هفته‌های اخیر بار دیگر موضوع نظامیان صهیونیست اسیر در دستان حماس در نوار غزه، با خبر استعفای لیئور لوتان مسئول پرونده نظامیان مفقود و اسیر رژیم صهیونیستی در نوار غزه برجسته شد. چالش‌های جدی‌ای پیش روی کابینه نتانیاهو برای رسیدن به توافق با حماس برای تبادل اسرا وجود دارد که مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
تبادل اسرا همواره یکی از موضوعاتی است که برای صهیونیست‌ها حساسیتویژه‌ای داشته است و بارها نتانیاهو به دلیل عدم توانایی در نجات اسرای اینرژیم از زندان‌های حماس مورد انتقادات زیادی قرارگرفته است. اسیرگیری برایحماس حالا به یک مزیت راهبردی تبدیل شده است.
حماس در جنگ ۵۱ روزهموفق شد چند اسیر را به اسارت بگیرد. صهیونیست‌ها معتقدند حماس دو اسیر رااز آنان در اختیار دارد در حالی که حماس بارها اعلام کرده چهار نفر هستند واخیراً تصاویری از هر چهار نفر را منتشر نموده است. هفته‌های اخیر باردیگر موضوع نظامیان صهیونیست اسیر در دستان حماس در نوار غزه، با خبراستعفای لیئور لوتان مسئول پرونده نظامیان مفقود و اسیر رژیم صهیونیستی درنوار غزه برجسته شد.
رسانه‌ها مطرح کرده‌اند که لوتان در اعتراض بهعدم پیشرفت پرونده نظامیان اسیر رژیم صهیونیستی و همکاری نکردن دولتنتانیاهو با او در این زمینه، از سمت خود استعفا داده است. این استعفاواکنش‌های گوناگونی را هم با خود به همراه داشت. به طور مثال موشه یعلونوزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی و یکی از رقبای احتمالی نتانیاهو بر سر نخستوزیری، در واکنش به این اتفاق گفت: «استعفای لوتان نگران کننده است، دولتپایبندی اخلاقی در قبال بازگرداندن نظامیان مفقود و کشته شدگان ارتش و دفنآن‌ها در محل سکونت خود دارد.[۱]»
حماس در جنگ 51 روزه موفق شد چند اسیر را به اسارت بگیرد. صهیونیست‌هامعتقدند حماس دو اسیر را از آنان در اختیار دارد در حالی که حماس بارهااعلام کرده چهار نفر هستند و اخیراً تصاویری از هر چهار نفر را منتشر نمودهاست. هفته‌های اخیر بار دیگر موضوع نظامیان صهیونیست اسیر در دستان حماسدر نوار غزه، با خبر استعفای لیئور لوتان مسئول پرونده نظامیان مفقود واسیر رژیم صهیونیستی در نوار غزه برجسته شد.
تبادل اسرا؛ سوژه ماه‌های اخیر
درحالی این استعفا خبرساز شد که در ماه‌های اخیر نتانیاهو بارها از نزدیکیتوافق با حماس برای تبادل اسرا خبر داده بود. هاآرتص در گزارشی در تیرماهنوشت منابع امنیتی در رژیم صهیونیستی نیز ضمن تائید انجام مذاکرات با حماسبر سر اسرا، می‌گویند پیشرفت‌هایی در موضوع انجام شده ولی آنچه رسانه‌هایعربی گزارش می‌دهند خوش‌بینی بیش از حد است. روزنامه هاآرتص در ادامه گزارشخود مدعی شد رژیم صهیونیستی و حماس مشغول مذاکرات فشرده‌ای برای تبادلزندانیان هستند و برخی منابع فلسطینی به این روزنامه گفتند مذاکرات تبادلاسرای فلسطینی با صهیونیست‌ها توسط مقامات اطلاعاتی دولت مصر و محمد دحلانعضو سابق جنبش فتح میانجیگری شده است.[۲]
البتهذکر این نکته هم ضروری است که پیش از این نتانیاهو به دنبال حل چالش تبادلاسرا با میانجیگری ترکیه اقدامات عملی‌ای انجام داده بود. در تیرماه ۹۵ کهترکیه و رژیم در آستانه عادی سازی روابط میان خود بودند، دفتر نتانیاهو درپیامی رسماً سعی کرد میان این موضوع و عادی سازی روابط میان ترکیه و رژیمصهیونیستی ارتباط برقرار سازد. در ادامه این بیانیه آمده است که «رژیمصهیونیستی به تلاش‌های مخفیانه خود برای تضمین بازگشت شائول هارون و هدارگولدن و دو نفر دیگری که در غزه ناپدیدشده‌اند، ادامه می‌دهد و تا آزادیاین افراد به تلاش‌های خود ادامه خواهد داد… بدون حل و فصل مسئله آن‌ها،توافقنامه‌ای با ترکیه امضا نخواهد شد.[۳]»
ابهام در خصوص زنده‌بودن و تعداد دقیق اسرای جنگ 51 روزه رژیم صهیونیستی،تبدیل به یک برگ برنده برای حماس در توافق تبادل مبدل شده بود.
