در سال 1967 بشیر خیری اولین قدم‌های خود در مسیر وکالت را برداشت اما اشغال مجدد اراضی اشغالی در آن سال که به «نکسه» شهرت یافت و پیامدهای اشغالگری اسرائیل برای دیگر مناطق باقی مانده فلسطین وی را در پیمودن مسیر خود دچار تردید نکرد. بشیر از روز اول اعلام کرد در دادگاه‌های اسرائیلی که در آن پرچم اسرائیل برافراشته شده وکالت نخواهد کرد و این یکی از اتهاماتی بود که سبب شد این وکیل فلسطینی در سال پس از آن توسط اشغالگران بازداشت شود.
وی در آن زمان به 15 سال حبس محکوم شده اما از هرگونه همکاری با دادگاه‌های اسرائیل امتناع ورزید و آنها را به رسمیت نشناخت و این موضعی است که این وکیل فلسطینی همچنان پس از گذشت 54 سال از صدور این حکم به آن پایبندی دارد. حنین دختر بشیر در گفتگو با الجزیره نت در حالی که پدر وی در بازداشت موقت اشغالگران قرار دارد گفت: پدرم تمام دادگاه‌هایی که برایش برگزار شده را تحریم نموده و اعتقاد دارد اینها محاکمی نمایشی است که هیچ فایده‌ای ندارند.
خیری 80 ساله اخیراً در ماه اکتبر سال 2021 با وجود فقدان اتهامی مشخص علیه وی بازداشت شد. نهادهای امنیتی اشغالگر با وجود اخذ دستورات متعدد برای آزادی وی توسط وکلای خیری بر بازداشت وی اصرار داشته و در نهایت حکم لازم برای بازداشت 6 ماهه وی صادر گردید.
همزمان قرار است جلسه محاکمه‌ای برای خیری در پایان ماه می آینده برگزار شود که به قصد اشغالگران برای تجدید بازداشت موقت وی تا پایان ماه آینده اشاره دارد. دختر وی می‌گوید: بازداشت موقت به منظور خرید زمان برای نهادهای امنیتی اشغالگر است تا اتهام لازم برای پدرم را فراهم نمایند.
خیری از سال 1976 تا کنون به طور متناوب توسط اشغالگران بازداشت شده است. وی در سال‌های 1968، 1988، 2003، 2011 و 2021 بازداشت شده و با تمام مراحل تحول جنبش اسرای فسطینی همراه بوده است. خیری در تمام زندان‌های اسرائیل گذران عمر نموده اعم از زندان‌های قدیمی یا زندان‌هایی که به مرور بازسازی و به روز رسانی شدند.
دختر خیری می‌گوید: پدرم به تمام زندان‌ها منتقل شده اما دورانی که در زندان الرمله گذراد تاثیراتی بر سلامت قلبی وی داشته است، چرا که الرمله شهر محل سکونت ایشان بوده که در سال 1948 از آن اخراج شده‌اند، چنانچه خودش در آن دوران می‌گفته احساس می‌کند در خانه‌اش زندگی می‌کرده است.
مراحل تعیین کننده
اولین دوره بازداشت خیری همزمان با تشکیل جنبش اسرای فلسظینی بوده است. سیاست‌های اشغالگران برای بازداشت فلسطینیان به سال‌های پیش از اشغال فلسطین در سال 1948 و دوره قیمومیت انگلیس باز می‌گردد. این سیاست‌ها در واکنش به قیام‌ها و درگیری‌های مردمی تدوین شده که از جمله آنها تنش‌های سال 1920 و انقلاب سال 1936 است که در آن زمان بازداشت‌های گسترده‌ای انجام شده و برخورد با اسرا شدت یافته و سیاست‌های اعدام نیز در دستور کار قرار گرفت.
با اشغال فلسطین در سال 1948 بازداشت‌های گسترده آغاز شد که با روند اخراج دسته جمعی ساکنان فلسطین تاریخی ارتباط داشت. در این بازداشت‌ها فعالان جنبش‌های ملی فلسطینی، انقلابی‌ها و هر کسی که توان به دست گرفتن سلاح داشت هدف قرار گرفتند، همچنانکه اعدام‌های میدانی و رایزنی برای خارج کردن این افراد از فلسطین نیز در دستور کار قرار گرفت.
روند بازداشت‌ها در آن زمان غیر سازمان یافته بود و به همین دلیل اسرا در شرایط سخت زندان‌های اسرائیل که از قیمومیت انگلیس به ارث رسیده بوده نگهداری می‌شدند. اسرائیلی‌ها اسرای زندانی شده در جریان بازجویی را تحقیر کرده و آنها را در معرض شکنجه، قتل و تعرض قرار می‌دادند.
