جنایتگری و عدم مجازات … خبرنگاران فلسطین در تیررس آتش اسرائیلی

مرحوم شیرین ابوعاقله کار خود را به صورت کاملاً حرفه‌ای انجام می‌داد. وی در طول 25 سال گذشته تمام تلاش خود را برای حرفه‌ای شدن و پایبندی به استانداردهای کار خبرنگاری انجام داده و با وجود تعرضات و قتل‌ها و ترورهایی که به طور روزانه مشاهده و ثبت می‌کرد و حتی شامل همکارنش نیز می‌شد اما در کار حرفه‌ای به عنوان یک فلسطینی احساسات خود را کنترل کرد و پیش از آنکه به خبر رسانه‌ها تبدیل شود گزارشات و پوشش‌های خبری لازم برای شهادت فلسطینیان را تهیه کرد.

ترور شیرین ابوعاقله همچنانکه تحقیقات اولیه و واقعیات و حوادث میدانی بیانگر آن است در چارچوب یک رویکرد اسرائیلی اتفاق افتاد که برای ساکت کردن خبرنگاران و ترساندن رسانه‌های مورد استفاده قرار می‌گیرد که با روایت اسرائیل همراهی نداشته و به دنبال حقایق میدانی هستند.

ارتش اسرائیل و نهادهای امنیتی آن ده‌ها مورد ترور علیه اصحاب رسانه، دانشگاهیان، نویسندگان، سیاسیون و دانشمندان فلسطینی انجام داده‌اند اما این جنایات از دهه‌ها پیش به طور جدی مورد بازخواست و یا محاکمه قرار نگرفته است و چنین شرایطی بر جدیت اسرائیل در این روند بدون مواجهه با هیچ مانعی را افزایش داده است.

جنایت تمام عیار

ویدئوهای منتشر شده اشاره به آن دارد که مرحوم شیرین ابوعاقله و گروه الجزیره – چنانچه حتی رسانه‌های اسرائیلی نیز به آن تصریح کرده‌اند – در میان منطقه درگیری مستقیم نبوده بلکه کاملاً قابل تشخیص بوده‌اند و حضور خود را به طور آشکارا اعلام کرده و با تجهیزات کامل از جمله کلاه‌خودها و لباس‌های مخصوص و متعارفی که در این شرایط مورد استفاده قرار گرفته و بر روی آنها علامت خبرنگاری ثبت شده در میدان بوده‌اند.

همچنانکه دو گلوله‌ای که منجر به قتل شیرین شده به صورت مستقیم به گردن و سر وی اصابت کرده و از سلاح تک تیرانداز ام 16 (M16) که ارتش اسرائیل در اختیار دارد شلیک شده است. این گلوله‌ها از فاصله نزدیک شلیک شده و به علی السمودی کارگردان گروه نیز اصابت نموده اما با این حال تیراندازی متوقف نشده است.

شیرین در گفتگو با الجزیره گفته بود: مرگ هنگامی که در میدان در حال پوشش خبری هستی بسیار نزدیک است، هدف قرار دادن خبرنگاران توسط ارتش اشغالگر اسرائیل با این ادعا انجام می‌شود که خبرنگاران در اماکن ممنوعه‌ای حضور می‌یابند که اجازه کار در آنها را ندارند، این طبیعت کار خبرنگاری است اما آن را نقض چارچوب‌های امنیتی تلقی می‌کنند تا بهانه لازم برای بازداشت یا قتل آنان را فراهم کنند و این مسئله در تعارض با اسناد و عرف‌های معمول بین المللی است که از خبرنگاران حمایت می‌کنند.

با گذشت چند دهه ترور و قتل سازمان یافته اسرائیل همچنان از ضرورت‌های امنیتی و آنچه نقض چارچوب‌های امنیتی نامیده می‌شود برای توجیه جنایات خود استفاده کرده و همیشه این گونه اقدامات را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد. لذا تاکنون این جنایات بدون محاکمه یا مجازات بازدارنده بوده به طوری که اسرائیلی‌ها با خونسردی کامل و در برابر لنز دوربین‌ها اقدام به قتل می‌نمایند.

اسرائیل حتی از هدف قرار دادن خبرنگاران در دفاتر کاری آنان نیز واهمه‌ای ندارد و بمباران دفاتر رسانه‌ای بین المللی مختلف در چند برج در غزه در سال‌های 2014، 2018 و 2021 که ده‌ها خبرنگار در آنها مشغول فعالیت بودند از جمله اقدامات آنان است. پیش از آن نیز در دهه‌های 70 و 80 قرن گذشته میلادی چنین اقداماتی در بیروت انجام شد.

