یش عتید به رهبری «یائیر لاپید» در این انتخابات با حدود ۶۱۴هزار رأی در جایگاه دوم قرار گرفت و ۱۷ کرسی به دست آورد؛ یعنی لیکود بهاندازه ۱۳ کرسی بیشتر از حزب دوم رأی به دست آورد که قطعاً نتیجه‌ایدرخشان است. برخی از تحلیل‌گران در شب انتخابات پارلمانی اسرائیل از اینوضعیت با تعابیری همچون «پیروزی کامل» یا «فاحش ترین فاصله تاریخ» یاد می‌کردند، اما همانطور که دیدیم، نتانیاهو فرصت تشکیل کابینه را از دست داد وسپس لاپید مسئول تشکیل کابینه شد. با وجود همه کارشکنی های نتانیاهو وحتی بروز جنگ ۱۱ روزه ماه مه میان حماس و رژیم اسرائیل، سرانجام لاپید موفقبه جلب حمایت ۶۱ نماینده و تشکیل کابینه بعدی با کمک حزب راست‌گراییامیناه به رهبری «نفتالی بنت» شد. بدین ترتیب می‌توان گفت تعبیر بهتربرای نتایج انتخابات اخیر اسرائیل درباره حزب لیکود نه «پیروزی با اختلاففاحش» که «پیروزِ بازنده» است.
از سوی دیگر در پی تصویب بودجه، تنهاچالش حقوقی و ساختاری بزرگی که میتوانست کابینه جدید را دچار بحران کرده واسرائیل را به سوی انتخابات مجددی رهنمون سازد نیز مرتفع شد و این کابینهاکنون با خیالی آسوده درصدد افزایش قدرت خود است. بدین ترتیب دومین ضربهایکه حزب لیکود در این ۵ ماه دریافت کرده، عبارت از «از بین رفتن بارقه‌هایامید بازگشت سریع به قدرت» است. نتانیاهو روز ۱۱ نوامبر ۲۰۲۱ در یک نشسترسمی برای نخستینبار به این واقعیت که ممکن است لیکود تا چند سال به قدرتبازنگردد اعتراف کرد. او گفت: «بازگشت ما به قدرت حتمی است، اما ممکن است ۲هفته دیگر اتفاق بیفتد یا اینکه تا سه سال و نیم دیگر محقق شود.»
تصویبشدن قانون بودجه تا پایان سال ۲۰۲۲ نه تنها عجالتاً پرونده دعواهای سیاسیبرسر موجودیت کابینه را بسته، بلکه اکنون حزب لیکود که تا ۵ ماه پیش قدرترا در اختیار داشت و از سال ۲۰۱۸ تا ژوئن ۲۰۲۱ از تدوین لایحه بودجهخودداری کرده بود، در برابر افکار عمومی با عنوان حزبی ناتوان و احتمالاًتحت تسلط فردی و غیرقابل اعتماد جلوه خواهد کرد. به عبارت دیگر کابینهتغییر با تصویب بودجه الگویی از کارآمدی را در زمینه اداره اسرائیل فرارویافکار عمومی قرار داده که مدیریت حزب لیکود و بنیامین نتانیاهو در سه سالاخیر را زیر سوال می برد.
کابینه تغییر درصدد است با تصویب دو لایحه جدید نتانیاهو را از سپهر سیاسی اسرائیل اخراج کند.
درعین حال پرونده‌های قضایی بی بی نیز در حال پیگیری است و در عین حال«گیدئون صعر»، وزیر دادگستری (هم حزبی پیشین بی بی) درصدد است با تقدیم دولایحه به کنست، مسیر بازگشت نتانیاهو به قدرت را محدود یا کاملاً مسدودسازد. در لایحه نخست صعر خواستار تصویب قانونی شده که نخست وزیری هر فردخاص به صورت پیاپی را به دو دوره چهارساله محدود می‌کند. افرادی که چنینسابقهای داشته باشد، دست کم برای یک دوره چهار ساله نمیتوانند نخست وزیراسرائیل شوند. در صورت تصویب این لایحه نتانیاهو شانس نخستوزیری مجدد رادست کم تا سال ۲۰۲۵ از دست خواهد داد.
دومین لایحه که از مورد نخستاهمیت بیشتری دارد خواستار ممنوعیت واگذاری وظیفه تشکیل کابینه به آن دستهاز نمایندگان کنست شده که یا محکومیت سنگینی از سوی دیوانعالی دارند و یادست‌کم تحت اتهامات جدی و رسمی از سوی این دستگاه هستند. ممنوعیت مورد نظرتا زمان صدور حکم نهایی برای متهم تداوم پیدا خواهد کرد. بنابراین در صورتتصویب شدن این لایحه، درحالیکه تا پیش از این طولانیشدن رسیدگی به پروندهبی بی به نفع او بود، ورق برخواهد گشت و کش پیدا کردن پرونده هم امکانبازگشت نتانیاهو به کرسی صدارت را از او می‌گیرد. صعر اعلام کرده در همینماه نوامبر دو لایحه یاد شده را به کنست تقدیم خواهد کرد.
