جدال گازی اسرائیل و ترکیه

خبر کشف میادین بزرگ گاز در آب‌های سرزمینی مصر شوک مهمی بود که به تل آویو وارد شد تا بحث ایجاد خط لوله انتقال گاز به ترکیه و اتحادیه اروپا جدی تر دنبال شود چرا که مصر علاوه بر خرید گاز از اسرائیل مکانی برای تصفیه گاز این رژیم نیز محسوب می شد

روند تصاعدی اختلافات میان ترکیه و رژیم صهیونیستی که تاکنون صرفاً در مسائل سیاسی به بروز تنش و جدال‌های لفظی میان سران آنها منجر شده است و تأثیر چندانی بر روابط اقتصادی دوسویه نداشته بود، اکنون به نظر می‌رسد که با افزایش اکتشافات گازی در دریای مدیترانه شرقی به مسائل اقتصادی نیز کشیده شود.

طی روزهای گذشته اردغان رئیس جمهوری ترکیه و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی حملات تندی را علیه یکدیگر در سخنرانی‌های خود صورت دادند. ابتدا نتانیاهو در صفحه شخصی توئیتر خود نوشته بود: «اردوغان، فاتح قبرس شمالی و کسی که ارتشش در داخل و خارج از ترکیه زنان و کودکان را در روستاهای کُردنشین قتل عام می‌کند، نمی‌تواند درباره اخلاق به موعظه اسرائیل بپردازد» و سپس اردوغان در پاسخ نتانیاهو را رئیس یک تروریسم دولتی توصیف کرد.

پس زمینه تنش در روابط آنکارا- تل‌آویو علاوه بر سرکوب اعتراضات در غزه، به امور دیگری از جمله حمایت اسرائیل از برگزاری رفراندوم جدایی‌طلبی در اقلیم کردستان عراق در ماه سپتامبر 2017، و همچنین به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی توسط دولت ترامپ که با واکنش ترکیه در تشکیل نشست سازمان کنفرانس اسلامی برای محکوم کردن آن مواجه شد، نیز باز می‌گردد. با این حال اشاره نتانیاهو به مسئله قبرس اتفاقی نیست.

جزیره قبرس که در داخل دریای مدیترانه واقع شده، در پی اختلاف بین آتن و آنکارا در سال 1974 و پس از درگیری های نظامی بین دو کشور، به دو بخش ترک نشین(شمالی) و رومی ـ یونانی‌نشین (جنوبی) تجزیه شد.

بخش جنوبی و رومی نشین قبرس به عنوان یک کشور مستقل توسط سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته می شود و عضو اتحادیه اروپاست، ولی بخش شمالی(ترک نشین) جزیره قبرس فقط توسط ترکیه به عنوان یک کشور به رسمیت شناخته شده است. از سال 1974 تاکنون تمام تلاش های سازمان ملل متحد برای حل مساله قبرس و وحدت مجدد دو بخش این جزیره به بن بست خورده است.

کشف میادین گازی در مدیترانه شرقی

مسئله امکان وجود ذخایر انرژی در دریای میدترانه موجب تلاش دولت‌های اطراف این دریا برای انجام اکتشاف منابع گاز و نفت شده است. در همین راستا در سال 2011 در آبهای قبرس در مدیترانه شرقی ذخایر بزرگ گازی کشف شد که به میدان گازی Aphrodite، مشهور شد. اما تمامی حوزه این میدان بزرگ گازی مربوط به قبرس نیست و بخشی از آن به مرز منطقه دریایی اسرائیل می رسد. دولت رژیم صهیونیستی مدعی است که حداقل 5 درصد از این مخزن متعلق به اسرائیل است که منجر به اختلاف با قبرس در مورد چگونگی تخمین این سهم شده زیرا این قبرس است که این میدان را توسعه می دهد.

براساس برآورد اخیر اسرائیل، سهم این رژیم از میدان گازی آپرودیت به 10 میلیارد متر مکعب گاز با ارزشی نزدیک به 1.5 میلیارد دلار می‌رسد.

گفتنی است که آفرودیت کوچکتر از تامار و لویاتان است که دو میدان بزرگ گاز در اسرائیل هستند که در همان زمان کشف شده بودند.

همکاری محور اسرائیل- قبرس– یونان در مقابل ترکیه

با در نظر گرفتن یک انگیزه اقتصادی قوی برای هر دو طرف، ابتدا گمانه زنی ها مبنی بر این بود که اسرائیل اکنون گاز صادراتی حاصله از میدان لویتان را از طریق یک خط لوله مستقیم به ترکیه خواهد فرستاد.

در سال 2016، نتانیاهو و بنیانی ییلدیریم نخست وزیر وقت ترکیه، گام های عادی سازی ر.وابط را برداشتند که بر اساس آن اسرائیل موافقت کرد که برای کشته شدگان کشتی مرمره 20 میلیون دلار به ترکیه پرداخت شود. پس از آن بحث صادرات گاز طبیعی اسرائیل به ترکیه جدی‌تر شد و در سال 2017 یوال استینیتس وزیر انرژی دولت صهیونیستی‌ در حال مذاکره با همتای ترک خود برای امضا قرارداد خط لوله بود. در این شرایط انتشار خبر کشف میادین بزرگ گاز در آب‌های سرزمینی مصر شوک مهمی بود که به تل آویو وارد شد تا بحث ایجاد خط لوله انتقال گاز به ترکیه و اتحادیه اروپا جدی تر دنبال شود چرا که مصر علاوه بر خرید گاز از اسرائیل مکانی برای تصفیه گاز این رژیم نیز محسوب می شد.

