با گذشت حدود 2 هفته از شروع موج جدید حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه، قاهره به عنوان یکی از میانجی‌های اصلی، درحال آماده‌سازی طرح جدیدی برای بازگشت به آتش‌بس است.
در هفته‌های اخیر، مصر به عنوان یکی از میانجی‌گران اصلی در جنگ اخیر، طرح جدیدی را برای پایان دادن به درگیری‌های مجدد در نوار غزه ارائه کرده است. این طرح که از حمایت تلویحی آمریکا نیز برخوردار شده، دارای ابعاد گسترده‌ای است که ممکن است زمینه آتش‌بس پایدارتری را فراهم کند.
مکانیسم آزادی اسیران در طرح مصر
بر اساس اطلاعات دریافتی از دو دیپلمات خارجی مطلع، طرح مصر شامل سازوکار دقیقی برای آزادسازی اسیران اسرائیلی باقی مانده در نوار غزه است. در روز نخست اجرای این طرح، پنج اسیر زنده آزاد خواهند شد که یکی از آنها ایدان الکساندر، اسیر دوتابعیتی آمریکایی-اسرائیلی خواهد بود. پس از آن، در فواصل زمانی هر هفت تا ده روز، پنج اسیر زنده دیگر آزاد خواهند شد.
به گفته منابع مطلع مذکور این سازوکار تدریجی، به هر دو طرف امکان می‌دهد تا اعتماد لازم برای پیشبرد توافق را ایجاد کنند و همزمان امکان نظارت بر حسن اجرای آن وجود داشته باشد. انتخاب ایدان الکساندر به عنوان یکی از اسرای روز اول نیز احتمالاً با هدف جلب رضایت آمریکا و افزایش فشار بر “اسرائیل” برای پذیرش طرح صورت گرفته است.
موضع نظامی “اسرائیل“ در طرح مصر
یکی از موارد کلیدی در این طرح، وضعیت نیروهای نظامی رژیم صهیونیستی در نوار غزه است. طبق این پیشنهاد، ارتش “اسرائیل” می‌بایست به مواضعی که در مرحله اول آتش‌بس (که اوایل ماه جاری فروپاشید) داشت، عقب‌نشینی کند. در آن زمان، نیروهای اسرائیلی منطقه حائل داخل مرز غزه و کریدور فیلادلفیا را اشغال کرده بودند، اما از کریدور نتساریم که نوار غزه را به دو قسمت تقسیم می‌کند، عقب‌نشینی کرده بودند.
از زمان ازسرگیری درگیری‌ها در غزه در هفته گذشته، نیروهای زمینی ارتش “اسرائیل” بخشی از کریدور نتساریم را مجدداً اشغال کرده‌اند. با این حال، طبق طرح مصر، طرفین همچنین بر سر عقب‌نشینی نیروهای اشغالگر صهیونیست از کریدور فیلادلفیا، که در امتداد مرز غزه با مصر قرار دارد، مذاکره خواهند کرد. این نکته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا کریدور فیلادلفیا برای مصر به دلیل همجواری با مرزهایش و برای حماس به دلیل امکان کنترل عبور و مرور، از اهمیت استراتژیک برخوردار است.
تضمین مذاکرات مرحله دوم: نقطه عطف طرح مصر
شاید مهم‌ترین دستاورد طرح مصر، تضمین انجام مذاکرات درباره مرحله دوم آتش‌بس باشد. این موضوعی است که تل آویو علی‌رغم توافق قبلی، از پرداختن به آن اجتناب کرده بود. در اواسط ماه ژانویه 2025، “اسرائیل” و حماس به توافق آتش‌بس و تبادل اسرا رسیدند که رسماً ۴۲ روز طول کشید. در آن دوره، حماس ۳۰ اسیر زنده و اجساد ۸ اسیر کشته‌شده را آزاد کرد، در حالی که “اسرائیل” قبل از پایان مرحله اول توافق، نزدیک به ۲۰۰۰ اسیر فلسطینی را در ازای آن آزاد کرد.
