در خصوص توانایی‌های حماس در حوزه دریایی از جمله تعداد نیروهای غواص و کماندو، قایق‌های تندرو و … هیچ اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ اما برخی خبرهای رسانه‌ای شده از سوی ارتش رژیم صهیونیستی به‌خوبی عیان کننده مسیر رو به رشد توان حماس در حوزه دریایی در دو سال گذشته است.
طی یک ماه گذشته اقداماتی قابل توجه از سوی رژیم صهیونیستی برای تقابلبا توان دریایی حماس انجام و رسانه‌ای شده است. تشکیل یگان ویژه، حصار کشیدر نزدیکی سواحل اشغالی و تخریب تونل‌های دریایی بخشی از این اقدامات است.تصمیم‌ها و اقدامات اخیر رژیم صهیونیستی نشان دهنده و عیان کننده ترس آناناز قدرت دریایی حماس و مقاومت و روند رو به رشد این توانایی است که بهتعبیر لیبرمن وزیر جنگ تل‌آویو به یک قدرت راهبردی برای حماس تبدیل شدهاست. لذا در این یادداشت ما به بررسی توان قدرت دریایی حماس و راهکارهایتل‌آویو برای تقابل با این مسئله خواهیم پرداخت.
۱-جایگاه دریا در راهبردهای حماس برای مبارزه با رژیم صهیونیستی
نقطهعطف تبدیل مسیر دریا به یک اهرم راهبردی برای مبارزه علیه رژیم صهیونیستیرا باید عملیات منحصر به فرد نیروهای قسام شاخه نظامی حماس در دومین روزجنگ ۵۱ روزه دانست. در این عملیات که یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترینعملیات‌های گردان‌های قسام در این جنگ بود، مبارزان فلسطینی موفق شدندمسافت طولانی را با شنا و غواصی طی کنند، از مرزهای دریایی اشغالگران عبورنمایند و با نظامیان رژیم صهیونیستی در داخل پایگاه زیکیم درگیر شوند. ارتشرژیم صهیونیستی می‌کوشید تا بر خسارت‌هایی که در این عملیات متحمل شدهاست، سرپوش بگذارد؛ ولی انتشار تصاویر ویدئویی این عملیات، خط بطلانی برادعاهای اشغالگران در مورد شکست عملیات مذکور بود.
حوزه دریا، این فرصت را برای مقامت حماس ایجاد می‌نماید که برای کسبدستاورد در جنگ نامتقارن با صهیونیست‌ها از حالت پدافندی به اقدامات آفندی ومبتکرانه رو بیاورد.
عملیات مشهور «زیکیم» در جنگ ۵۱روزه نشان دهنده و تثبیت کننده جایگاه دریا برای حماس و مقاومت فلسطین درمسیر مبارزه با رژیم صهیونیستی است. عملیات های دریایی از سوی مقاومتفلسطین می‌تواند ضربه‌های شدیدی به صهیونیست‌ها بزند. دلیل این امر ساختار وراهبردهای بخش نیروی دریایی رژیم صهیونیستی در دهه‌های گذشته است که بیشتربر روی تقابل با کشورهای عربی و قدرت هسته‌ای معطوف بوده است.[۱]لذا ارتش رژیم صهیونیستی ضعف زیادی در تقابل با شیوه و ساختار کماندوهایحماس دارد. در این خصوص دبکا فایل وبگاه وابسته به نهادهای امنیتی این رژیمپیشتر در این زمینه نوشت: «ناوگان کوچک و قدیمی اسرائیل در مقابل تهدیدهایگروه‌هایی چون حماس آماده نبرد در جنگ‌های نامتقارن نیست. نیروی دریاییاسرائیل همچنین از مجموعه متنوعی از کشتی‌ها و توانمندی‌ها به لحاظ سرعت،تسلیحات و سامانه‌های اطلاعاتی برخوردار است، با این حال هیچ‌کدامنمی‌توانند با جنگ‌افزارهایی که ممکن است سواحل اسرائیل را هدف قرار دهند،مقابله کنند.»[۲]
ضمنآنکه حوزه دریا، این فرصت را برای مقامت حماس ایجاد می‌نماید که برای کسبدستاورد در جنگ نامتقارن با صهیونیست‌ها از حالت پدافندی به اقدامات آفندی ومبتکرانه رو بیاورد. تونل‌ها، پهپادها، کماندوهای غواص و … همگی در راستایایجاد اهرم‌های راهبردی برای مقاومت علیه تل‌آویو است. لذا بدین دلیل دریا-که بخش عظیمی از ارتباط حماس با خارج در شرایط کنونی و محاصره ده سالهاست – به یک حوزه بسیار حیاتی و راهبردی برای حماس تبدیل شده است.
