شنبه 10/می/2025

متن سخنرانی اسماعیل هنیه نخست وزیر دولت مردمی فلسطین به مناسبت بیست و یکمین سالروز تاسیس حماس

سه‌شنبه 16-دسامبر-2008

  بنام خداوند بخشایشگر مهربان

(گفتنی است نخست وزیر محبوب فلسطین پیش از ایراد نطق به شکرانه حضور پرشور و بی سابقه و گسترده مردم فلسطین در پیشگاه باری تعالی سجده شکر به جای آورد.)

 

“ان الذين قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل عليهم الملائکة الا تخافوا ولاتحزنوا وابشروا بالجنة التی کنتم توعدون، نحن اولياوکم في الحياة الدنيا وفی الاخرة ولکم فيها ما تشتهی انفسکم ولکم فيها ما تدعون، نزلا من غفور رحيم، ومن احسن قولا ممن دعا الی الله وعمل صالحا وقال اننی من المسلمين”.

برادران و خواهران مومن و پاسداران اسلام و عقیده ضمن عرض خیر مقدم به شما در این جشن بزرگ ملی که به مناسبت بیست و یکمین سالروز تاسیس حماس برگزار شده است از حضور پرشورتان در این مناسبت تقدیر و تشکر می کنم.

درود و سلام نثار می کنم به روان پاک شهدا، اسیران و مجروحان و عید قربان را به شما تبریک و تهنیت می گویم و برای همیشه غزه آزاد باد… هماره کرانه باختری سرافراز باد… همواره قدس پایدار و نستوه باد و فلسطینیان آواره از وطن هرچه زودتر به آغوش گرم میهنشان بازگردند.

از رسول مکرم (ص) در مورد پسندیده ترین کارها پرسیدند، حضرت فرمودند که ایمان به خداوند متعال و فرستاده اش، سپس پرسیدند که دیگر چه کارهایی ارزشمندتر و پسندیده تر است، فرمودند که جهاد در راه خداوند متعال و سپس چه کاری؟ فرمودند که حج مورد قبول درگاه احدیت.

اینجا مایلم بر دو مسئله در مورد حج تاکید داشته باشم:

نخست: تمامی حجاجی که در مراسم قرعه کشی شرکت کردند و نامشان در این قرعه درآمد سهمیه شان تا سال آینده محفوظ است.

دوم : ما طبق بررسی های وزارت اوقاف و امور خیریه شرکت ها و دفاتر حج در نوار غزه را تغییر خواهیم داد.

این حضور گسترده چندین پیام دارد:

این حضور گسترده و پرشور در پرتو محاصره جائرانه و اقدامات ویرانگرانه “اسرائیل” و توطئه های دشمنان داخلی و خارجی و محرومیت از ابتدایی ترین نیازها (غذایی و غیره ) و توطئه ها برای زانو درآوردن مردم فلسطین و پس از این همه درد و رنج و محنت ها صورت می گیرد.

ما این حضور را یک نعمت و لطف و عنایت ربانی می دانیم. (واذکروا اذ کنتم قلیلا فکثرکم وانظروا کیف کان عاقبة المفسدین) (واذکروا اذ انتم قلیل مستضعفون فی الارض تخافون ان یتخطفکم الناس فآواکم وایدکم بنصره ورزقکم من الطیبات لعلکم تشکرون).   

این حضور نشانگر ریشه دار بودن ایمان قلبی شما است که هیچ ناملایمتی دنیوی آن را تضعیف نخواهد کرد. (ولما رای المومنون الاحزاب قالوا هذا ما وعدنا الله ورسوله وصدق الله ورسوله وما زادهم الا ایمانا وتسلیما)

آری این حضور یک نویدی به مومنان است و سرافکندگی و خواری و زبونی برای منافقان به شمار می رود. (ما جعله الله الا بشری لکم ولتطمئن قلوبکم به وما النصر الا من عند الله العزیز الحکیم لیقطع طرفا من الذین کفروا او یکبتهم فینقلبوا خائبین)

سیاستمداران منطقه و جهان این حضور را به نظاره نششته اند و تحولات این مراسم و این روز عظیم را دنبال می کنند تا از نتایج محاصره جائرانه مطمئن شوند و این حضور پرشور بهترین واکنش به این محاصره و محاصرکنندگان است. این جشن نخستین تجمع بزرگ در تاریخ فلسطین به شمار می رود.