این توافق در ابتدا مرحله دومی را در نظر گرفته بود که پایان دائمی جنگ در ازای آزادی باقیمانده اسیران اسرائیلی و اسرای فلسطینی بیشتری را شامل می‌شد. اما تل آویو به مدت یک ماه، از ورود به مذاکرات درباره شرایط خاص مرحله دوم خودداری کرد، زیرا چارچوب کلی این مرحله مستلزم عقب‌نشینی کامل از غزه و موافقت با پایان دائمی جنگ است – شرایطی که با اهداف اعلامی نتانیاهو برای نابودی کامل حماس در تضاد قرار دارد.
همچنین پس از خروج ایتمار بن گویر، وزیر امنیت داخلی به دلیل برقراری آتش‌بس انتظار می‌رفت بتصلائل اسموتریچ دیگر وزیر راست افراطی نیز در صورت اعلام پایان رسمی از ائتلاف خارج شود. این تصمیم باعث فروپاشی کابینه می‌شد. بنابراین زمینه برای چنین اقدامی اساساً در طرف اسرائیلی فراهم نبود.
واکنش‌های رسمی به طرح مصر
واکنش‌ها به طرح مصر متفاوت بوده است. بر اساس گزارش‌ها، حماس این طرح را ابتکاری مثبت ارزیابی کرده است. منابع امنیتی همچنین اعلام کرده‌اند که آمریکا با طرح مصر موافقت کرده است.
در مقابل، مقامات اسرائیلی دریافت چنین پیشنهادی را تکذیب کرده‌اند. یک مقام رژیم صهیونیستی در این باره ادعا کرده این رژیم هنوز در تلاش است تا حماس را به پذیرش طرح استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا به خاورمیانه، راضی کند. طرح ویتکوف فاقد عقب‌نشینی کامل “اسرائیل” از نوار غزه بود.
پیشنهاد محدودتر ویتکوف که تاکنون توسط حماس رد شده، آتش‌بس را تا ۱۹ آوریل تمدید می‌کرد و حماس را ملزم می‌ساخت پنج اسیر زنده را در ازای تعداد زیادی از اسرای فلسطینی آزاد کند. “اسرائیل” ادعا کرده بود که پیشنهاد ویتکوف را پذیرفته اما خواستار آزادی ۱۱ اسیر زنده است.
با این حال، برخی منابع اشاره می‌کنند که تیم‌های اسرائیلی سطح متوسط طی دو هفته گذشته چندین بار برای بحث درباره پیشنهاد مصر به قاهره سفر کرده‌اند، که این امر با تکذیب رسمی دریافت چنین پیشنهادی در تناقض است.
موضع کنونی نتانیاهو و تشدید درگیری‌ها
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر “اسرائیل”، از 18 مارس دستور از سرگیری حملات به نوار غزه را صادر کرده است و تصریح کرد این اقدامات زمینه را برای مذاکرات آتش‌بس بعدی آماده می‌کند. یک مقام اسرائیلی نیز تهدید کرده است که اگر حماس با شرایط “اسرائیل” موافقت نکند، «ما به افزایش فشار ادامه خواهیم داد تا حماس در هم بشکند، و احتمال عملیات زمینی گسترده» در غزه را مطرح کرده است. این موضع‌گیری سخت صهیونیست‌ها می‌تواند مانعی جدی بر سر راه طرح مصر باشد. رویه حماس در مدت اخیر خلاف این موضوع را نشان می‌دهد و بعید به نظر می‌رسد این گروه مقاومت در برابر فشارهای “اسرائیل” عقب‌نشینی کند.
در حال حاضر، هنوز۵۹ اسیر اسرائیلی در نوار غزه حضور دارند. از جمله ۵۸ نفر از ۲۵۱ نفری که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ توسط حماس به اسارت درآمدند. این تعداد شامل اجساد حداقل ۳۵ نفر است که مرگ آنها توسط ارتش “اسرائیل” تأیید شده است. همچنین گفته می‌شود احتمالاً 25 نفر نیز هنوز زنده هستند.
تاکنون، حماس طی آتش‌بس بین ژانویه و مارس ۳۰ اسیر – شامل ۲۰ غیرنظامی اسرائیلی، ۵ نظامی، و ۵ شهروند تایلندی – و اجساد ۸ اسیر کشته‌شده در بمباران را آزاد کرده است. پیش از آن نیز، این گروه ۱۰۵ غیرنظامی را در طول آتش‌بس یک هفته‌ای در اواخر نوامبر ۲۰۲۳ آزاد کرده بود، و چهار اسیر دیگر در هفته‌های اولیه جنگ آزاد شدند.