جالب استکه این ایده تا پیش از انتخابات پارلمانی اخیر، ابتکار جناح میانه و چپاسرائیل به حساب می‌آمد و لاپید در دوره‌ای که رهبر اپوزیسیون بود، بارهاآن را به رأی گذاشت و هر بار شکست خورد. در آن بازه حزب راست‌گرای یامیناهبه ویژه بنت و «آیلت شکد»، وزیر کشور کنونی اسرائیل با این ایده مخالفبودند و حتی «منصور عباس»، رهبر حزب عربی رعم نیز گفته بود احتمالاً بدانرأی منفی خواهد داد. اما اکنون اوضاع خیلی فرق کرده است؛ اولاً این ایده راگیدئون صعر دنبال می‌کند که خود از سیاستمداران راست‌گرای اسرائیل به حسابمی‌آید. در ثانی به نظر می‌رسد این لایحه در همین لحظه دست‌کم حمایت ۵۱نماینده از احزاب (یش عتید، آبی و سفید، امید جدید، اسرائیل خانه ما، کارگرو مرتص) را دارد و تنها ۱۰ حامی دیگر برای گذشتن از تصویب نیاز دارد. دراین میان خبرگزاری کان در این باره از چراغ سبز بنت به صعر برای پیشبردلوایح مذکور خبر داده است. بدین ترتیب شانس تصویب آنها بازهم افزایشمی‌یابد. همچنین فهرست مشترک عربی نیز منطقاً به دلیل سابقه طولانی مدترویارویی با نتانیاهو از این ابتکار حمایت خواهد کرد و لذا می تواناینگونه نتیجه‌گیری کرد که «بی بی در آستانه اخراج شدن از سپهر سیاسیاسرائیل قرار گرفته است.»
آتش نتانیاهو بر جان لیکود
تصویبلوایح فوق برای حزب لیکود ضربه بسیار بزرگ‌تری از خروج از قدرت و عدم وجودفرصت برای بازگشت زودهنگام به این بلوک به حساب می آید، زیرا تبدیل شدناین لوایح به قانون باعث میشود تداوم رهبری بی بی بر لیکود (دست‌کم براییک دوره) حتی در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام نیز به منزله یک خودکشیسیاسی و تقدیم کردن کرسی نخست وزیری به دیگر احزاب و جناح ها باشد. همچنینتصویب شدن این لوایح باعث میشود احتمالاً بخشی از هواداران لیکود بهسویدیگر احزاب سیاسی (به ویژه حزب راست افراطی صهیونیسم مذهبی) حرکت کند کههمین رویداد نیز خطر بزرگی برای این حزب است.
خطرناک ترین سناریوبرای لیکود این است که لوایح مذکور به قانون تبدیل شود و با این وجودنتانیاهو در مقام خود باقی بماند و یا در انتخابات رهبری حزب مجدداً پیروزشود. زیرا باوجود این قوانین اگر حزب لیکود بخواهد با رهبری نتانیاهو واردانتخابات شود، از قبل بازنده خواهد بود. در نتیجه سه رویداد مهم انتظار اینحزب را خواهد کشید:
- کم دامنه‌ترین رویداد این است که بخشی از هواداران لیکود از این حزب رویگردان شده و به سمت دیگر احزاب حرکت کنند.
- سناریوی میانی اما این خواهد بود که احزاب سیاسی راست‌گرای جدیدی در سپهر سیاسی اسرائیل در فرصت بی نظیری که ریزش حزب لیکود ایجاد کرده تشکیل شود و خود را به آلترناتیو حزب لیکود مبدل سازد.
- با این حال بدترین سناریو در این صورت آن است که به برخی اعضای حزب لیکود به دلیل ناامیدی از وضعیت این حزب که دیگر نمیتواند با رهبری نتانیاهو به کرسی نخست وزیری تکیه بزند، خود اقدام به خروج از حزب و تأسیس احزابی جدید کنند.
اما حالتکلی دیگر این است که در صورت تصویب این قوانین بی بی یا خود از صدر حزبلیکود کنار برود و یا در انتخابات درون حزبی شکست بخورد. این سناریو اگرچهمسئله حقوقی لیکود را حل خواهد کرد و این حزب میتواند مجدداً رهبر خود راکاندیدای صدارت اسرائیل کند، اما باید در نظر گرفت که بخش چشمگیری ازمحبوبیت لیکود به شخص نتانیاهو وابسته است و اگر بی بی از رهبری این حزبکنار برود، طبق نظرسنجی‌های مختلف لیکود دست‌کم به اندازه ۶ کرسی رأی ازکف خواهد داد. اما باز هم چالش لیکود به این میزان از دشواری خلاصه نمیشودو در سناریوی کلان کنارهگیری بی بی هم سه سناریو مجزا را می‌توانیم تصورکنیم.
یولی ادلشتین و یسرائیل کاتص، اصلی ترین مدعیان جانشینی نتانیاهو در حزب لیکود
- ریزش چشمگیر آرای حزب لیکود به خاطر عدم حضور نتانیاهو در صدر این حزب؛
- عدم همکاری اعضای ارشد حزب با رهبر جدید به دلیل هم سطح دانسته شدن سایر نمایندگان به جز نتانیاهو، که ممکن است به جز ریزش آرای ناشی از نبود بی بی، با انشعاب برخی نمایندگان از این حزب به دلیل نارضایتی از رهبری فرد دیگر نیز منجر شود.
به نظر می رسد تنها در صورتی که «یوسیکوهن»، رئیس پیشین موساد بتواند با حمایت بی بی جانشین وی شود، کمترینمیزان ضربه به حزب لیکود وارد خواهد شد.
منبع: اندیشکده جریان