آیا ملت ما الگویی بهتر و برتر از پیامبر اکرم (ص) و اصحاب گرانمایه اش دارند؛ پیامبری که با این اصحاب والامقامش در شعب ابی طالب به محاصره درآمدند، ولی صبر پیشه کردند و بالاخره پیروز شدند.

حماس یک پدیده گذرا نیست، بلکه یک حقیقت ریشه دار و راسخی است و از این رو تداوم اقتدار این جنبش یک واجب شرعی و یک وظیفه ملی است.

این حضور نشان می دهد که ملت ما پس از محاصره قوی تر شده است و ما به شما می گوییم که محاصره یک بازی پلیدی است. رابطه این مردم با حماس رابطه مالی و شغلی نیست، بلکه یک پیوند قلبی و اعتقادی میان این ملت و حماس وجود دارد.

این حضور یک پیام روشنی به تمامی کسانی که ملت ما را و نوار غزه را به محاصره درآورده اند دارد، ما به آنان می گوییم که هرگز نخواهید توانست بر ملت ما پیروز شوید

این حضور در واقع مشت محکمی به دهان تمامی یاوه گویان و در راس آنان دولت بوش و زیپی لیونی وزیر امور خارجه “اسرائیل” زد که گفته بودند:« هدف ما از این محاصره براندازی دولت حماس در نوار غزه است.»  

دولت بوش ساقط شد ولی دولت منتخب و مردمی فلسطین همچنان پابرجاست.

ما به شیوه هایی خاص و مبتکرانه سد محاصره نوار غزه را خواهیم شکست و هرگز در مقابل این محاصره سر تسلیم فرود نخواهیم آورد و باید سران کشورهای عربی و اسلامی برای لغو این محاصره ننگین دست به تحرکاتی بزنند

جنبش مقاومت اسلامی حماس همچنان مقتدرانه به حیات ادامه می دهد و دشمنان داخلی و خارجی نتوانستند از ما باج و امتیاز بگیرند.

(ترجمه شعری که نخست وزیر فلسطین در این مراسم قرائت کرد)

ما بسان درخت سرو سرافزار ایستاده ایم و همچون آزادگان لحظه ای سر تسلیم فرود نخواهیم آورد.

ریشه در خاک فلسطین دارم (اصل و نسبم فلسطینی است)

من یک فلسطینی ام و همچون شیر ژیان نستوه و شکیبا مانده ام و پروردگار جهان مرا کفایت می کند.

 

 

بیست و یکسال پیش جنبش مقاومت اسلامی حماس پا به عرصه وجود گذاشت و از مرحله تبلیغ و دعوت پا به مرحله مقاومت گذاشت و سپس وارد مرحله حکومتداری شد.

حماس اکنون در سه عرصه تبلیغ و مقاومت و حکومتداری حضوری پررنگ و فعال دارد و شکل گیری این جنبش تحول عظیمی در جامعه فلسطین ایجاد کرد.

این جنبش روح تازه ای در کالبد مسئله فلسطین دمید؛ مسئله که در واقع بیانگر یک حق پایمال شده است و نمایشگر حقوق غصب شده است؛ حقوقی که هرگز از آن چشم پوشی نخواهیم کرد.

این جنبش به برنامه مقاومت و جهاد به عنوان یگانه گزینه رها سازی اراضی اشغالی از لوث صهیونیست های غاصب اعتبار و حیثیت بخشید و بعد عربی و اسلامی مسئله فلسطین را احیاء کرد.

حماس در این راه مورد ظلم و ستم طرف های مختلفی قرار گرفت و هدف از این ظلم و ستم، تضعیف این جنبش و کنار زدن آن از صحنه سیاست بود.

ظلم رژیم اشغالگر قدس، ظلم نزدیکان و ظلم طرف های بین المللی

ولی آنها نتوانستند حماس را به شیوه نظامی و سیاسی سرکوب کنند و تداوم بقای حماس در پرتو این توطئه های شوم یک معجزه سیاسی قلمداد می شود.

معجزه به این خاطر که پرچم مقاومت در زمانی برافراشته شده است که مقاومت یک امر غیر قانونی قلمداد می شود.

معجزه به این خاطر که پرچم آزادی در دوره ای برافراشته شده است که بسیاری بردگی را یک ارزش تلقی می کنند.