یکیدیگر از دلایلی که موجب شده است، حوزه دریا برای مقاومت نوار غزه مهم وراهبردی شود حضور سکوهای نفتی و گازی رژیم صهیونیستی و مسیر ارتباطی حماسبا دنیای برون است. مسئله‌ای که بارها در سخنان مسئولین صهیونیستی تکرارشده است. یک افسر ارشد نیروی دریایی رژیم در بهمن سال گذشته ضمن اشاره بهآماده‌باش کامل نیروی دریایی این رژیم گفت: «حماس تهدید بالقوه دریایی علیهتل‌آویو است…حفظ امنیت دریا برای اسرائیل بسیار مهم است چون همه کالاها ازطریق دریا وارد می‌شوند و اگر از آب‌ها محافظت درست نشود برای اسرائیلوضعیت مطلوبی ایجاد نمی‌شود.»[۳]
۲- ابهام در توان دریایی حماس؛ ترس صهیونیست‌ها
درخصوص توانایی‌های حماس در حوزه دریایی از جمله تعداد نیروهای غواص وکماندو، قایق‌های تندرو و … هیچ اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ اما برخیخبرهای رسانه‌ای شده از سوی ارتش رژیم صهیونیستی به‌خوبی عیان کننده مسیررو به رشد توان حماس در حوزه دریایی در دو سال گذشته است.
شروع عملیات های دریایی حماس را می‌توان جنگ 51 روزه دانست. رژیمصهیونیستی قبل از جنگ 51 روزه سال 2014 در پروپاگاندای رسانه‌ای قدرتدریایی حماس را بسیار ناچیز توصیف می‌کرد اما در روز دوم این جنگ گردان‌هایقسام عملیات دریایی زیکیم را انجام داد و طی آن، شماری از کماندوهای حماسبه داخل پایگاه دریایی رژیم صهیونیستی نفوذ کردند.
به‌طورنمونه ارتش صهیونیستی در ۱۰ خردادماه امسال در خبری اعلام کرد که گروهی اززیردریایی‌های هدایت پذیر حماس را که این جنبش قصد داشت از آن‌ها برایعملیات های دریایی خود استفاده کند، هدف قرار داده است. پایگاه صهیونیستیتایمز اسرائیل در خصوص این اتفاق در گزارشی مدعی شد ارتش صهیونیستی ازمدت‌ها قبل اعتقاد داشت که جنبش حماس توانمندی‌های دریایی خود را؛ چه ازلحاظ فناوری مانند زیردریایی‌های هدایت پذیر و چه از لحاظ آموزش کماندوهایغواص به منظور نفوذ از دریا به کشتی‌های صهیونیستی توسعه داده است. تایمزاسرائیل اعلام کرد که حماس می‌تواند این زیردریایی‌ها را برای حمله بهاهداف صهیونیستی در دریا؛ از جمله سکوهای استخراج گاز طبیعی و کشتی‌هایغیرنظامی و حتی کشتی‌های نیروی دریایی رژیم صهیونیستی استفاده کند.[۴]
یکیاز نکات حائز توجه در خصوص قدرت دریایی حماس، ترس صهیونیست‌ها از انتقالتوانایی ایران در استفاده از قایق‌های تندرو است. روزنامه صهیونیستی«جروزالم پست» در گزارشی در ماه پایانی سال ۹۴ به نقل از مقامات ارتش نیرویدریایی نوشت: «حماس دستور نحوه آماده کردن قایق‌های تندرو و افزایش چنینقابلیت‌هایی در نبرد علیه اسرائیل را از ایران دریافت کرده است. بر ایناساس، اسکادران قایق‌های تندروی نیروی دریایی اسرائیل (اسکادران ۹۱۶) درحال تمرین و آماده سازی خود برای نبرد با حماس بوده و در عین حال نگاهش بهتحرکات دریایی باریکه غزه است…حماس در حال تقویت بنیه خود در این زمینه استکه منجر به تحمل صدمات زیادی می‌شود. حماس در حال بهبود توانایی یگان‌هایکماندوها و ایجاد نیروی دریایی است که بسیار قابلیت بیشتری نسبت به قبلدارند. حماس دکترین نبردهای دریایی را از ایران دریافت کرده است و می‌داندچگونه با حملات انبوه به ما نیش بزند. آن‌ها سعی دارند به قایق‌های ماحملات انبوه کنند.[۵]»
