بر اساس گزارش جروزالم پست ماجرا از روز 26 ژوئن 2006 آغاز میشود، هنگامی که گلعاد شالیط سرباز اسرائیلی در ساعت 4:35 دقیقه کمی احساس خستگی کرد. درست است که تانک کاملاً ایمن است اما دستورالعمل‌های سازمان اطلاعات داخلی اسرائیل (شاباک) کاملاً واضح بوده و تاکید دارد همه باید نسبت به احتمال نفوذ سربازان حماس برای ربایش سربازان اسرائیلی هوشیار باشند و این هشداری است که در تمام جلسات برگزار شده برای یگان‌های اسرائیلی تکرار میشود. اما شالیط به این هشدارها توجهی نکرده و هنگامی که در چرتی کوتاه بود تانک وی توسط رزمندگان مقاومت هدف حمله موشکی قرار گرفت. این سرباز اسرائیلی هراسان از خواب بیدار میشود بدون آنکه سلاحی در دست، کلاه‌خودی بر سر و جلیقه‌ای بر تن داشته باشد تا وی را در برابر رگبار گلوله‌ها حفاظت کند. شالیط نیز مانند دو همرزمش که در این کمین کشته شده بودند حاضر نمی‌شود از تانک خارج شود و تنها برای نجات جان خود دعا کرده اما در نهایت تسلیم رزمندگان حماس میشود.
شالیط عملاً زندگی خود را نجات داده و به سرنوشت دو همرزم خود دچار نشد اما تا مدتی طولانی در اسارت رزمندگان مقاومت باقی ماند. چنانچه افکار عمومی در آن زمان چنین مطرح می‌کردند که اسرائیل باید برای آزادی «فرزند همه» کارهای زیادی انجام دهد چرا که اشغالگران در جریان توافق بزرگی که مقاومت آن را «وفاء الاحرار» نامید 1027 اسیر فلسطینی را آزاد کرد که بسیاری از آنها در جنبش فتح، حماس، جهاد اسلامی و دیگر گروه‌ها عضویت داشتند. در میان تمام افراد نام مردی دیده میشود که مقاومت توانست آن را آزاد نماید به طوری که اسرائیل هنوز از این تصمیم خود پشیمان بوده و آن کسی نبود جز یحیی ابراهیم حسن السنوار.
حرکت به سوی دو دهه حبس در زندان‌های اسرائیلی
شهر عسقلان از قدیمی‌ترین شهرهای فلسطین به شمار می‌رود که در شمال شرقی غزه بوده و در سال 1948 به دست ارتش اشغالگر سقوط کرده و نام آن به اشکلول تغییر یافت. خانواده یحیی سنوار از اهالی این شهر بوده اما وی این شهر را نمی‌شناسد چرا که در اردوگاه آوارگان خانیونس در سال 1962 متولد شد. یحیی نیز مانند دیگر کودکان اردوگاه فقر و زندگی سخت تاثیر زیادی بر کودکی وی داشت و از همان زمان طفولیت شاهد تجاوزاتی بود که اشغالگران در حق ساکنان این اردوگاه‌ها روا می‌داشتند.
سنوار در دانشگاه اسلامی غزه مشغول به تحصیل شد و در رشته زبان عربی به مدرک لیسانس دست یافت و «جریان اسلامی» را در دوران تحصیلات دانشگاهی هدایت کرد که یک شاخه دانشجویی وابسته به اخوان المسلمین در فلسطین بود. این دوره‌ای مهم در زندگی سنوار محسوب می‌‌شد چرا که به آماده سازی یک رهبر فلسطینی جهت تصدی مناصبی که بعدها در جنبش حماس بر عهده گرفت کمک کرد. با وجود آنکه سنوار از جمله بنیان گذاران اولیه حماس نبوده اما به یکی از کادرهای اصلی تبیین کننده رویکردها و پایه‌های مقاومت اسلامی در طول سالیان گذشته تبدیل شد.