معجزه به این خاطر که حماس به مصاف با یک محاصره ای برخاسته است که در طول تاریخ معاصر بی سابقه بوده است.

معجزه به این خاطر که حماس برنامه ملی را از گزند توطئه های شوم نابودی، حذف، مهار و سرکوب مصون نگه داشت. در حالی این سالروز فرخنده را جشن می گیریم که شرایط نوینی رقم خورده است و شاهد یک سری پویش های جدید در تمامی عرصه ها هستیم:

1 ـ عرصه بین المللی: ما شاهد یک تحول در سیمای سیاسی جهان هستیم که نشان از افول دوره سلطه جویی آمریکا دارد و این تحولات در رخدادهای قفقاز، پایان دوره ریاست جمهوری جرج بوش و بحران مالی جهان نمود یافته است.

2 ـ در صحنه منطقه و فلسطین: ما شاهد شکست پروژه آمریکا در عراق و افغانستان و ناکامی توطئه های شوم مربوط به حذف مسئله فسطین هستیم. هدف از برپایی کنفرانس آناپولیس حذف مسئله فلسطین بود، ولی شرایط طور دیگری رقم خورد.

3 ـ صحنه داخلی فلسطین: تمامی توطئه های مربوط به سرکوب جنبش ما و دولت و ملت ما به شکست انجامید.

4 ـ اوج گیری و پیشی گیری جریان مقاومت بر جریان سازش؛ جریانی (مقاومت) که یک جنبش ملی و اسلامی را به منظور احقاق حقوق ملت فلسطین و پاسداری از آنها رهبری کرد و این امر در کنفرانس پایبندی به اصول آرمان ملی و کنفرانس بین المللی قدس و اجلاس بین المللی عربی حق بازگشت نمود یافت. در اجلاس مذکور نزدیک به 5 هزار شخصیت برجسته حضور داشتند.

 

محاصره

محاصره در واقع یک جنگ واقعی علیه اسلام و مسلمانان و اعراب است (ما یود الذین کفروا من اهل الکتاب ولا المشرکین ان ینزل علیکم من خیر من ربکم والله یختص برحمته من یشاء والله ذو الفضل العظیم)

این محاصره فقط ملت را نشانه نرفته است، بلکه اهداف دیگری را نیز دنبال می کند.

علت این محاصره در پایداری و مقاومت ما و عدم چشم پوشی ما از قدس، فلسطین، حق بازگشت آوارگان فلسطین نهفته است. این محاصره در واقع بهای پایبندی به اصول است و نگارگر گیتی چنین مقدر کرد که غزه در دل امت اسلام جای پیدا کند. این محاصره علاوه بر حماس، دولت مردمی فلسطین را نیز نشانه رفته است. این محاصره در واقع از زمان امضای پیمان شوم کمپ دیوید کلید خورد و پس از پیروزی حماس در انتخابات پارلمانی شدت یافت و پس از طرح ضربتی امنیتی در نوار غزه اوج گرفت.

این محاصره تنها به مثابه محک و امتحان ملت فلسطین نیست، بلکه به مثابه محک و امتحان امت اسلام است و خداوند می خواهد از این طریق انسان های نیک سرشت و بد باطن را به جهانیان معرفی کند.

این محاصره علاوه بر نمایان سازی حجم رنج و محنت های ملت فلسطین از جنایات دشمن صهیونیستی و برخی طرف های جامعه بین الملل نیز پرده بر می دارد.

این محاصره همزمان با جنایات وحشیانه دشمن در کرانه باختری و اظهارات لیونی در مورد فلسطینیان ساکن اراضی اشغالی 48 و اشاره ضمنی وی به حمله گسترده به نوار غزه صورت می گیرد. البته پاسخ به لیونی را به شما شیرزنان واگذار می کنیم.