۳-عملیات‌های حماس در حوزه دریا
در ادامه برخی از عملیات های حماس در حوزه دریا را مورد بررسی قرار خواهیم داد تا به درک بهتری از توان این جنبش در این موضوع برسیم.
۱-۳- عملیات زیکیم؛ شروعی طوفانی
شروععملیات های دریایی حماس را می‌توان جنگ ۵۱ روزه دانست. رژیم صهیونیستی قبلاز جنگ ۵۱ روزه سال ۲۰۱۴ در پروپاگاندای رسانه‌ای قدرت دریایی حماس رابسیار ناچیز توصیف می‌کرد اما در روز دوم این جنگ گردان‌های قسام عملیاتدریایی زیکیم را انجام داد و طی آن، شماری از کماندوهای حماس به داخلپایگاه دریایی رژیم صهیونیستی نفوذ کردند. انتخاب روز دوم برای انجام اینعملیات نشان دهنده اعتماد به نفس نیروهای دریایی حماس و آمادگی آنان براینفوذ به سرزمین‌های اشغالی در صورت ماجراجویی جدید تل‌آویو بود. این عملیاتاین پیام را مخابره کرد که نیروی دریایی حماس باهدف عملیاتی کردن اهرمیجدید علیه صهیونیست‌ها بسیار منسجم و پیشرفته‌تر از آنی است که صهیونیست‌هاگمان می‌کردند. این عملیات زنگ خطر را برای ارتش صهیونیستی در حوزه دریابه صدا درآورد.
در کل باید گفت علاوه بر جنگ 51 روزه، حماس عملیات های علنی و مهمی درحوزه دریا انجام داده است. با این وجود، هم‌چنان دشمن صهیونیستی نسبت بهتوان دریایی حماس، فاقد یک برآورد دقیق است.
۲-۳- شلیک موشک به دریا
یکیدیگر از اقدامات حماس برای نشان دادن و یا رسانه‌ای کردن تلاش‌هایش درعرصه دریایی، شلیک موشک‌هایی به سمت دریا در برخی موقعیت‌های خاص است. لذادر برخی مواقع رسانه‌های صهیونیستی از آزمایش موشک‌های زمین به دریای حماسبرای هدف قرار دادن دشمنان فرضی خبر می‌دهند.[۶]
۳-۳-تونل‌سازی در سواحل فلسطین اشغالی
یکیدیگر از عملیات‌ها و اقدامات حماس در حوزه قدرت دریایی، احداث تونل‌هاییبه منظور رساندن کماندو و غواصان قسام به سواحل اشغالی یا نزدیک به آنانبرای انجام عملیات های پیش‌بینی شده است. در خرداد امسال ارتش صهیونیستی دربیانیه‌ای مدعی شد که یک تونل دریایی کوتاه مقاومت فلسطین در سواحل شمالنوار غزه را منهدم کرده است. ارتش صهیونیستی نقشه‌ای از محل انهدام اینتونل را به همراه تصویر موردادعای این رژیم منتشر کرد و رسانه‌هایصهیونیستی اعلام کردند که این تونل در جریان بمباران اهداف مختلف در باریکهغزه، تخریب شده است.[۷]
درکل باید گفت علاوه بر جنگ ۵۱ روزه، حماس عملیات های علنی و مهمی در حوزهدریا انجام داده است. با این وجود، هم‌چنان دشمن صهیونیستی نسبت به تواندریایی حماس، فاقد یک برآورد دقیق است.