این رهبر فلسطینی اعتقاد دارد شکست اشغالگران امکان پذیر نیست مگر با نابودی تمام تجهیزات آن و اولین و مهمترین این تجهیزات خنجر مسموم مزدورانی است که پیکر فلسطین را پاره پاره کرده است. سنوار در زمان شیخ احمد یاسین ایده‌هایی در خصوص تقویت ابعاد امنیتی مقاومت مطرح کرد که مهمترین آنها تاسیس سازمان امنیت و جذب (مجد) بود که به پرونده‌های امنیتی داخلی رسیدگی می‌کند. سنوار در آن زمان توانست هدایت گروهی از عوامل امنیتی را عهده‌دار شده و تعدادی از مزدوران که برای اشغالگران فعالیت داشتند را شناسایی و برخی از آنها را نابود کند. به مرور زمان هسته‌های اولیه برای تاسیس ساختار امنیت داخلی حماس تشکیل شده و در کنار انجام تحقیقات در خصوص مزدوران اسرائیلی ردیابی افسران اطلاعاتی و نهادهای امنیتی اسرائیل را نیز بر عهده گرفت. اقدامات این سازمان تا حدی افزایش یافت که برخی مواقع افرادی از حماس که متهم به همکاری با اشغالگران هستند را نیز نابود کرده است.
این مسئله سبب شد سوالات زیادی در مورد «مرد مرموز حماس» ایجاد شود به ویژه آنکه وی به طور شخصی بر پرونده مزدوران داخل حماس نظارت دارد. منابع نزدیک به مقاومت در مصاحبه با «میدان الجزیره» تاکید کردند نام سنوار در این موضوع زیاد مشاهده میشود چرا که وی در آن زمان ریاست امور امنیتی و نظامی دفتر سیاسی جنبش حماس را بر عهده داشت. اگر چه واقعیت‌ها بیانگر آن است اقدمات لازم برای اعمال مجازات تنها توسط کمیته‌های شرعی و قضایی متخصص در این امور انجام شده و احکام اعدام فقط از سوی این کمیته‌ها صادر میشود اما این روند پس از آن صورت می‌پذیرد که اطلاعات کامل در مورد موضوع از طرف مسئول مربوطه در حماس دریافت شده باشد. این منابع تاکید دارند به دلیل درگیری سنوار در این پرونده‌ها رئیس حماس در غزه بعضاً به مسائلی متهم میشود که در آنها دخالتی نداشته است و این در حالی است که همه می‌دانند حماس به صورت شورایی عمل کرده و دارای ساختاری داخلی است که تصمیمات آن برای همه لازم الاجرا است. لذا دستیابی به راس هرم در جنبش از طریق انتخاباتی سالم اتفاق می‌افتد و شخصی می‌تواند در آن جایگاه قرار گیرد که بتواند تعداد قابل توجهی از رای دهندگان را نسبت به ایده و پروژه خود متقاعد سازد.
اقدامات داخلی سنوار از چشمان اشغالگران دور نماند لذا ارتش اشغالگر اسرائیل این رهبر فلسطینی را در سال 1982 یعنی پیش از تاسیس سازمان «مجد» بازداشت کرد. وی در آن زمان به اتهام مشارکت در فعالیت‌های امنیتی علیه اسرائیل به 6 ماه زندان محکوم شد. اما سنوار در ژانویه 1988 حکم بسیار سنگین‌تری دریافت کرده و به 4 بار حبس ابد و 30 سال زندان محکوم شد. وی این بار به تاسیس سازمان امنیتی و مشارکت در راه اندازی اولین شاخه نظامی حماس که در آن زمان «مجاهدان فلسطینی» نام داشت متهم گردید. سنوار 23 سال از عمر خود را در زندان‌های اسرائیلی گذراند تا جایی که در توافق تبادل اسرا در سال 2011 که در رسانه‌ها به توافق شالیط شهرت یافت از زندان آزاد شد.