در سال 1967 روند بازداشت‌ها توسط اسرائیل سامان بیشتری یافت و در مقابل ساختار جنبش اسرا در زندان‌ها استحکام بیشتری یافته و از حمایت‌های جامعه فلسطین برخوردار گردید، علاوه بر آنکه همزمان سازمان آزادی بخش فلسطین تاسیس شده و عملیات‌های مقاومتی نیز آغاز شد.
در این دوره بازدشت‌ها در ابتدا به صورت گروهی انجام می‌شد همچنانکه در سال 1967 چنین بود و نیروهای اشغالگر هر کسی را که در خیابان‌های کرانه باختری و نوار غزه می‌دیدند بازداشت می‌کردند.
این بازداشت‌ها در زمینه شکنجه و محرومیت اسرا از تمام حقوقشان نیز شدت یافت. خیری از جمله کسانی بود که در آن زمان در معرض شکنجه‌های سختی قرار گرفت و بر اساس گفته دختر وی حنین هنوز هم آثار سوختگی ناشی از ته سیگار بر روی بدن پدرش وجود دارد.
در پاسخ به اتخاذ این سیاست‌ها اعتصابات گروهی به عنوان ابزاری برای واکنش به این گونه اقدامات از سوی اسرا مورد استفاده قرار گرفت و 8 اعتصاب عمومی در سال‌های 1967 تا 1977 رخ داد. مهمترین این اعتصابات در سال 1976 و 1977 اتفاق افتاد که در جریان آن اسرا به حقوق خود از جمله بهبود شرایط درمانی، افزایش زمان هواخوری، تشک‌های خواب اسفنجی، بهبود کیفیت غذا، باز شدن بوفه و غذا خوری، دسترسی به کتاب، افزایش زمان بهره‌مندی از رادیو و انجام برخی بازی‌های ورزشی دست یافتند.
در این دوره زمانی همچنین عملیات تبادل اسرا نیز انجام شد که مهمترین آنها عملیات الجلیل در سال 1985 بود که توسط جبهه مردمی – فرماندهی کل اجرا شده و در جریان آن 1155 اسیر آزاد شدند.
در این تبادل قرار بود بشیر خیری نیز آزاد شود اما وی با این مسئله مخالفت کرد چرا که مدت زمان زیادی به پایان دوره محکومیتش باقی نمانده بود و خواستار جایگزینی نام اسیر دیگری به جای خودش شد که حکم حبس طولانی داشت.
حماس و جهاد … تحولی جدید
بیشتر اسرا در توافقات تبادل آزاد شدند اما پس از دو سال و با شروع انتفاضه سنگ در سال 1987 بازداشت‌ها از سر گرفته شد و برای اولین بار شامل اسرایی از جریان‌های اسلامی (حماس و جهاد اسلامی) گردید که تحولی جدید در تاریخ جنبش اسرا به شمار می‌رفت.
با اینکه جنبش اسرا در آن زمان از توان و ساختاری قدرتمند برخوردار بود اما اشغالگران برای ایجاد محدودیت علیه اسرا تا حد امکان تلاش کردند. لذا اعتصابات گسترده‌ای برگزار شد که مهمترین آنها در سال 1992 بود. این مشهورترین اعتصاب در تاریخ جنبش اسرای فلسطینی به شمار می‌رود که توانست به تمام خواسته‌های خود دست یابد.
فخری البرغوثی از اسرای فلسطینی که 34 سال از عمر خود را به طور مداوم در زندان بوده و در این اعتصابات نیز حضور داشته می‌گوید: عوامل زیادی باعث موفقیت این اعتصاب شد که از جمله آنها این بود که تمام اسرای زندان در آن شرکت کردند علاوه بر آنکه حمایت مردمی خارج از زندان نیز گسترده بود.
وی در گفتگو با الجزیره نت ادامه داد: جنبش اسرا تمام درخواست‌های حیاتی خود در زندان را محقق نمود چرا که مقامات زندان اسرا را از ابتدایی ترین مولفه های زندگی محروم کرده بودند.
با آغاز انتفاضه الاقصی در سال 2000 بار دیگر سیاست بازداشت‌های گروهی در دستور کار قرار گرفت به ویژه در جریان حملاتی که تمام شهرهای کرانه باختری را در بر گرفت.
آمارها و اطلاعات
بر اساس اعلام باشگاه اسرای فلسطینی هم اکنون 4450 اسیر فلسطینی در زندان‌های اسرائیل به سر می‌برند که در میان آنها 32 زن، 160 کودک و 530 بازداشت موقت وجود دارد.
این موسسه فلسطینی اعلام کرد اسرائیل از ابتدای سال جاری 1500 فلسطینی را بازداشت نموده که بیشتر آنها در ماه مارس و در آستانه آغاز ماه مبارک رمضان بوده است.