حصار کشی یکی از رویه‌های معمول صهیونیست‌ها در دهه‌های گذشته برای رهاییاز چالش‌های امنیتی خود بوده است. حصار در مرزهای اردن، لبنان، کرانهباختری و نوار غزه نمونه‌هایی از اقدامات پیشین تل‌آویو برای حفظ امنیت خودو شهروندانش در مقابل گروه‌های مقاومت و جلوگیری از فروپاشی نظم امنیتیشکننده خود بوده است. اقداماتی که به تعبیر سید حسن نصرالله نشان دهندهپایان آرزوی «اسرائیل بزرگ» است.
۴- روش‌های مواجهه رژیم صهیونیستی با توان دریایی حماس
درمقابل تلاش‌های حماس برای تقویت قدرت دریایی خویش و تبدیل این حوزه به یکاهرم راهبردی و آفندی علیه نیروهای اشغالگر، صهیونیست‌ها اقداماتی را انجامداده‌اند. اقداماتی که به‌طور ویژه و تعجب‌برانگیز در سه ماه اول سال ۱۳۹۷افزایش قابل توجه‌ای داشته است. برخی از این اقدامات را مورد بررسی قرارمی‌دهیم:
۱-۴- حصار کشی
حصار کشی یکی ازرویه‌های معمول صهیونیست‌ها در دهه‌های گذشته برای رهایی از چالش‌هایامنیتی خود بوده است. حصار در مرزهای اردن، لبنان، کرانه باختری و نوار غزهنمونه‌هایی از اقدامات پیشین تل‌آویو برای حفظ امنیت خود و شهروندانش درمقابل گروه‌های مقاومت و جلوگیری از فروپاشی نظم امنیتی شکننده خود بودهاست. اقداماتی که به تعبیر سید حسن نصرالله نشان دهنده پایان آرزوی«اسرائیل بزرگ» است.[۸]اما در ابتدای خرداد ۹۷ رژیم صهیونیستی از ایجاد حصاری جدید و بی‌سابقهبرای رفع ترس خود از نیروهای مقاومت نوار غزه خبر داد. وزارت جنگ رژیمصهیونیستی در خبری اعلام کرد که اقدامات لازم برای ساخت یک مانع در دریا درنزدیکی سواحل سرزمین‌های اشغالی را آغاز کرده است تا مانع از هرگونه نفوذاحتمالی نیروهای مقاومت از راه دریا شود. وزارت جنگ رژیم صهیونیستی دربیانیه خود آورده است که این حصار جدید که امکان نفوذ به آن وجود ندارد، درآب‌های نزدیک ساحل زیکیم در فاصله چند کیلومتری از شمال نوار غزه ایجادمی‌شود و این مانع عبارت از یک حصار مستحکم برای شکستن امواج و یک حصارسیم‌خاردار و پیش‌بینی می‌شود این حصار که در سطح جهان در نوع خود بی‌سابقهاست، در اواخر سال ۲۰۱۸ میلادی آماده باشد. آویگدور لیبرمن وزیر جنگ رژیمصهیونیستی در خصوص این تصمیم تأکید کرد: «این حصار به صورت کارآمد مانع ازامکان هرگونه ورود به اراضی اشغالی از طریق دریا می‌شود. این حصار ضربهجدیدی به حماس وارد می‌کند و باعث می‌شود که توانایی استراتژیک جدید خود راکه مبالغ مالی بسیاری برای آن هزینه کرده بود، از دست بدهد.[۹]»
۲-۴- برگزاری مانورهای نظامی
