آیت الله العظمی سید محمد حسین فضل الله مرجع عالیقدر عالم تشیع در جهان عرب كه مقلدان و پیروان زیادی در لبنان و خارج از آن دارد، امروز یكشنبه در سن 75 سالگی دار فانی را وداع گفته و به دیدار حق شتافت.
محمد حسین فضل الله در ماه نوامبر سال 1935 میلادی در نجف اشرف در كشور عراق كه پدر بزرگوار وی برای فراگیری علوم دینی به آنجا مهاجرت كرده بود، دیده به جهان گشود.
وی از همان سنین پایین تحصیل علوم دینی را آغاز كرده و نزد اساتید برجسته حوزه نجف در آنزمان شاگردی كرد كه از جمله آنها می توان به ابو القاسم خویی و محسن حكیم اشاره كرد. پس از آن وی استاد فقه و اصول در حوزه علمیه نجف شد كه قطب علوم دینی به شمار می رفت.
علامه فضل الله در سال 1966 به لبنان بازگشت و حوزه “مدرسه عالی علوم دینی اسلامی” را بنیان گذاشت كه علمای برجسته زیادی در آن تربیت و پرورش یافتند.
وی در طول بیش از 40 سال یك از مراجع برجسته عالم تشیع به شمار می رفت كه مقلدان و پیروان زیادی در داخل و خارج از لبنان داشت و علاوه بر این، در زمره بزرگترین منادیان وحدت اسلامی نیز به حساب می آمد.
محمد باقر صدر مرجع عالیقدر شیعه در عراق به هنگام بازگشت فضل الله به لبنان در وصف او گفته بود:«هر كس نجف را ترك كند، در واقع بازنده است، اما زمانی كه علامه فضل الله این شهر را ترك كرد، این نجف بود كه طرف بازنده ماجرا به حساب می آمد.»
فضل الله نمونه كامل یك مرجع نواندیش در فتاوای دینی خود و در عین پایبند به اصول دینی به شمار می رفت تا جایی كه محمد جواد خلیفه وزیر بهداشت لبنان به دنبال اعلام خبر درگذشت وی می گوید:« فضل الله آزادگی و پیشرفت همراه با آراستگی به علم و در عین حال رعایت اصول و مبانی را تجسم بخشید.»
علامه فضل الله در دهه هشتاد و پس از شكل گیری جنبش حزب الله لبنان به عنوان یك تشكل نظامی و در مرحله بعد سیاسی كه به تدریج بر دامنه نفوذ خود در میان جمعیت شیعی لبنان افزود، نقش مهمی در عرصه سیاسی این كشور ایفا كرد و توانست به یك نماینده برجسته شیعی در لبنان تبدیل شود.
وی به عنوان پدر معنوی جنبش حزب الله لبنان شناخته می شد و اعتقاد راسخی به مقاومت و جهاد در مقابل رژیم صهیونیستی داشت و تا آخرین لحظه عمر شریف خود نیز بر این اعتقادش استوار ماند. این مرجع عالیقدر همچنین از طرفداران تاسیس جمهوری اسلامی ایران به دست حضرت امام خمینی (ره) بود.
اما علامه فضل الله تربیت یافته مكتب نجف بود و بالطبع به مرجعیت حوزه نجف اعتقاد داشت و این در حالی است كه جنبش حزب الله به مرجعیت حوزه قم در جمهوری اسلامی ایران معتقد است و “ولایت فقیه” از اصول اعتقادی مسلم آن به شمار می رود، لذا این مساله باعث شد كه دو طرف به مرور زمان تا حدودی دچار اختلافات سیاسی و اعتقادی شوند.
با این وجود سید محمد حسین فضل الله همچنان در فهرست “تروریسم جهانی” آمریكا قرار داشت و واشنگتن در گذشته وی را به دست داشتن در گروگان گیری تعدادی از اتباع خارجی در لبنان در جریان جنگ داخلی این كشور (در فاصله سال های 1975 تا 1990) متهم می كرد و برخی منابع دیگر نیز او را طرف میانجی در مساله گروگان گیری می دانستند.