در دهه گذشته نهادهای امنیتی اسرائیل تعدادی از خبرنگاران، دانشگاهیان، نویسندگان و فرهنگیان فلسطینی را با تیراندازی، عملیات انفجار و گروه‌های ویژه ترور کرده‌اند. معمولاً این افراد ضمن برداشتن عناوین رسانه‌ای، دانشگاهی یا ادبی از اهداف خود آنان را «عوامل مخرب» معرفی می‌کنند چنانچه در مورد کمال ناصر، کمال عدوان، غسان کنفانی، هانی جوهریه، ماجد ابو شرار و دیگران این اتفاق رخ داده است. این سیاستی است که به آنان اجازه می‌دهد از هر گونه پاسخگویی و مجازات به معنای قانونی و بر اساس عرف‌ها و اسناد بین المللی مرتبط با مسئله فرار کنند.

محو واقعیت‌ها

تجاوزات اسرائیلی اعم از بازداشت و تیراندازی با گلوله پلاستیکی و جنگی در درگیر‌ی‌های میدانی به سوی خبرنگاران ادامه دارد. خبرنگارانی که در جریان حمله به کرانه باختری در سال 2002، جنگ‌های تحمیل شده به نوار غزه از سال 2008 تا 2021، تجاوزات مکرر به مسجد الاقصی، انتفاضه‌های گذشته، راهپیمایی‌های بازگشت و حتی برنامه‌های مسالمت آمیز هفتگی برگزار شده و مراسمات تشییع جنازه وقایع میدانی را پوشش خبر دادند اما در روزهای گذشته شاهد آن بودیم که آنان با حمل جنازه شیرین ابوعاقله بر دوش فلسطینیان مخالفت نموده به آنان حمله کردند.

کمیته آزادی‌های اتحادیه خبرنگاران فلسطینی 136 حمله به خبرنگاران توسط اشغالگران اسرائیلی از ابتدای سال 2022 را ثبت کرده و بیشتر آنها در قدس اشغالی و اردوگاه جنین است و این کمیته همچنین تعداد حملات به خبرنگاران از سال 2014 را 838 مورد اعلام کرده است.

در سال 2021 بیش از 368 مورد نقض حقوق خبرنگاران به ثبت رسیده که از این میان 155 مورد به صورت مستقیم بوده که شامل مواردی چون مجروحیت به گلوله و گاز اشک آور و قتل می‌شود. 3 خبرنگار در جریان حمله به نوار غزه در سال 2021 به نام‌های محمد شاهین، عبد الحمید الکولک و یوسف حمد ابو حسین به شهادت رسیده‌اند.

بر اساس گزارش سازمان خبرنگاران بدون مرز بیش از 144 خبرنگار فلسطین و خارجی در 3 ماهه اخیر در معرض حملات ارتش اسرائیل قرار گرفته‌اند در حالی که مشغول پوشش حوادث جاری در اراضی فلسطینی بوده‌اند. این حملات شامل انواع مختلفی مانند تیراندازی و پرتاب گاز اشک آور و نارنجک صوتی به سوی آنها و همچنین ضرب و شتم‌هایی می‌شود که مجروحیت‌های شدید برجای گذاشته و بیشتر آنها به معلولیت‌های دائمی منتهی شده است، مانند از دست دادن دست و پا و چشم و به وجود آمدن جراحت‌هایی در صورت که چهره افراد را زشت کرده است.

در این گزارش آمده است یوسف الکرنز در جریان پوشش خبری راهپیمایی‌های بازگشت در سال 2018 پای چپ خود را از دست داده و سامی مصران خبرنگار تلویزیون قدس نیز به دلیل اصابت گلوله در سال 2019 یک چشم خود را از دست داده است. همچنین علی جاد الله خبرنگار خبرگزاری آناتولی نیز برای سومین باز از ناحیه سر مورد اصابت گلوله پلاستیکی قرار گرفت.

در 12 می سال 2021 جنگنده‌های اسرائیل برج الشروق در شهر غزه را هدف قرار داد که در آن دفاتر تعدادی از نهادهای رسانه‌ای ازجمله شبکه الجزیره و خبرگزاری آسوشیتدپرس هدف قرار گرفت. علاوه بر آنکه در این برج واحدهای تجاری متعدد و آپارتمان مسکونی نیز وجود داشت که مجموعاً با 8 موشک هدف قرار گرفته و به طور کامل تخریب شد.

در جریان حمله سال 2014 اشغالگران 33 دفتر رسانه‌ای در نوار غزه را هدف قرار دادند که برخی از آنها کاملاً تخریب شد. بر اساس اعلام اتحادیه خبرنگاران فلسطینی بیش از 26 خبرنگار از سال 2000 تاکنون به شهادت رسیده‌اند.