چالش‌های تبادل اسرا برای رژیم صهیونیستی
۱-مخالفت برخی صهیونیست‌ها از تبادل و اتهام طیفی دیگر به دولت در چرایی عدم تحقق توافق برای آزادی اسرا
داستانتبادل اسرا همواره یکی از چالش‌های اصلی دولت نتانیاهو در سال‌های اخیربوده است. به دلیل حساسیت بالای جامعه صهیونیستی در خصوص اسرای خویش،انتقادات شدیدی به رژیم به دلیل عدم مذاکره یا تبادل با حماس وارد ساختهاست. نتانیاهو بارها از پیشرفت مذاکرات برای آزادی اسرای صهیونیستی خبرداده بود تا از حجم فشار انتقادات به او کاسته شود.
با آنکه آزادیاسرای صهیونیستی برای این رژیم و افکار عمومی یهودیان بسیار حیاتی است امابرخی از تکرار توافق شالیت که منجر به آزادی ۴۷۷ فلسطینی از جمله یحییسنوار با شالیت سرباز ارتش رژیم صهیونیستی شد، بسیار ابزار نگرانیمی‌نمایند.
می‌توان به مخالفت لیبرمن وزیر جنگ دولت نتانیاهو هماشاره کرد. وی در مصاحبه با شبکه ۷ تلویزیون رژیم صهیونیستی پس از استعفایلوتون گفت: «نباید اشتباهات انجام گرفته در تبادل گیلعاد شالیت تکرار بشود.از آن زمان تاکنون ۲۰۲ تن از افرادی که در جریان این تبادل آزاد شدند، ازسوی سیستم امنیتی به علت دخالت در فعالیت‌های تروریستی بازداشت شدند و ۱۱۱نفر از آن‌ها هنوز در اسرائیل در زندان به سر می‌برند. هفت اسرائیلی بامداخله مستقیم یا غیرمستقیم افراد آزاد شده در همین معاوضه به قتل رسیدند.[۴]»
اینمخالفت‌ها و استدلال بسیاری از سیاست‌مداران صهیونیستی در ندادن یک پیروزیدیگر به حماس در کنار فشارها برای آزادی سربازان از سوی افکار عمومی،تبادل اسرا و شیوه انجام آن را برای دولت نتانیاهو بسیار سخت‌تر کرده است.
به باور برخی تحلیل گران صهیونیستی جایگاه سنوار در میان اسرای فلسطینی بهدلیل نفوذ وی در میان آنان و همچنین مسئولیت وی حول اسرای صهیونیستی،پرونده و تصمیم گیری را برای صهیونیست‌ها بسیار سخت‌تر کرده است.