هر چه نزدیکتر به دشمن
سنوار در سال‌های طولانی زندان تحولات جامعه اسرائیل را به خوبی پیگیری نموده و به طور مداوم مهمترین مسائل مطرح شده در رسانه‌های عبری را دنبال می‌کرد. وی همچنین با بسیاری از تحقیقات انجام شده به زبان عبری آشنایی داشت که به بررسی شرایط داخلی اسرائیل می‌پرداخت که بعدها در گونه تعامل وی با جامعه اشغالگر اسرائیلی منعکس شد. سنوار پس از خروج از زندان در سال 2012 در انتخابات داخلی حماس مشارکت نموده و موفق شد به عضویت دفتر سیاسی این جنبش درآید همچنانکه مسئولیت نظارت بر گردان‌های قسام شاخه نظامی حماس نیز به وی محول گردید.
نتیجه این اقدامات قدرتمندانه پس از اسارت فشار آمریکا برای قرار دادن سنوار به همراه دو نفر دیگر از رهبران حماس در لیست شخصیت‌های تروریستی بین المللی بود که این دو نفر نیز محمد الضیف فرمانده کل گردان‌های قسام و روحی مشتهی از اعضای دفتر سیاسی حماس بودند. همچنین اسرائیل سنوار را در لیست افراد تحت تعقیب غزه برای ترور قرار داد. با وجود اعمال این محدودیت‌ها سنوار پس از اسماعیل هنیه به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس در غزه انتخاب شد که نقطه عطفی در حضور حماس در داخل و خارج از اراضی اشغالی به شمار می‌رفت.
روزنامه گاردین با انتشار مقاله‌ای در سال 2017 اعلام کرد قرار گرفتن سنوار در این جایگاه تا حدی زیادی رقابت‌های داخلی در حماس میان بخش سیاسی و نظامی را مهار خواهد کرد و موجب باز تعریف سیاست این جنبش میشود به ویژه در سایه چالش‌هایی که غزه با آنها مواجه است. این روزنامه انگلیسی افزود انتخاب سنوار اشاره‌ای روشن به اولویت غزه دارد چرا که وی اولویت خود را به فعالیت‌های سیاسی و نظامی اختصاص داده است بر خلاف رویکرد پیش از آن که بر نزدیکی به رهبران تشکیلات خودگردان تمرکز داشت. اما رادیو بین المللی فرانسه بر خلاف نتیجه گیری مورد اشاره گاردین بر این مسئله تاکید کرد که سنوار مهندس واقعی مذاکرات اکتبر 2017 قاهره بوده که در نهایت به فعال سازی مجدد پرونده آشتی ملی منتهی شد. این رسانه همچنین به نقل از برخی تحلیلگران ادامه داد وزن و جایگاه مهم سنوار در حماس وی را در زمره مهمترین شخصیت‌های این جنبش قرار داده و همین مسئله سبب شده تا از آزادی لازم برای هدایت سیاست‌های مقاومت به سمت و سوی تعیین شده برخوردار شود به طوری که رهبران پیشین جسارت لازم برای حرکت در مسیر کنونی را نداشتند.
در عین حال گام‌های سنوار به سوی جنبش فتح تا حدودی موثر واقع شد و برخی رهبران این جنبش ضمن تحسین سنوار از وی به عنوان مجاهدی تسلیم ناپذیر و راستگو با مردم و مسئله فلسطین یاد کردند. رافت علیان از رهبران جنبش فتح عملکرد گروه‌های غزه در جریان حمله سال گذشته اسرائیل به نوار غزه را غرور آفرین توصیف کرد چرا که این گروه‌ها توانستند توان خود برای پاسخگویی قدرتمندانه به تجازوات اسرائیلی علیه قدس را اثبات کنند. شدت مواضع سنوار در سخنرانی اخیر وی در ابتدای می 2022 نمایان شد چرا که بر افزایش تنش آفرینی علیه نیروهای اشغالگر تاکید کرده و به مقامات اشغالگر در دو کنفرانس خبری چند هفته قبل حمله کرد و نسبت به آغاز یک جنگ مذهبی بزرگ در منطقه در صورت ادامه تجازوات اسرائیلی و ادامه سکوت بین المللی در قبال تجاوزات صهیونیستی علیه قدس اشغالی هشدار داد.