ما ضمن تاکید بر ناکامی این محاصره در تحقق اهداف شومش اعلام می داریم که سد محاصره در حال شکستن است و اسرائیل ساکنان نوار غزه را مجازات می کند، زیرا می داند که جملگی آنان حامی حماس هستند و آمریکا و اتحادیه اروپا در قبال این جنایات سکوت مرگبار اختیار کرده اند و گمان می برند که ساکنان غزه در اثر این محاصره علیه دولت و حماس شورش خواهند کرد. ولی جنایات نازیستی اسرائیل و رفتارهای نابخردانه و احمقانه آمریکا و اتحادیه اروپا و تبانی دشمنان داخلی و خارجی نتیجه عکسی می دهد؛ به گونه ای که اکنون ساکنان کرانه باختری نیز به حمایت از حماس برخاسته اند زیرا می دانند که حماس مسئول این دردها و رنجهای آنها نیست. (استاد جهاد الخازن روزنامه الحیات مورخه 1/12/2008)

پاره ای پویش های مثبت موجب دلگرمی و خرسندی ما شده است که ذیلا می آید:

ـ تحرک امت اسلام و علمای اسلام در جهت شکستن سد محاصره نوار غزه

ـ انتفاضه کشتی های لغو محاصره و حمایت گسترده از این حرکت نوع دوستانه

ـ گزارش شورای حقوق بشر سازمان ملل

ـ حقوقدانان شکوائیه ای را علیه سران تل آویو تنظیم کردند و به دیوان بین المللی لاهه فرستادند تا این سران را که از آنان به عنوان جنایتکاران جنگی یاد کرده بودند، محاکمه کنند.

اسرائیل سلاح دارد، ولی سلاح ما ایمان است، اسرائیل پول دارد ولی ما هم شیر زنان و مردان غیور را داریم. آمریکا حامی اسرائیل است، ولی حامی و پشتیبان ما خداوند است.

 

تصمیمات دولت برای تقویت پایداری ملت فلسطین

ما به منظور مقابله با محاصره نوار غزه و تقویت پایداری ملت فلسطین به وظیفه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی خود عمل کردیم و به گونه ای که 55 میلیون دلار به کارگران، کشاورزان، صیادان، شهرداری ها، خسارت دیدگان از جنایات اسرائیل و تقویت پایداری مناطق مرزی اعطا کردیم.

در اینجا به پاره ای از مصوبات دولت اشاره می کنم:

1ـ واگذاری اراضی دولتی برای اجرای پروژه های اسکان و کشاورزی و صنعتی

2 ـ در بخش آموزش:

الف ـ ادامه سیاست آموزش رایگان

ب ـ افزایش 5 درصدی حقوق معلمان

ج ـ ارائه کمک فوری به 3000 دانشجو برای هر دانشجو 100 دلار

د ـ پرداخت حقوق کارمندانی که دولت غیرقانونی سلام فیاض، آنان را از کار برکنار کرده اند.

3 ـ در بخش اجتماعی :

الف ـ ارائه کمک های مالی به اقشار کم درآمد به ارزش یک میلیون دلار

ب ـ تامین بودجه برای اجرای پروژه های توسعه که قرار است بخش اول این بودجه به ارزش یک میلیون و پانصد هزار دلار پرداخت شود.

ج ـ تامین بودجه پروژه های مبتکرانه که قرار است 500 هزار دلار به منظور اجرای این پروژه ها پرداخت خواهد شد.

4 ـ در بخش بهداشت و درمان

الف ـ احداث بیمارستان تخصصی چشم با حمایت مالی نهادهای جامعه مدنی اردن

ب ـ احداث مرکز پرتو نگاری تخصصی با حمایت مالی ترکیه

5 ـ در بخش ورزش:

احداث دهکده ورزشی موسوم به “یاسین” با حمایت مالی کشور قطر 

 

خطرات فراروی مسئله فلسطین

ما در اینجا تاکید می کنیم که مسئله فلسطین فقط محاصره نوار غزه نیست، بلکه کل مسئله فلسطین در معرض تهدید قرار دارد.

نوار غزه به محاصره درآمده است، دشمن صهیونیستی در کرانه باختری به ساخت دیوار نژاد پرستانه حائل، شهرک های یهودی نشین و ایجاد پست های بازرسی ادامه می دهد و تشکیلات خودگردان مقاومت در کرانه باختری را غیر قانونی می خواند و جرم تلقی می کند. آری! دشمن صهیونیستی به حفاری ها در زیر و اطراف مسجد مبارک الاقصی و یهودی سازی شهر اشغالی قدس ادامه می دهد. سران تل آویو فلسطینیان ساکن اراضی اشغالی 48 را به اخراج اجباری از خانه و کاشانه شان تهدید می کنند و فلسطینیان آواره از سرزمینشان در معرض تهدیدات مربوط اسکان در کشورهای عربی و حذف حق بازگشت قرار دارند. کل پروژه فلسطین در معرض تهدید قرار دارد، پس نتیجه این همه مذاکرات مقامات تشکیلات خودگردان با سران تل آویو چه شد؟ از همین جا از ملت مان دعوت می کنم تا بر سر یک برنامه مبتنی بر مقاومت و پایداری و پاسداری از حقوق مان و اصول آرمان ملی مان به توافق برسیم.