یکیدیگر از اقدامات ارتش رژیم صهیونیستی در راستای تقابل با قدرت دریاییحماس، برگزاری مانورهای نظامی متداوم و گسترده است. به‌طور نمونه پلیس وبرخی یگان‌های ارتش، مانوری را برای مقابله با تهدیدات در منطقه جنوبفلسطین اشغالی و شهر ساحلی عسقلان در سال گذشته برگزار کردند که بیانگرحمله کماندوهای دریایی حماس به یک تفرجگاه در این منطقه بود.[۱۰]در سال ۹۵ هم، نیروی دریایی رژیم صهیونیستی در اقدامی که نشانگر نگرانیاین رژیم از قدرت دریایی مقاومت فلسطین بود، اقدام به برگزاری مانوریگسترده برای آموزش نحوه مقابله با عملیات های نفوذ مبارزان حماس به میادینگازی و مصادره آن‌ها کرد. روزنامه یدیعوت اعلام کرد که در این مانور، حملهکماندوهای دریایی گردان‌های قسام شاخه نظامی جنبش حماس به یکی از میادینگازی و مصادره آن و نیز در دست گرفتن سامانه فنی استخراج گاز از این میدانشبیه سازی شده بود. این روزنامه خاطر نشان کرد که سناریویی که باعث نگرانیبیشتر مقامات صهیونیستی می‌شود، احتمال نزدیک شدن کماندوهای دریایی قسام بهیک میدان گازی این رژیم از طریق قایق‌های ماهیگیری یا تجهیزات غواصی و سپسسیطره آن‌ها بر این میدان گازی و به اسارت گرفتن تمامی کارکنان آن است.[۱۱]
فرمانده گارد مرزی ارتش رژیم صهیونیستی از شکل‌گیری یگان ویژه دریایی برایمقابله با نیروی دریایی حماس و جلوگیری از نفوذ مبارزان گردان‌های قسام بهاراضی اشغالی از طریق آب‌های غزه خبر داد.
۳-۴-ایجاد یگان ویژه دریایی برای مهار قدرت دریایی حماس
آخرینو شاید بتوان گفت جدی‌ترین اقدام صهیونیست‌ها به منظور آغاز فرآیندی جدیدبرای کنترل قدرت دریایی حماس در خرداد ۹۷ رقم خورد. فرمانده گارد مرزی ارتشرژیم صهیونیستی از شکل‌گیری یگان ویژه دریایی برای مقابله با نیروی دریاییحماس و جلوگیری از نفوذ مبارزان گردان‌های قسام به اراضی اشغالی از طریقآب‌های غزه خبر داد. پس از علنی شدن این تصمیم در ارتش تل‌آویو فرماندهگارد مرزی ارتش رژیم صهیونیستی در شبکه دهم تلویزیون این رژیم، در این خصوصتصریح کرد که از زمان نفوذ ۴ مبارز گردان‌های قسام شاخه نظامی حماس بهسواحل زیکیم در شمال نوار غزه در جریان جنگ ۵۱ روزه در غزه، همیشه آرزویتشکیل چنین نیرویی را داشته است.[۱۲]یگان مذکور طی روزهای گذشته تمریناتی را در مناطق دریایی مجاور سواحل غزهانجام داده است. مسئله‌ای که نشان می‌دهد احتمالاً در آینده نزدیک شاهداخبار بیشتری از اقدامات صهیونیست‌ها برای توقف روند قدرت‌یابی دریایی قسامخواهیم بود.