سنوار به همین بسنده نکرده بلکه از تهدید به نابودی اسرائیل در صورت ادامه طرح‌های یهودی سازی قدس سخن به میان آورد. سنوار به این مسئله اشاره کرد که مقاومت برای پایان دادن به نبرد اخیر با یک حمله موشکی با استفاده از 300 موشک برنامه ریزی کرده بود اما برای احترام به میانجیگرهای مصری و قطری از تصمیم خود منصرف شد. در عین حال رئیس حماس در غزه تاکید کرد مقاومت تر و خشک را با هم به آتش خواهد کشید تا زندگی مردم فلسطین بهبود یابد.
سنوار سریعاً به مسائل داخل فلسطین اشغالی پرداخت و لیست متحد عربی را فاقد هر گونه نقش آفرینی واقعی توصیف کرد و در مقابل تاکید کرد این حزب سیاسی عربی را به دستاویزی ایمن برای دولت صهیونیست تشبیه نمود که تصمیم دارد به مسجد الاقصی بی حرمتی نماید علاوه بر آنکه برخی چهره‌های این حزب را به خیانت متهم کرد. در همین رابطه منصور عباس رئیس لیست متحد عربی بلافاصله به سخنان سنوار واکنش نشان داده و در اظهاراتی مطبوعاتی تاکید کرد این حزب عربی به هیچکس و تحت هیچ شرایطی بدهکار نیست و بر اساس منافع جامعه عربی و مردم فلسطین عمل می‌کند. وی در عین حال افزود تلاش‌های لیست متحد عربی در راه تقویت بردباری و صلح فراگیر میان (مردم اسرائیل) و ملت فلسطین انجام میشود.
با وجود آنکه برخی رهبران لیست متحد عربی از اظهارات منصور دفاع نموده و تاکید کردند عملکرد مقاومت غزه به طور کامل با اقدامات عرب‌های ساکن اراضی اشغالی تفاوت دارد اما برخی شخصیت‌های دیگر اعلام کردند هیچ دلیلی برای واکنش به سخنان سنوار وجود ندارد. این افراد تاکید داشتند ورود لیست متحد عربی به اختلاف با حماس فایده‌ای برای آن نداشته به ویژه آنکه سنوار هرگز از گفتمان تقابل جویانه خود دست برنمی‌دارد چرا که وی به راه حل‌های میانه اعتقادی ندارد و اظهارات و عملکرد میدانی وی نشان می‌دهد برای بالاترین حد از مواجهه با اشغالگری آمادگی دارد.
مردی که اسرائیل از زنده و مرده آن می‌ترسد
کاملاً واضح است که دولت اشغالگر یحیی سنوار را دشمنی خطرناک برای خود توصیف نموده و آن را شکست ناپذیر و رئیس نظامیان حماس می‌داند، همچنانکه دولت اسرائیل معتقد است سنوار در مقایسه با دیگر رهبران حماس نسخه‌ای افراطی‌تر است. مرکز سیاست‌ها و استراتژی اسرائیل وابسته به مرکز هرتزلیا گزارشی در مورد شخصیت سنوار منتشر نموده و تاکید کرد وی قواعد بازی با اسرائیل را تغییر داده است. در بخش دیگری از این گزارش آمده رفتار سنوار را نمی‌توان به دور از عقلانیت و بی توجه به واقعیت‌ها ارزیابی کرد چرا که وی در چارچوب انتخاب‌های آگاهانه عمل کرده و اقدامات خود را بر اساس تجربه و نتایج صحیح و اشتباه آن ارزیابی می‌کند. این گزارش به عنوان مثال به جنگ اخیری اشاره می‌کند که حماس برای دفاع از قدس بر علیه اسرائیل وارد آن شد که حتی در صورت فقدان هر گونه اصطکاک در غزه چنین درگیری مستقیمی را توجیه پذیر می‌کند. این مرکز اسرائیلی به دولت اسرائیل توصیه می‌کند برای نبردی جدید که در آینده نزدیک آغاز خواهد شد آماده باشد.