این عالم بزرگوار طی جنگ مذكور بارها در معرض طرح های ترور ناكام قرار گرفت كه یكی از آنها حادثه ترور ناكام وی در منطقه ضاحیه واقع در جنوب لبنان بود كه در جریان آن 80 نفر جان خود را از دست دادند.
وی همچنین به انجام عملیات های شهادت طلبانه در لبنان به منظور وادار كردن دشمن صهیونیستی به خروج از این كشور مشروعیت بخشیده و آنرا حق لبنانی ها دانست و البته همین نظر را هم در مورد فلسطین داشت كه تحت كنترل امنیتی دولت عبری قرار دارد. علامه در مورد مقاومت در مقابل اشغالگری آمریكا در عراق نیز بر این باور بود كه باید بر حسب شرایط متناسب دست به این كار زد.
پاپ آنطوان ضو مورخ و دبیر كل كمیته “گفتگوی اسلامی ـ مسیحی در لبنان” نیز می گوید: این مرجع شیعی (فضل الله) بر این باور بود كه «روابط مسیحیان و مسلمانان در لبنان تنها بر اصول و قواعد اجتماعی استوار نیست، بلكه پیوندهای خداشناختی و فقهی نیز میان آنها وجود دارد.»
وی در دوره ای از عمر شریف خود اعتقاد شدیدی به تشكیل كشور اسلامی داشت، اما خود نیز این مساله را قبول داشت كه ایده وی در مرحله كنونی حیات لبنان امكان پذیر نیست و البته در این زمینه با جنبش حزب الله اتفاق نظر داشتند.
علامه فضل الله توجه زیادی نیز به امور اجتماعی و بشر دوستانه داشت و تعدادی از جمعیت های خیریه زیر نظر وی فعالیت می كردند كه از جمله آنها می توان به صندوق های ایتام موجود در مناطق مختلف لبنان اشاره كرد كه در كل بیش از 3300 یتیم (زن و مرد) را تحت پوشش خود دارند.
وی همچنین یك مرجع قضایی فقهی در میان شهروندان لبنانی به شمار می رفت و بسیاری از طرف های دعوا و بویژه در زمینه اختلافات خانوادگی (زناشویی) به وی مراجعه می كردند.
این مرجع عالیقدر عالم تشیع به جسارت و شجاعت در طرح نظریات فقهی و دید باز در قبال پیشرفت های علمی و تفسیر اسلام شهره بود و برای صدور فتوای خود درباره اثبات روز اول ماه رمضان و یا روز اول ماه شوال و اعلام روز عید فطر بر پایه علم ستاره شناسی و رصد ستارگان عمل می كرد و این در حالی است كه دیگر مراجع دینی اسلامی رویت هلال ماه با چشم غیر مسلح را شرط یقین از آغاز و پایان ماه رمضان می دانند.
علامه سید محمد حسین فضل الله “جرایم ناموسی” و “ختنه كردن زنان” را حرام می دانست و معتقد بود كه اولیاء امر نمی توانند دست به كاری بزنند كه به نفع زن نیست و از سوی دیگر ختنه كردن زنان جزء سنت های اسلامی نیست. وی استفاده از زور برای دفاع از خود در مواقع مبادرت همسر یا برادر به ضرب و شتم زنان را حق مشروع آنها می دانست.
از جمله آثار و تالیفات وی می توان به “اسلوب الدعوة فی القرآن”، “الاسلام و منطق القوة” و “فقه الشریعة” اشاره كرد كه حاوی نظرات فقهی كامل وی برای مقلدان خود است.
علامه فضل الله كه دارای 11 فرزند (7 پسر و 4 دختر) است و طی یك ماه اخیر چندین بار در اثر وخامت حالش به بیمارستان انتقال داده شده بود كه خوشبختانه سلامتی خود را باز یافته بود، اما پس از اینكه بیش از یك هفته پیش به منظور معاینه وضعیت سلامتی خود به بیمارستان “بهمن” در حومه جنوبی بیروت مراجعه كرد در بامداد روز جمعه گذشته در اثر خونریزی داخلی در بیمارستان بستری شد و صبح امروز یكشنبه (4/7/2010) دعوت حق را لبیك گفت.
