رژیم صهیونیستی، اردن و امارات متحده عربی در 22 نوامبر( 1آذر1400) قرارداد مهم انرژی در برابر آب را در دبی امضاکردند.
طبق این قرار داد سه جانبه با سرمایه گذاری امارات یک نیروگاه خورشیدی در اردن ساخته خواهد شد. سپس برق این نیروگاه به اسرائیل منتقل شده و تاسیسات آب شیرن کن اسرائیلی را تغذیه خواهد کرد و سپس آب حاصل از آن به اردن باز فرستاده خواهد شد.
جان کری،وزیر خارجه اسبق آمریکا در دولت باراک اوباما در انعقاد این توافقنامه نقش مهمی ایفا کرد و واسطه ای مهم محسوب می شود.
حال سوال اساسی این است که : علت های شکل گیری این قرار داد و چشم انداز آن چگونه ارزیابی می شود؟
جزئیات کامل این قرارداد هنوز در دسترس نیست. اما به طور کلی در صورت اجرای این پروژه بخشی از نیاز مبرم اردن به منابع آبی رفع خواهد شد و از جانبی دیگر برق بیشتری برای اسرائیل تامین خواهد شد. لازم به ذکر است که انرژی خورشید ، آب و برق هر سه از جمله انرژی های تجدید پذیر و پاک هستند که تاکید بر استفاده از آنها پاسخی به نگرانی هایی جامعه بین المللی و منطقه ای در خصوص آلودگی های ناشی از استفاده از انرژی های تجدید ناپذیر و الاینده ای مثل نفت و گاز و انرژی هسته ای است.علاوه بر اینکه منطقه خاورمیانه دچار کمبود منابع ابی است و در این میان کشور اردن نیاز بسیار زیادی به تامین منابع آبی دارد و دچار کمبود است.
پس پروژه سه جانبه مزبور به نگرانی های بین المللی و منطقه ای توجه ارد و از این منظر قادر به کسب حمایت و مشروعیت بیشتری از سوی آمریکا و اروپا خواهد بود و قطعا طراحان آن به این دغدغه های محیط زیستی بین المللی و منطقه ای توجه داشتند.
اما بعد دیگر این پروژه اهداف مهم سیاسی و دیپلماتیک آن است: طراحان این پروژه امیدوارند که این توافق سه جانبه به عنوان الگویی نوین در مان کشورهای اسلامی و عربی مورد توجه قرار گرفته و موجب گسترش و تعمیق فرایند عادی سازی روابط با اسرائیل در جهان اسلام و عرب شود.
لازم به ذکر است که طی توافق سه جانبه مزبور، میان نسل اول کشورهایی که با رژیم صهیونیستی صلح کردند و روابط شان را عادی کردند ( یعنی اردن) و کشورهایی که طی سال گذشته با اسرائیل توافقات عادی سازی روابط ( توافقات ابراهیم)امضاء کردند ( یعنی امارات) در قالب این پروژه همبستگی و هم افزایی ایجاد شود و این قرارداد الگویی برای سایر کشورهای عربی و اسلامی قرار گیرد.
لازم به ذکر است که دو کشور مصر در سال 1978م و اردن در سال 1994م اولین کشورهای جهان عرب بودند که با اسرائیل معاهده صلح امضاء کردند و به عادی سازی روابط اقدام کردند و در واقع نسل اول عادی سازی را تشکیل دادند. و طی سال گذشته 2020م نیز کشورهای امارات بحرین و سودان و مراکش در قالب معاهدات ابراهیم اقدام به عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی کردند که نسل دوم عادی سازی محسوب می شوند.
این قرارداد سه جانبه با هدف گسترش و تعمیق عادی سازی ها و گذار از قالب صلح سرد به قالب صلح گرم در روابط میان کشورهای عربی و اسلامی با اسرائیل طراحی شده است.
از زمان عقد معاهده صلح وادی عربه میان اسرائیل و اردن عمدتا تمرکز طرفین بر روابط امنیتی و نظامی و سیاسی بوده و در حوزه های دیگر همکاری و مشارکت کمتر اتفاق افتاده است و همین روابط نیز صرفا در سطح دولتی دنبال می شده و در سطح مردمی روابط گسترش پیدا نکرده و این مصداق نوعی صلح سرد است.
اما موج جدید عادی سازی ها صرفا به حوزه دولتی محدود نمی شود و روابط بین ملت ها را دنبال می کند و به حوزه های متنوع اقتصادی ، فرهنگی و ورزشی، گردشگری، انرژی،فنی و تکنولوژیک،محیط زیست و … گسترش خواهد یافت که همانند روابط امارات و اسرائیل طی سال اخیر است.
البته روابط اقتصادی طی سال های اخیر میان اردن و رژیم صهیونیستی برقرار بوده است مثل توافقی که بر اساس آن اردن گاز طبیعی از میدان دریایی لویاتان رژیم صهیونیستی را خریداری می کند که البته با اعتراض افکارعمومی اردن مواجه شده است.
بعد دیگر این قرارداد سه جانبه احیاء روابط رژیم صهیونیستی با اردن است که در دوره نخست وزیری نتانیاهو دچار آسیب جدی شده بود و نتانیاهو عمدتا بر رابطه با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس تمرکز کرده و رابطه با مصر دچار تنش شده بود. لذا استراتژیست های امریکایی و اسرائیلی عمدتا بر احیاء رابطه با اردن تاکید داشتند که این قرارداد سه جانبه در راستای احیاء روابط با اردن نقش مهمی خواهد داشت و پیشرفتی در روابط خارجی در دولت جدید نفتالی بنت محسوب می شود.
مورد دیگر نقش و کارکرد پنهان امارات در این قرارداد سه جانبه است . طراحان این توافق ا حضور امارات استفاده کردند تا میزان مخالفت افکار عمومی اردن را در خصوص یک قرارداد با اسرائیل کاهش بدهند و از جانبی دیگر امیدوارند که با حضور امارات از مخالفت اپوزسیون دولت بنت به رهبری نتانیاهو با قرارداد مزبور کاسته شود . زیرا نتانیاهو نسبت به ارسال اب به اردن انتقاد دارد اما با توجه به محبوبیت پیمان ابراهیم و رابطه با امارات ممکن است از حجم انتقادات نسبت به این پروژه سه جانبه کاسته شود.
با توجه به اینکه اعتراضات خیابانی مردم اردن به این قرارداد سه جانبه درست بعد از انعقاد قرارداد آغاز شد و اینکه محیط امارت را نمی توان با محیط اردن و میزان مخالفت افکار عمومی اردن نسبت به رابطه با رژیم صهیونیستی مقایسه کرد ، لذا موانع اجرای این قرار داد سه جانبه صرفا به چالش های فنی و تکنولوژیک و اقتصادی محدود نمی شود بلکه افکار عمومی اردن نیز مانعی مهم ارزیابی می شود.
اردن خلاف امارات سابقه جنگ و منازعه جدی با اسرائیل را دارد و در بسیاری از پرونده های فلسطین نقش مهم و کلیدی دارد و با توجعه به افزایش تنش میان فلسطینیان و اسرائیل در کرانه باختری و قدس شرقی مسائل اردن نیز به شدت متاثر از این تنش ها خواهد بود که می تواند موانعی مهم دراجرای قرارداد مزبور محسوب گردد.
منبع : « خبرگزاری قدس (قدسنا) ، 15/09/1400