بر اساس اعلام باشگاه اسرای فلسطنی هم اکنون 19 خبرنگار در زندان‌های اسرائیلی وجود دارند که از میان آنها می‌توان به محمود عیسی از سال 1993 اشاره کرد. همچنین بشری الطویل از شهر البیره نیز دیگر خبرنگاری است که در چند سال گذشته 6 بار بازداشت موقت شده است.

چه کسی از خبرنگاران حمایت می‌کند؟

متون رسمی

ماده 79 پروتکل الحاقی به توافق 1949 ژنو در مورد قانون بین المللی حقوق بشر بر این مسئله تاکید دارد خبرنگارانی که در حال انجام ماموریت در درگیری‌های مسلحانه هستند باید مورد احترام بوده و از آنان در برابر هرگونه تهاجم عمدی مراقبت شود.

قانون بین المللی حقوق بشر تا زمانی که خبرنگاران غیر نظامی در اقدامات متخاصمانه مشارکت نداشته باشند به عنوان شهروندان عادی از آنان حمایت می‌کند همچنانکه بر اساس قوانین بین المللی متعارف این حمایت در شرایط نزاع غیر مسلحانه نیز برقرار است.

ماده 34 فصل 10 مطالعات کمیته بین المللی صلیب سرخ در مورد قوانین متعارف بین المللی حقوق بشری در سال 2005 تاکید دارد خبرنگارانی که در حال انجام ماموریت حرفه‌ای خود در مناطق درگیری هستند باید تا زمانی که مستقیماً وارد اقدامات متخاصمانه نشده‌اند محترم شمرده شده و از آنان حمایت گردد.

قطعنامه شماره 1738 شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 2006 صریحاً حملات عمدی علیه خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها و افراد مرتبط با آنان در جریان درگیری‌های مسلحانه را محکوم بر تساوی خبرنگاران، رسانه‌ها و گروه‌های پشتیبان آنها در مناطق درگیری مسلحانه در برخورداری از سلامت، امنیتی و حمایت غیر نظامی تاکید دارد. همچنین در نظر گرفتن تاسیسات و تجهیزات مختص رسانه‌ای به عنوان اشیای غیر نظامی و عدم مجوز برای هدف قرار گرفتن آنها در حملات و اقدامات انتقامجویانه مورد تاکید قرار گرفته است.

بر اساس اعلامیه ژوهانسبورگ در سال 2002 امنیت ملی و آزادی دسترسی به اطلاعات مبتنی بر حق دستیابی به اطلاعات به عنوان حقوق ضروری افراد جهت تضمین بهره‌مندی از آزادی بیان عقیده تاکید شده است. این مسئله در اسناد بین المللی کلان مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و منشورهای بین المللی حقوق مدنی،اقتصادی و اجتماعی مورد اشاره قرار گرفته است.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2014 قطعنامه 69/185 در مورد امنیت و سلامت خبرنگاران در مناطق درگیری را تصویب کرد. در سال 2014 سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) طرح سازمان ملل متحد در خصوص امنیت و سلامت خبرنگاران را در دستور کار قرار داده و دیگر سازمان‌ها و آژانس‌های وابسته به سازمان ملل متحد مرتبط با این مسئله و سازمان‌های بین المللی و داخلی پیگیر حمایت از خبرنگاران و آزادی خبرنگاری و برخی نمایندگان کشورهای عضو در اجرای آن مشارکت کردند.

اما این متون به طور کلی الزام آور نبوده و هیچ قانونی برای مجرم شناختن یا تعیین مجازات برای ناقضان حقوق خبرنگاری وجود ندارد و معمولاً جنایات اشغالگران علیه خبرنگاران در سردرگمی و تحقیقات طولانی مدت در دادگاه‌های بین المللی و محاکم دیگر باقی می‌ماند.

تاکنون ارتش اشغالگر اسرائیل برای نقض اسناد موجود علیه خبرنگاران مجازات نشده است. اتحادیه بین المللی خبرنگاری، اتحادیه خبرنگاران فلسطین و مرکز بین المللی عدالت برای فلسطینیان (ICIP) در پایان آوریل 2022 اعام کردند شکایتی به دادگاه‌های بین المللی جنایی ارائه کرده‌اند که در آن اسرائیل را به ارتکاب جنایات جنگی علیه خبرنگاران در اراضی فلسطینی متهم نموده‌اند اما هیچ پیشرفت قابل ذکری در این خصوص حاصل نشده است.