۲-دست برتر حماس در تبادل و تبدیل بحث اسرا به یک امتیاز راهبردی
یکیدیگر از چالش‌های تل‌آویو در موضوع تبادل اسرا، دست برتر واضح و عیان حماسدر این پرونده است. حماس بارها خواستار آن شده است که حتی اطلاعات حولاسرا (زنده‌بودن و تعداد آنان) با امتیازدهی تل‌آویو باید همراه باشد.ابهام در خصوص زنده‌بودن و تعداد دقیق اسرای جنگ ۵۱ روزه رژیم صهیونیستی،تبدیل به یک برگ برنده برای حماس در توافق تبادل مبدل شده بود. این برگبرنده با اعتراف اخیر نتانیاهو به یک برگ عملیاتی تبدیل شد. نتانیاهو برایاولین بار در جریان مراسم زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره نظامیان کشته شدهصهیونیستی، به صورت ضمنی اعتراف کرد که نظامیان صهیونیستی زنده هستند ونمرده‌اند. نتانیاهو در سخنی گفت: «من قول می‌دهم که ما تا زمانی کهنظامیان عزیزمان؛ هدار گولدن و آرون شائول به اسرائیل برنگردند، آرامنخواهیم گرفت و در قبال این مسئله بی‌خیال نیستیم.[۵]»
ایندر حالی است که برخی دیگر از وزرا و یا مسئولین نظامی ارتش رژیم صهیونیستیسعی در القای مرده بودن اسرا دارند تا تبادل به شکل دیگری انجام شود. بهطور نمونه نفتالی بنت وزیر آموزش کابینه نتانیاهو در واکنش به اخبار حولمذاکرات گفت: «نباید آزادی اسرای زنده فلسطینی در مقابل اجساد سربازان ماباشد. حماس نباید گمان کند آدم‌ربایی یک سرمایه است.[۶]» اما این تلاش‌ها با پخش فیلم یک اسیر از سوی حماس و زنده‌بودنش نقش بر آب شده است.
ضمنآنکه عدم وجود اطلاع دقیق از سرنوشت دو سرباز ناپدید شده دیگر ارتش رژیمصهیونیستی در جنگ ۵۱ روزه؛ با آنکه حماس با ارائه تصاویری ادعا کرده درنوار غزه اسیر هستند؛ شرایط تبادل را به سود حماس بهتر کرده است.
۳-انتخاب یحیی سنوار به ریاست دفتر سیاسی در نوار غزه و پیچیده‌تر شدن پرونده تبادل اسرا
دوشنبه۲۵ بهمن‌ماه، حماس با برگزاری انتخابات داخلی خود، یحیی سنوار را به‌عنوانمسئول دفتر سیاسی این جنبش در نوار غزه و خلیل الحیه را به عنوان جانشینوی انتخاب کرد. نزدیکی سنوار به طیف نظامی حماس، سابقه اسارت وی و آزادی ویدر تبادل شالیت، قرار گرفتن وی در لیست تروریسم واشنگتن در سال‌های گذشته ومطرح شدن نام وی در کنار بنیان‌گذاران شاخه امنیتی حماس، همگی از حاشیه‌ایزندگی سنوار است. این حاشیه‌ها موجب شد انتخاب وی به عنوان رهبر سیاسیحماس در غزه با واکنش‌های گوناگونی همراه باشد. به نظر می‌رسد انتخاب وینشان دهنده رویکردی جدید در حماس است که بر تصمیم گیران رژیم صهیونیستی وهم‌چنین پرونده تبادل اسرا تأثیرگذار خواهد بود.