 

گفت و گو و آشتی ملی:

ـ ما همواره از گفت و گوی ملی حمایت کرده و می کنیم و خواهیم کرد، چرا که گفت و گو گزینه ما و تصمیم خود ماست و باید برای برون رفت از بحران تحمیلی بر ما گفت و گو کنیم، ولی طرف مقابل (فتح) به خاطر منافع و مصالح خود و مخالفت آمریکا و اسرائیل از گفت و گو گریزان است و به تازگی این طرف، موضع خود را تغییر داده است و اکنون شروط جدیدی برای گفت و گو به میان کشیده است و می خواهد گفت و گو بر اساس شروط نادرستش صورت گیرد که به هیچ وجه به آشتی ملی منجر نخواهد شد.

ما در حماس حرفی از شروط به میان نمی آوریم و هیچ شرطی را برای آشتی ملی قبول نمی کنیم، ولی بر لزوم زمینه سازی مناسب و فراهم نمودن بسترهای لازم جهت تحقق آشتی ملی تاکید می کنیم که عمده ترین این بسترها و زمینه ها به شرح زیر است:

1 ـ پروندها و مسائل مورد گفتگو و آشتی یکجا مورد بحث و بررسی قرار گیرد و همسان در کرانه باختری و نوار غزه اجرایی شود. این مسائل و پروندها عبارتند از: تشکیل حکومت توافق ملی، تغییر ساختار سروس های امنیتی و سازمان آزادی بخش فلسطین و آشتی داخلی و انتخابات ریاست تشکیلات خودگران فلسطین

2 ـ نخست گفت و گو صورت گیرد، سپس تصمیم گیری شود و طرفین درگیر به توافق برسند؛ به گونه ای که جلسه آشتی در پایان گفت و گو برگزار شود.

3 ـ رد هرگونه پیش شرط سیاسی برای گفت و گو و آشتی ملی

سند وفاق ملی سال 2006 که حماس و فتح و بیشتر گروه های فلسطینی آن را به امضا رساندند به عنوان بستری سیاسی برای گفت و گو و آشتی ملی کفایت می کند. این به معنی رد اقدام تشکیلات خودگردان فلسطین در غیرقانونی خواندن مقاومت در کرانه باختری و بازداشت مبارزان فلسطینی و همچنین رد اظهارات مربوط به شروط سیاسی جدید از جمله تعهدات سازمان آزادی بخش فلسطین است که عمده ترین آنها شروط کمیته چهارجانبه و طرح نقشه راه و غیره است.

4 ـ بستر سازی مناسب برای تحقق آشتی ملی و در راس آنها آزادی اسیران سیاسی و متوقف کردن اقدامات سرکوبگرانه سرویس های امنیتی در کرانه باختری است.

5 ـ میزبان گفتگوها و برقراری آشتی ملی موضع یکپارچه و عادلانه در قبال طرفین درگیر اتخاذ کند و عدالت را معیار اصلی خود قرار دهد. 

6 ـ لزوم تلاش در جهت تشکیل نهاد ملی در نوار غزه به عنوان مرجعی برای مدیریت امور در این منطقه در شرایط بحرانی تا زمان تحکیم و تقویت وحدت ملی و حل بحران جاری

در اینجا می توان این نکته را یاد آور شد حماس در آینده در جهت عینیت بخشیدن به این مسئله حرکت خواهد کرد.

طرح آرام سازی اوضاع که مدت آن 6 ماه بود و با نظارت مصر صورت گرفت در نوزدهم ماه جاری به پایان می رسد. قرار بود نخست در نوار غزه اجرایی شود، سپس به صورت تدریجی در کرانه باختری به اجرا درآید، قرار بود به موجب این طرح اسرائیل به تجاوزات خود علیه ملت فلسطین پایان بخشد و گذرگاه ها را باز کند و سد محاصره نوار غزه را لغو کند.