ترور، دکترین امنیتی اسرائیل

پیش از تاسیس اسرائیل گروه‌های هاگانا، اشترن و آرگون – به عنوان ابزارهای محوری در پروژه صهیونیسم که پس از تاسیس اسرائیل ستون فقرات نهادهای بین المللی و نهادهای امنیتی این رژیم مانند شاباک (سازمان امنیت داخلی) و موساد (سازمان امنیت خارجی) تبدیل شد – عملیات‌های ترور برنامه ریزی شده‌ای را صورت داد که حتی شامل کونت فولک برنادوت نماینده سوئدی سازمان ملل متحد در فلسطین گردید که در 17 سپتامبر سال 1948 به قتل رسید.

این جنایت که توسط گروه اشترن در منطقه تحت تسلط صهیونیست‌ها در قدس انجام شد به نوعی نابودی شاهد محو واقعیت از صحنه روزگار و تقویت پروژه صهیونیسم بود. پیشنهاد برنادوت بر ایجاد محدودیت برای مهاجرت یهودیان و سپردن کنترل و حاکمیت قدس به فلسطینیان می‌شد که خشم یهودیان را برانگیخت.

در کتاب «جنایت ترور میانجیگر بین المللی در فلسطین: کون فولک برنادوت» نوشته یوران بورین نویسنده سوئدی که توسط «دار سامح للنشر» در سال 2022 چاپ شد در بخشی از گزارش ویدار یاگی کنسول وقت سوئد آمده است: حملات نفرت انگیز علیه این نماینده بین المللی راه را برای این جنایت هموار کرده و ممکن است برخی مقامات دولت اسرائیل در آن دست داشته باشند. (ص 197)

این نویسنده در کتاب خود اشاره می‌کند که برخی عاملان این جنایت به طور علنی – بر اساس تحقیقات انجام شده توسط روزنامه یدیعوت آحرونوت در سال 1988 – از این اتفاق سخن گفته در این میان نام اسحاق شامیر به عنوان یکی از کسانی که دستور ارتکاب این جنایت را صادر کرده به چشم می‌خورد. وی زمانی که گزارش یدیعوت آحرونوت منتشر شد نخست وزیر اسرائیل بوده و پیش از این ، خود یکی از اعضای گروه اشترن به شمار می‌رفته است.

علاوه بر شامیر نخست وزیرهای پیاپی در اسرائیل مشاهده می‌شوند که از شخصیت‌های محوری گروه‌های هاگانا، اشترن و آرگون و دیگر گروه‌های صهیونیستی بوده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به آریل شارون، شیمون پرز، مناخیم بگین، اسحاق رابین و ایهود باراک اشاره کرد که هدایت گروه ترور کمال ناصر، کمال عدوان (که هر دو در زمینه رسانه فعالیت داشتند) و ابو یوسف النجار از رهبران جنبش فتح محسوب می‌شدند در 10 آوریل 1973 را بر عهده داشت که در عملیاتی تحت عنوان «بهار جوانی» انجام شد.

عملیات‌های ترور اسرائیل یک رویکرد رسمی به شمار می‌رود که دستورات آن از راس هرم قدرت این رژیم صادر می‌شود. در 3 جولای سال 2001 کابینه امنیتی اسرائیل ادامه سیاست ترور و حذف فیزیکی علیه کسانی که فعال فلسطینی محسوب می‌شوند را تصویب کرد. همچنین این نهاد اسرائیل در آگوست سال 2001 نیز مجدداً بر پیگیری این سیاست تاکید نموده و اعلام کرد هیچ یک از فلسطینیان از ترور در امان نخواهند بود که این مسئله شامل خبرنگاران نیز می‌‌شد.

رونین برگمان خبرنگار و نویسنده اسرائیلی که در سال 2018 در مورد ترورهای موساد کتابی تحت عنوان «برخیز و زودتر بُکش: تاریخ محرمانه ترورهای هدفمند اسرائیل» (Rise and Kill First The Secret History of Israels Targeted (Assassinations منتشر کرد – این عنوان از نصوص تورات برداشت شده است – از این مسئله پرده بر می‌دارد که نهادهای امنیتی اسرائیل از دهه 50 قرن گذشته میلادی تاکنون حدود 2700 نفر از دانشمندان، سیاسیون، ادیبان، متفکران و هنرمندان عرب به ویژه فلسطینیان را ترور کرده‌اند که بیشتر این عملیات‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار دارند.

بر اساس این رویکرد اسرائیل که به دکترین امنیتی و نظامی تبدیل شده عملیات‌های ترور که شامل تعداد قابل توجهی از خبرنگاران، متفکرین، دانشمندان، سیاسیون و رهبران (اعم از فلسطینی و عرب) می‌شود در چارچوب «جنگ پیش‌دستانه» و «ضرورت‌های امنیتی» و همچنین نابودی واقعیات است تا عرصه برای غلبه روایت اسرائیلی از تحولات و ساکت کردن صداهای فلسطینی و آزادگان فراهم شود.