در این شرایط از لحاظ اقتصادی، ترکیه ساده ترین و سودآورترین راه صادرات گاز طبیعی اسرائیل به اروپا است. از طرف دیگر انتظار می رود تقاضای اقتصاد ترکیه برای واردات گاز طبیعی در سال های آینده به طور چشمگیری افزایش یابد، یعنی از 55 میلیارد متر مکعب در سال 2017 تا 75 میلیارد متر مکعب در آینده نزدیک. در حال حاضر روسیه تقریبا نیمی از این مقدار (60-50٪)، ایران 20٪ و آذربایجان 10٪ از این بازار را در اختیار دارند.

 علاوه بر این، ترکیه یک مسیر راحت برای انتقال گاز اسرائیل به اروپا را ایجاد می کند. هزینه راه اندازی خط لوله به ساحل جنوبی ترکیه به مراتب کمتر از جایگزینی برای ساخت یک خط لوله مستقیم از طریق یونان یا ساخت یک تاسیسات مایع سازی در اسرائیل است. ترکیه حتی ممکن است با توجه به علاقه خود به کاهش وابستگی خود به مسکو مایل باشد برای گاز اسرائیل بیشتر از آنچه در حال حاضر برای گاز روسیه پرداخت می کند بپردازد.

با همه این عوامل به نظر می رسد که ترکیه یکی از مقصد های مطلوب برای گاز اسرائیل باشد اما با این وجود در عمل اینچنین نیست. روابط بین ترکیه و اسرائیل همچنان بی ثبات است. تحلیلگران خاطر نشان می کنند که بسیاری از اسرائیلی ها روابط اسرائیل با ترکیه را به اندازه کافی پایدار برای این نوع قرارداد گاز بلند مدت نمی بینند. بسیاری از موانع سیاسی و جغرافیایی برای سرمایه گذاری در چنین پروژه کلانی وجود دارد. کوتاهترین مسیر از ذخایر گاز اسرائیل به ساحل ترکیه از دو کشور دشمن این رژیم یعنی لبنان و سوریه عبور می کند.

 اما حتی اگر این خط لوله در منافع حیاتی هر دو طرف بود، باز هم واقعیت های ژئوپلیتیکی منطقه مانع این ادغام اقتصادی می‌شود. از یکسو، ناتوانی در حل و فصل بحران ترکیه-قبرس به این معنی است که قبرس احتمالا هر گونه تلاش اسرائیل و ترکیه را برای ساختن خط لوله بین دو کشور به چالش می کشد. تحلیلگران معتقد هستند که تلاش های مستمر اسرائیل برای دستیابی به چشم انداز این خط لوله حتی از طریق ترکیه، در واقع به منظور تقویت ابزار چانه‌زنی خود با مصر است.

به این دلایل باید حمایت کمیسیون اروپا از طرح خط لوله اسرائیل- قبرس- یونان را افزود که اکنون قرار است بخشی از آن با سرمایه گذاری دلاری ابوظبی تأمین مالی نیز شود. این خط لوله 1،900 متر زیر دریا قرار خواهد گرفت و از طریق آن میدان لویاتان اسرائیل با میدان Aphrodite قبرس پیوند می خورد تا از طریق یونان و ایتالیا گاز به اتحادیه اروپا سرریز شود.

بنابراین باید گفت به نظر می رسد در آینده نزدیک بعید است که بتوان شاهد همکاری های انرژی اسرائیل و ترکیه به شکل عمده بود.

در همین راستا 25 آذر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در توییتی با اشاره به پروژه خط لوله گاز میان اراضی اشغالی و اروپا گفت: اسرائیل با اجرای این طرح در حوزه گازی به “کشور بزرگی” تبدیل خواهد شد. نتانیاهو توییت کرد: این هفته پنجمین نشست سران یونان و قبرس برگزار خواهد شد، ما پروژه خط لوله‌ گاز اسرائیل به اروپا را به جلو خواهیم برد، این طرح اسرائیل را در حوزه گاز به “کشور بزرگی” نه فقط در منطقه بلکه در جهان تبدیل خواهد کرد.

در مقابل اما آنکارا می گوید یونانی تباران قبرس هیچ اختیار قانونی در اکتشافات نفت و گاز در منطقه فلات قاره ندارند و اعلام کرده است خود با همکاری ترک تباران قبرس در زمینه اکتشاف نفت و گاز در شمال قبری به فعالیت خواهد پرداخت.

وزیر دفاع ترکیه نیز در این زمینه افزود: اگر برخی‌ها از توطئه و رفتار‌های تحریک آمیز خودداری نکنند با عواقب سنگینی مواجه خواهند شد. هیچ کس در این باره تردید نکند که ترکیه از حقوق و منافع خود در مدیترانه نیز دفاع می‌کند. وی با تاکید بر حمایت ترکیه از بخش ترک نشین قبرس گفت: بار دیگر این را اعلام می‌کنم که هیچ تصمیمی در خصوص قبرس بدون موافقت ترکیه پایدار نخواهد بود.

منبع : الوقت ، 06/10/1397