«ابو علاء»، شهروند اهل غزه، در تلاش برای باز کردن قبری قدیمی متعلق به یکی از بستگانش، سرگرم کنار زدن توده‌ای از خاک و سنگ‌ریزه‌هاست. او به‌سختی توانسته مکان قبر قدیمی را پیدا کند که در گورستانی نزدیک به بیمارستان المعمدانی در مرکز شهر غزه قرار دارد.
به گزارش حازم حلو، خبرنگار مرکز اطلاع رسانی فلسطین در غزه، پس از چند تلاش برای جلوگیری از فرو ریختن قبور مجاور که در اثر بمباران‌های مکرر آسیب دیده‌اند، تنها چند دقیقه بعد، ابو علاء وارد قبر قدیمی شد، بقایای متوفای قبلی را جمع‌آوری کرد و سپس جسد متوفای جدید را در آن قرار داد.
ابو علاء می‌گوید که به دلیل کمبود شدید قبرهای خالی و همچنین هزینه‌ی بالای قبرهای جدید، ناچار شده یکی از بستگانش را بر روی جسد فردی دیگر دفن کند. برخی از گورکن‌ها قبرها را آماده کرده و آن‌ها را به خانواده‌های داغدار با قیمت‌هایی تا ۲۰۰ دلار می‌فروشند، مبلغی که از توان مالی بسیاری از ساکنان غزه خارج است.
این تصویر دردناک، گوشه‌ای از واقعیت سخت زندگی در نوار غزه را آشکار می‌کند؛ جایی که صحنه باز کردن قبور قدیمی و استفاده مجدد از آن‌ها به امری عادی برای مردم تبدیل شده است. حتی مردگان و شهدا نیز از داشتن قبری شایسته محروم‌اند.
اهالی نوار غزه با معضل بزرگی در دفن پیکر عزیزان‌شان مواجه هستند؛ عزیزانی که در نتیجه حملات هوایی بی‌وقفه رژیم صهیونیستی جان باخته‌اند. این بحران در حالی شدت گرفته که منطقه با کمبود شدید قبر و نبود گورستان‌های کافی روبه‌رو است.
بحران جدی
به گفته «اکرامی المدلل» سخنگوی وزارت اوقاف – مرجعی که مسئول مدیریت قبرستان‌ها در غزه است – بحرانی جدی در خصوص فراهم آوردن قبر برای شهدا و جان‌باختگان وجود دارد.
او در گفت‌وگو با مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، به دلایل این بحران از جمله کمبود فضا به دلیل پر شدن گورستان‌ها و ناتوانی مردم در دفن عزیزان‌شان اشاره کرد. او همچنین تصریح کرد که محاصره مداوم نوار غزه و بسته بودن گذرگاه‌ها موجب کمبود شدید مصالح ساخت قبر، از جمله آجر و سنگ‌های بتنی شده است؛ موادی حیاتی که جایگزینی برایشان وجود ندارد.
المدلل توضیح داد که وزارتخانه تلاش‌هایی برای فراهم کردن قبرهای جدید با حفظ کرامت مردگان و احساسات خانواده‌های‌شان انجام داده، اما این تلاش‌ها با واقعیت سخت زندگی در غزه و کمبود فضای قابل استفاده مواجه است.
او افزود که در جریان جنگ اخیر، رژیم صهیونیستی ۴۰ قبرستان از مجموع ۶۰ گورستان غزه را به‌طور کامل یا جزئی تخریب کرده و حتی برخی از اجساد را از قبرها بیرون کشیده و به آن‌ها بی‌حرمتی کرده است.
برخی گروه‌های خیریه با اجاره زمین‌هایی در حاشیه شهرها تلاش کرده‌اند قبرهایی ساده برای دفن ایجاد کنند. اما این ابتکارات نیز در معرض خطر هستند؛ چرا که احتمال یورش مجدد اشغالگران و تخلیه اجباری مناطق مسکونی، همانند آنچه سه ماه پیش در شمال غزه رخ داد، وجود دارد.
تلاش‌های مردمی
شیخ «هانی ابو موسى»، از فعالان یکی از طرح‌های خیریه برای فراهم آوردن قبرهایی رایگان یا با قیمت نمادین در شهر رفح واقع در جنوب نوار غزه می‌گوید: ایده این طرح زمانی شکل گرفت که مردم رفح طعم تلخ مرگ و هزینه‌های مرگ را با هم چشیدند.
او در گفت‌وگو با مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین افزود: زمین مورد نیاز برای این طرح تهیه شده، اما برای تکمیل پروژه، همچنان به کمک مالی برای تأمین هزینه‌های حفر قبر، سنگ، سیمان و سایر لوازم نیازمندیم.
بر اساس گزارش منابع محلی، از تاریخ ۷ اکتبر تاکنون، ساکنان غزه بیش از ۱۲۰ گورستان غیررسمی و پراکنده با اندازه‌ها و مساحت‌های مختلف ایجاد کرده‌اند. برخی از این گورها در پیاده‌روها، حیاط منازل یا باغچه‌های بیمارستان‌ها ساخته شده‌اند. این قبرستان‌ها به نمادی از رنج مردم غزه تبدیل شده‌اند؛ مردمی که حتی مکانی شایسته برای دفن شهیدان خود نیافتند.
در نتیجه این بحران، خانواده‌های شهدا مجبور شدند از قبرهایی بسیار ساده استفاده کرده و از اشیای معمولی به عنوان سنگ قبر استفاده کنند؛ اشیایی نظیر سینی‌های پلاستیکی غذا، تخته‌های چوبی یا کاغذی و سایر وسایل خانگی برای نوشتن نام جان‌باختگان، به جای استفاده از سیمان و سنگ.
در طول جنگ، به دلیل بمباران‌های پی‌در‌پی، هدف قرار گرفتن افراد، محاصره و تخریب زیرساخت‌ها، کمبود سوخت و وسایل حمل‌ونقل و پر شدن گورستان‌های اصلی، دسترسی به گورستان‌های رسمی دشوار بود. بنابراین خانواده‌ها ناچار به ایجاد گورستان‌های موقت شدند.
اکنون و با فروکش کردن شعله‌های جنگ، برخی خانواده‌ها تلاش می‌کنند با هزینه شخصی، پیکر عزیزان‌شان را از گورهای موقت به قبرستان‌های رسمی انتقال دهند. اما چه بسا حتی آنجا هم جایی نباشد؛ چراکه مردگان در غزه، همانند دوران حیات‌شان، از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی محروم مانده‌اند… از جمله حق دفن در آرامگاهی شایسته.