در میان اسرا 600 نفر وجود دارند که بیمار بوده و 200 نفر از این تعداد از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند. همچنین 20 اسیر به سرطان و تومورهای مختلف مبتلا هستند که خطرناک‌ترین آنها شرایطی است که ناصر ابو حمید به آن مبتلا گردیده است.
تعداد اسرای فلسطینی از سال 1967 تاکنون نزدیک به یک میلیون نفر بوده و 227 نفر از اسرا به شهادت رسیده‌اند. علاوه بر آن صدها اسیر آزاد شده نیز در نتیجه بیماری‌های به جای مانده از دوران زندان شهید شده‌اند.
549 اسیر دارای حکم حبس ابد بوده که عبدالله البرغوثی با 67 بار حبس ابد طولانی‌ترین محکومیت را در میان اسرای فلسطینی دارد.
تعداد اسرای قدیمی که پیش از امضای توافق اسلو زندانی شده‌اند 25 نفر بوده که قدیمی‌ترین آنها دو اسیر فلسطینی به نام‌های کریم یونس و ماهر یونس هستند که از ژانویه 1983 تاکنون زندانی هستند. همچنین نائل البرغوثی دیگر اسیر فلسطینی است که طولانی‌ترین دوره زندانی در تاریخ جنبش اسرا را گذارنده به طوری که 42 سال از عمر خود در زندان‌های اسرائیلی را پشت سر گذاشته است.
زندان‌ها در سال 2022
با نگاهی به وضعیت کنونی اسرا در می‌یابیم که زندان‌ها در شرایط سختی هستند چرا که اسرائیل تلاش می‌کند از تمام موفقیت‌هایی که جنبش اسرا توانسته در این سال‌ها با اعتصابات مختلف آنها را به دست آورد عقب نشینی نماید. اسرائیل به دنبال محدود کردن اسرا در بخش‌های مختلف زندان، کاهش زمان هواخوری، انفرادی به مدت طولانی، کاهش کالاهای ارائه شده در بوفه با توجه به کیفیت پایین غذای ارائه شده به زندانیان است.
حسن عبد ربه سخنگوی کمیته امور اسرا و آزادگان در این مورد می‌گوید: وخامت شرایط اسرا در این مرحله افزایش یافته و اشغالگران برای سلب تمام حقوق اسرا تلاش می‌کنند.
وی در ادامه گفتگوی خود با الجزیره نت افزود: اسرائیل تصمیم روشنی دارد و نمی‌خواهد با اسرا به عنوان اسرای معمولی تعامل نماید بلکه تلاش می‌کند با آنها به عنوان تروریست برخورد نموده و از این طریق جایگاه قانونی آنها را تغییر دهد و این گونه وانمود کند که ارزش‌های اخلاقی و قانونی از جمله توافقات بین المللی قابل انطباق بر اسرای فلسطینی نیست.
این محدودیت‌ها همچنین شامل خانواده‌های اسرا نیز می‌شود به طوری که آنها در معرض تهدید، تخریب منازل، جریمه‌های مالی و کاهش و یا قطع حقوق اسرا قرار می‌گیرند.
امانی سراحنه از اعضای باشگاه اسرای فلسطینی که رساله فوق لیسانس خود را به بررسی جنبش اسرا و مبارزات آن اختصاص داده معتقد است این تعامل خشن اشغالگران با اسرا چیز جدیدی نیست بلکه باز تولید سیاست‌های قدیمی اشغالگران در تعامل با اسرا از سال 1948 تاکنون است.
وی تاکید کرد اسرائیل از همان سیاست خشونت آمیز گذشته علیه اسرا استفاده می‌کند که مبتنی بر خشونت شدید بوده و نزدیکی زیادی به یک سیاست استعماری جایگزین دارد.
سراحنه در گفتگو با الجزیره گفت: سیاست‌های کلی خشونت محور که توسط اشغالگران در زندان‌ها پیگیری می‌شوند ثابت است و به نحوی تغییر کرده که خشونت را به صورت نامرئی اعمال می‌کنند، ما هم اکنون مانند سال 1948 شاهد شکنجه مستقیم یا تیراندازی به اسرا نیستیم اما آنها اسرای فلسطینی را دچار فرسایش روحی و روانی می‌کنند.
به عنوان مثال در گذشته لازمه روند کنترل اسرا و نظارت بر آنها مواجهه مستقیم زندانبانان با اسرا بود اما هم اکنون کنترل اسرا و نظارت بر آنها از اتاق‌های مراقبت الکترونیک انجام می‌شود و همین مسئله به زندانبانان نوعی برتری برای تسلط بر زندان و اسرا داده است.
منبع: الجزیره