یحیی سنوار پیش ازآنکه به مسئولیت دفتر سیاسی حماس در نوار غزه انتخاب شود، مسئول تبادل اسرارا بر عهده داشته است. حماس در جولای ۲۰۱۵ سنوار را به‌عنوان مسئول پروندهاسرای صهیونیستی در دست حماس و هر مذاکره‌ای در این خصوص تعیین کرد وفرماندهان قسام به خاطر اعتمادی که به وی داشتند، او را برای این سمتانتخاب کردند. به باور برخی تحلیل گران صهیونیستی جایگاه سنوار در میاناسرای فلسطینی به دلیل نفوذ وی در میان آنان و همچنین مسئولیت وی حول اسرایصهیونیستی، پرونده و تصمیم گیری را برای صهیونیست‌ها بسیار سخت‌تر کردهاست.[۷]
لیبرمنوزیر جنگ رژیم صهیونیستی به صراحت اعلام کرده بود یحیی سنوار رئیس دفترسیاسی حماس پس از آزادی در جریان مبادله شالیت، خواسته‌های سختی را مطرحمی‌کند و شروط غیرقابل قبولی در قبال مبادله اسرا برای ما وضع می‌کند.[۸]پس از استعفای مسئول اسرای رژیم صهیونیستی، بار دیگر رسانه‌های صهیونیستیبه نقش سنوار در این موضوع اشاره کردند. پایگاه عبری زبان فلسطینی سوا، ازمنابع سیاسی صهیونیستی گزارش داد: «جنبش حماس مواضع سخت‌تری در پروندهتبادل اسرا گرفته است. یحیی سنوار رهبر حماس در غزه خواسته‌های زیادی برایتوافق تبادل دارد. از جمله این خواسته‌ها آزادی هزاران اسیر فلسطینی است کهپس از ناپدید شدن سومین شهرک‌نشین در نزدیکی الخلیل دستگیر شده‌اند. حماسبه دنبال عقد توافقی بزرگتر از توافق شالیت است تا بتواند بیش از ۱۰۰۰ نفررا آزاد کند.[۹]»
رژیم صهیونیستی با بازداشت دوباره بسیاری از اسرای آزاد شده در تبادلاتپیشین ذهنیت منفی‌ای را از خود به جا گذاشته است. لذا حماس خواستار رهاییزندانی‌هایی است که ابتدا تحت توافق شالیت آزاد شده بودند اما در سال 2014 ویا بعد از آن مجدداً دستگیر شدند.
۴-سابقه منفی رژیم صهیونیستی در تبادل شالیت
رژیمصهیونیستی با بازداشت دوباره بسیاری از اسرای آزاد شده در تبادلات پیشینذهنیت منفی‌ای را از خود به جا گذاشته است. لذا حماس خواستار رهاییزندانی‌هایی است که ابتدا تحت توافق شالیت آزاد شده بودند اما در سال ۲۰۱۴ ویا بعد از آن مجدداً دستگیر شدند. رژیم صهیونیستی تنها ابراز تمایل برایمذاکره حول آزادی ۲۷ نفر از آن‌ها کرده است. هاآرتص در ادامه به نقل از دومنبع فلسطینی در غزه و کرانه باختری نوشت: «حماس خواستار رهایی زندانی‌هاییاست که ابتدا تحت توافق شالیت آزاد شده بودند اما در سال ۲۰۱۴ مجدداًدستگیر شدند. اسرائیل هم تمایل دارد درباره آزادی ۲۷ نفر از آن‌ها مذاکرهکند.» طبق گفته این منابع، مذاکرات هم‌اکنون توسط هیئتی از حماس در قاهرهانجام می‌شود که پس از سفر «یحیی سنوار» رئیس جدید دفتر سیاسی حماس به مصر،تسریع شده است. یحیی سنوار پیش از این هم مسئول تبادل اسرا را بر عهدهداشته است.[۱۰]
جمع‌بندی
مخالفتبرخی صهیونیست‌ها از تبادل و اتهام طیفی دیگر به دولت در چرایی عدم تحققتوافق برای آزادی اسرا، دست برتر حماس در تبادل و تبدیل بحث اسرا به یکامتیاز راهبردی، انتخاب یحیی سنوار به ریاست دفتر سیاسی در نوار غزه وپیچیده‌تر شدن پرونده تبادل اسرا و سابقه منفی رژیم صهیونیستی در تبادلشالیت، همگی چهار چالش پیش روی دولت نتانیاهو در پرونده توافق برای تبادلاسرا میان تل‌آویو و حماس است.
مجموعه رفتارهای دولت نتانیاهو و شخصوی، این امر را به ذهن متبادر می‌نماید که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی ضمنآنکه سعی دارد موضوع اسرای صهیونیستی در دستان حماس را در افکار عمومیمدیریت نماید؛ بلکه سعی دارد از این چالش‌ها عبور نماید و اکنون قصد حل آنیا امضای تبادلی شبیه به شالیت را ندارد.
منبع: اندیشکده راهبردی تبیین