با وجود درخواست‌های زیاد اخیر در اسرائیل برای ترور سنوار به عنوان مسئول اصلی تحریک برای عملیات‌های شهادت طلبانه ماه‌های گذشته در اراضی اشغالی اما برخی ناظران ترور رئیس حماس در نوار غزه توسط دولت اشغالگر را بعید دانسته و تاکید دارند این تنها موضوعی است که میان نیروهای معارض و دولت جدید اسرائیل که تاکنون حضوری قوی از خود نشان نداده مورد رقابت قرار گرفته است. علاوه بر آن تل آویو می‌داند که ترور سنوار جرقه‌ای خواهد بود که منافع اسرائیل را به آتش کشیده و دولت اشغالگر را به یک درگیری سوزان در دو جبهه کرانه باختری و غزه به طور همزمان سوق خواهد داد همچنانکه در این خصوص باید فضای شکننده حاکم بر جامعه عربی را نیز مد نظر قرار داد.
از سوی دیگر نیروهای اپوزیسیون به رهبری بنیامین نتانیاهو نخست وزیر سابق اقدامات خود برای سقوط دولت نفتالی بنت را آغاز کرده‌اند. اسرائیل بسیار نگران واکنش‌های فلسطینی است که اخیراً به صورت روشن و قدرتمند آغاز شده است چرا که شهر خانیونس در جنوب نوار غزه شاهد یک راهپیمایی مردمی در حمایت از سنوار به دلیل تحریک‌ها و تهدیداتی است که از سوی اسرائیلی‌ها علیه وی انجام شد. اظهارات حمایتی از رئیس حماس در غزه همچنان ادامه دارد که از جمله آنها ابوعبیده سخنگوی گردان‌های قسام است که تاکید کرد هر گونه تعرض به سنوار به معنای زلزله‌ای فراگیر در منطقه خواهد بود. همچنین خالد البطش از رهبران جنبش جهاد اسلامی نیز اعلام کرد هدف قرار دادن هر یک از رهبران مقاومت فلسطین به معنای باز شدن درب‌های جهنم است.
نگاه دولت اشغالگر به سنوار مانند دیگر دشمنان اسرائیل است لذا وی مجرمی است که ریختن خون اسرائیلی‌ها را مجاز دانسته و امنیت و صلح اراضی اشغالی را تهدید می‌کند. اما با این وجود دولت اسرائیل باید در تعامل با سنوار از خود خویشتنداری نشان داده چرا که اگر بخواهد 4 اسیر اسرائیلی که همچنان حماس آنها را در اختیار دارد را بازگرداند هرگز مذاکراتی آسان را در پیش نخواهد داشت. اسرائیلی‌ها می‌دانند رهبری از مقاومت در مقابل آنهاست که از اسرای آزاد شده در توافق پیشین بوده و حتی در آن زمان نیز با ساختار این توافق که موجب آزادی وی شد مخالف بود. سنوار بر آزادی تمام اسرای فلسطینی در برابر اسرای اسرائیلی اصرار دارد و شاید این نشان دهنده ماهیت این مرد و مشی جنبش تحت رهبری وی باشد و این هشدار را به دولت تل آویو می‌دهد که ماموریت آینده آن در برابر حماس بسیار سخت خواهد بود.
منبع: الجزیره
