روسیه هر روز از ایالات متحده آمریکا و کشورهای اصلی اتحادیه اروپایی متمایزتر می شود و از آنها بیشتر فاصله می گیرد، با توجه به این نکته که در بسیاری از مسائل بین المللی با آنان مشترکاتی دارد، اما این اشتراکات به تطابق کامل میان طرف ها نمی انجامد، هر چند که چنین وضعی از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تاکنون پیش آمده است. این امر به سبب اختلاف شدید در مصالح و دیدگاه های راهبردی بلندمدت است. نیز نباید چنین انگاشت که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی لزوما به معنای فروپاشی روسیه نیز هست. این موضوع یقین به عدم فروپاشی روسیه چیزی است که برای آمریکا خوشایند نیست و البته امتیازی برای مسکو محسوب می شود و می تواند پیامدهایی را در آینده داشته باشد که نگاه راهبردی به آسیا به ویژه خاورمیانه و در ورای آن به همه مناطق آسیای میانه از دریای قزوین (مازندران) گرفته تا شرق دور ، از آن جمله است.
این تمایز، بازگشت نقش محوری روسیه در تحولات جهانی را در پی خواهد داشت و همین امر موجب شده است که مسکو از تسلیم شدن در برابر انتقادات آمریکا و مخالفت ها و محکومیت های “اسرائیل” که اخیرا و به ویژه پس از درخواست رهبران کرملین از رهبران حماس برای سفر به روسیه افزایش یافته است، خودداری کند. درخواست مقامات مسکو از رهبران حماس به منظور گفت و گو با این جنبش از اهمیت زیادی به ویژه پس از تحولاتی که در فلسطین رخ داد و به پیروزی جنبش حماس انجامید، برخوردار است. در اینجا باید یادآوری شود که این تفاوت ها فقط به ایفای نقش روسیه در عرصه فلسطین محدود نمی شود، بلکه قضایای مهم دیگری از جمله پرونده هسته ای ایران و موضوع تحولات سوریه و لبنان و پیش از اینها قضیه عراق و موضوع سلاح ها و تصمیم به جنگ و اشغال این کشور، مضاف بر اختلافات در داخل شورای امنیت را نیز شامل می شود.
در سایه چنین فضایی به نظر می رسد که جنبش حماس هم از نظر سیاسی و هم از نظر راهبردی به مفهوم این تمایز پی برده است و با آن بر اساس آنچه ما آن را “واقعیت خلاقانه” می نامیم، تعامل می کند تا آنکه میان اصول خود و معادلات موجود در عرصه مذاکرات همخوانی ایجاد کند تا آنکه از درگیری با معادلات بین المللی و عربی که تغییر آنها اکنون امکان پذیر نیست، اجتناب کند و حتی تناسبی با شرایط موجود گردد، به همین سبب بر آمادگی خود برای برقراری آتش بس طولانی مدت با “اسرائیل” مشروط بر اینکه تجاوزات خود علیه ملت فلسطین را متوقف سازد، اعلام و خالد مشعل نیز تاکید کرد که حماس آماده اعلام مواضع جدید خود است مشروط بر آنکه رژیم صهیونیستی تصمیم بگیرد از اراضی اشغالی 1967 عقب نشینی و دیوار حایل را نابود کند و حقوق ملی فلسطینیان را به رسمیت بشناسد.
خالد مشعل این سخنان را هم در مسکو و پیش از آن هم در ایران اعلام داشت و تاکید کرد که با اصل مذاکره مخالف نیست، بلکه با مذاکره از موضع ضعف و دنباله روی مخالف است. این اظهار نظر در چارچوب سلسله ای از موضع گیری های “حماس” صورت پذیرفته است. حماس در این راستا همچنین بر احترام به ابومازن رئیس تشکیلات خودگردان و پایبندی به همکاری با گروه های فلسطینی تاکید کرده است. این امر سبب شد که ناظران توجه و اهمیت بیشتری به پیگیری تجربه “واقعیت خلاقانه” ای نشان دهند که حماس تلاش می کند با تلفیق میان مقاومت مسلحانه در برابر تجاوزات و مقاومت سیاسی و حقوقی در مقابل تلاش هایی که در جهت خدشه دار کردن وجهه قضیه فلسطین و ترسیم آن به عنوان یک قضیه امنیتی و نه یک آرمان ملی، صورت می پذیرد، به نمایش درآورد.
این تجربه نیازمند بررسی و پیگیری است، چنین تجربه ای حساس و دشوار و با چالش های فراوانی روبرو خواهد بود. چنانچه سفر رهبران حماس به مسکو یک حادثه تلقی شود، ما ناظران امور، از هم اکنون چگونگی نقش آفرینی روس ها و نیز نقش آفرینی فلسطینیان را در صحنه های مختلف زیر نظر خواهیم گرفت.
منبع: روزنامه الوطن چاپ قطر 6/3/2006