گروه های فلسطینی به منظور ارزیابی آتش بس و موضع اسرائیل در قبال خواسته های این گروه ها نشست های متعددی را برگزار کردند و ارزیابی آنها از این آتش بس منفی بود، زیرا تجاوزات اسرائیل ادامه پیدا کرد و شماری از مردم فلسطین در جریان این تجاوزات به خاک و خون کشیده شدند و محاصره لغو نشد و گذرگاه ها باز نشد و آتش بس در کرانه باختری برقرار نشد.

 

انتخابات ریاست تشکیلات خودگردان

قانون اساسی فلسطین اساس و معیار انتخابات ریاست تشکیلات خودگردان به شمار می رود و بر اساس قانون اساسی مهلت ریاست محمود عباس بر تشکیلات خودگردان در نهم ماه ژانویه آتی به پایان می رسد و با عنایت به این مسئله بر چندین نکات تاکید می کنیم:

اولا: تمدید دوره ریاست تشکیلات خودگردان غیر قانونی است و لو تحت پوشش و حمایت عربی و غیره از آن باشد.

ثانیا: در مسأله موعد ریاست تشکیلات خودگردان باید به قانون اساسی پایبند باشیم و در جهت اجرای آن تلاش کنیم و تاکید می کنیم که اجرای قانون اساسی عملا نیازمند دستیابی به یک توافق ملی است که به بحران و چند دستگی داخلی پایان می بخشد.

ثالثا: تصمیم شورای مرکزی سازمان آزادی بخش فلسطین مبنی بر انتخاب رئیس کشور فلسطینی که هنوز تشکیل نشده است، هیچ تغییری در وضعیت کنونی ایجاد نمی کند.

 

خطوط کلی سیاست دولت  

ما همواره در جهت تحقق مصالح ملت فلسطین و امت مان حرکت می کنیم و درد و رنج این ملت و امت را درد و رنج خود می دانیم و خواسته های آنها را خواسته های خود می دانیم. ما را متهم می کنند که از سوریه دستور می گیریم یا از ایران و یمن و قطر.

تصمیمات ما کاملا مستقلانه است و از هیچ کس دستور نمی گیریم.

ما برخاسته از بطن جهان اسلام و عرب هستیم و افتخار ما این است که خود را بخشی از این امت عزیز می دانیم.

هرگز اجازه نخواهیم داد که بحران کنونی تداوم پیدا کند و هرگز دوست نداریم که با یکدیگر در کشمکش باشیم، زیرا معتقدیم که دشمن اصلی ما رژیم غاصب صهیونیستی است.

هدف ما دستیابی به قدرت و توزیع پست ها نیست، بلکه هدف عمده ما آزاد سازی فلسطین اشغالی و شکل دهی به یک نظام حکومتی مورد قبول همگان است. ما دنبال پست و مقام نیستیم و حماس بالاتر از این حرف هاست.

ما در مرحله رها سازی قرار داریم و نمی خواهیم به صورت خودکامه و یک تنه قدرت را در اختیار بگیریم و قصد کنار زدن دیگر برادران از صحنه را نداریم. ما می خواهیم همه گروه ها به مقابله با دشمن صهیونیستی برخیزند.

ما قصد تضعیف یا مستثنی کردن کسی را نداریم و با کنار زدن دیگران مخالفیم و قصد داریم همگی دست به دست هم داده و برای آزادی فلسطین بکوشیم.

 

7ـ مقاومت جنبش حماس بخشی از سلسله مقاومت و جهاد ملت فلسطین است.

در پایان مبانی کلیات سیاست خود در سال 2009 را به شرح زیر تشریح می کنیم:

تلاش در راستای تحقق آشتی ملی، لغو محاصره، پاسداری از برنامه مقاومت و اصول آرمان ملی فلسطینیان، تداوم بخشیدن به ساماندهی به وضعیت ویران داخلی، تحکیم و تثبیت پایه های حکومت عادلانه و بالنده فلسطین، توسعه مرجعیت رهبری، تقویت اصل مشارکت، گشودن افق های تازه در مناسبات خارجی و یکپارچه سازی موضع کشورهای عربی برای حمایت از ملتمان و آرمانمان 

لینک کوتاه:

کپی شد