۵-قدرت دریایی حماس؛ ابتکاری دیگر
رژیمصهیونیستی از عملیات «زیکیم» در روز دوم جنگ ۵۱ روزه به طور عینی به قدرتدریایی حماس و گروه‌های مقاومت غزه پی برد و از آن زمان تاکنون اقداماتگوناگونی که بخشی از آن در بالا آمد را برای تقابل با این مسئله تدبیر کردهاست؛ اما مسئله اصلی صهیونیست‌ها چیز دیگری است و آن ترس از شرایط و روندکنونی است. موضوعی که در ادبیات یکی از اعضای کنست پس از راهپیمایی بازگشتبه خوبی نمایان است. حاییم یالین عضو کنست رژیم صهیونیستی و ژنرال سابقارتش رژیم که در یکی از شهرک‌های مجاور غزه سکونت دارد می‌گوید:«بادبادک‌های فلسطینیان باید به چراغ قرمز مراجع تصمیم‌گیری رژیم صهیونیستیدر تل‌آویو تبدیل شود…کسانی که قبلاً اشیائی همچون لوله را به تمسخرمی‌گرفتند، امروز می‌بینند که این اشیاء پیشرفت کرده و به خمپاره تبدیلشده‌اند و کسانی هم که امروز بادبادک‌ها را به تمسخر می‌گیرند، به مرورزمان خواهند دید که این بادبادک‌ها آسمان شهرک‌های اسرائیلی در نزدیکی غزهرا احاطه خواهند کرد… فلسطینیان در آغاز از تونل‌ها برای قاچاق کالاهایتجاری از سینا به غزه استفاده می‌کردند و به مرور زمان این تونل‌ها بهخطرناک‌ترین تهدید برای اسرائیل تبدیل شد.»
توان دریایی حماس و تبدیل حوزه دریایی به یک مزیت راهبردی برای خود درتقابل با ارتش رژیم صهیونیستی، حاصل جنگ اراده‌ها و مغزهاست. تونل، پهپاد،کماندوهای غواص، راهپیمایی بازگشت، بادبادک‌های آتشین و … همگی ابتکاراتیاست که نشان دهنده آن است که حماس و مقاومت فلسطین سعی دارد اهرم‌هایی برایخود بسازد تا بتواند در جنگ نامتقارن و نابرابر خود با رژیم صهیونیستیپیروز شود و تل‌آویو را در موضع واکنش و انفعال قرار دهد.
سخنانعضو سابق ارتش به خوبی نشان می‌دهد که صهیونیست‌ها این مسئله را درککرده‌اند که توانایی‌های جدید حماس در مبارزه و ابتکارات جدید فلسطینیانعلیه آنان، نشان‌دهنده تهدیدات و چالش‌هایی نوین برای رژیم صهیونیستی درسال‌های پیش روست. همچنین یکی از تحلیل گران هاآرتص در خصوص سخنان حاییمیالین نوشت: «نباید حماس را دست کم گرفت، زیرا این جنبش خیلی سریع یادمی‌گیرد و خیلی زود هم استفاده می‌کند… فلسطینیان نظاره‌گر شیوه مقابلهارتش با آتش سوزی‌ها در نوار مرزی غزه هستند و این یعنی اینکه جنگ مغزهابین دو طرف درگرفته است و هدف از آن ترسیم قواعدی جدید و پی بردن به سقفواکنش‌های رژیم صهیونیستی به این تهدید است.»[۱۳]
تواندریایی حماس و تبدیل حوزه دریایی به یک مزیت راهبردی برای خود در تقابل باارتش رژیم صهیونیستی، حاصل جنگ اراده‌ها و مغزهاست. تونل، پهپاد،کماندوهای غواص، راهپیمایی بازگشت، بادبادک‌های آتشین و … همگی ابتکاراتیاست که نشان دهنده آن است که حماس و مقاومت فلسطین سعی دارد اهرم‌هایی برایخود بسازد تا بتواند در جنگ نامتقارن و نابرابر خود با رژیم صهیونیستیپیروز شود و تل‌آویو را در موضع واکنش و انفعال قرار دهد.
منبع: اندیشکده راهبردی تبیین
