چرا نتانیاهو تصمیم به انحلال کنست و برگزاری انتخابات مجدد گرفت؟

پس از گذشت 2 ماه از برگزاری انتخابات پارلمانی رژیم صهیونیستی در 9 آوریل 2019، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی که مامور تشکیل کابینه جدید هم شده بود، تصمیم به انحلال کنست گرفت و پس از آنکه بر خلاف تمامی پیش بینی ها در تشکیل دولت ائتلافی متشکل از اردوگاه راستگرایان که 65 کرسی از 120 کرسی کنست را کسب کرده بود و 35 مورد از این کرسی ها متعلق به خود حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو بود، خواستار برگزاری انتخابات جدید در ماه سپتامبر آینده شد. دلیل این ناکامی در تشکیل دولت، تناقضات موجود در داخل این اردوگاه بود و مساله فلسطین یا مسائل مربوط به سیاست خارجی و یا حتی اختلافات بر سر سیاست های اقتصادی نقشی در این بحران تشکیل دولت نداشتند؛ بلکه این مساله ناشی از دو موضوع: روابط میان احزاب مذهبی و سکولار و محاکمه های نتانیاهو به خاطر پرونده های فساد بود.

پیروزی که تبدیل به شکست شد

شکست در تشکیل دولت ضربه بزرگی به نتانیاهو بود که می تواند به حیات سیاسی وی پایان دهد و حتی وی را روانه زندان کند. مجبور شدن وی به انحلال کنست و برگزاری انتخابات برنامه های وی را بر هم زد؛ هر چند که به طور کامل به برنامه های وی پایان نداد؛ چرا که قوانینی در کنست تصویب شد که هدف از آنها ممانعت از محاکمه نتانیاهو تا زمان حضورش در سمت نخست وزیری بود. فرار از محاکمه در سه پرونده فساد طرح شده علیه وی و خانواده اش، انگیزه اصلی نخست وزیر از تصمیمات و ائتلاف های انتخاباتی و مانورهایش برای تشکیل دولت بود.

نتانیاهو سعی داشت دولتش را با حضور احزاب راستگرای افراطی که اکثریت غالب کنست را در دست گرفته بودند، تشکیل دهد و این تنها ناشی از مسائل ایدئولوژیک و سیاسی نبود، بلکه احزاب مخالف حاضر به مشارکت در ائتلاف دولتی تحت رهبری نتانیاهو نبودند؛ به ویژه که “آفیخای مندلبلیت” مشاور قضایی دولت، تصمیم به ارائه کیفرخواست علیه نتانیاهو به خاطر پرونده های فساد گرفته بود. این وضعیت باعث تقویت جایگاه حزب “اسرائیل خانه ما” به رهبری “اویگدور لیبرمن” شد؛ هر چند که کرسی های این حزب در کنست از 7 کرسی به 5 کرسی کاهش یافته بود، اما باز نتانیاهو نمی توانست بدون مشارکت حزب لیبرمن دولت خود را تشکیل دهد؛ چرا که احزاب مخالف حاضر به مشارکت در ائتلاف دولتی نبودند.

لیبرمن با اطلاع از وضعیت پیچیده نتانیاهو، بر شروط خود برای مشارکت در ائتلاف دولتی پافشاری کرد و در راس این شروط جذب یهودیان مذهبی “حریدیم” در تشکیلات ارتش صهیونیستی قرار داشت. با وجود اینکه دو حزب “یهودیان توراتی” و “شاس” تسلیم فشارهای نتانیاهو شدند و در زمینه خدمت یهودیان حریدیم نرمش نشان دادند، اما لیبرمن بر روی تمامی شروط خود؛ بدون هیچ کم و کاستی پافشاری کرد. نتانیاهو تلاش زیادی کرد تا حداقل دل یکی از اعضای کنست از احزاب مخالف را به دست بیاورد و بتواند ائتلاف دولتی را تشکیل دهد، اما در این راه شکست خورد؛ هر چند که مشوق های بزرگی به اعضای مختلف کنست ارائه داد. وی همچنین در آخرین روز از مهلت قانونی برای تشکیل دولت (4 هفته + دو هفته اضافی؛ یا به عبارت دیگر؛ 42 روز) تلاش کرد حزب کار را به ائتلاف دولتی ملحق کند و با “آوی گبای” رئیس حزب کار جلسه ای بیش از 4 ساعته برگزار کرد و پیشنهاد چرب و نرمی به وی برای تصدی سمت وزارت جنگ و 3 وزارتخانه دیگر ارائه داد؛ هر چند که حزب کار تنها 6 کرسی را در کنست تصاحب کرده بود، اما 4 عضو از 6 عضو این حزب با پیشنهاد نتانیاهو مخالفت کردند. نتانیاهو در همان روز پیشنهادی را به “بنی گانتس” رئیس ائتلاف “آبی سفید” برای پیوستن به ائتلاف دولتی ارائه داد، اما او هم تحت فشارهای “یائیر لابید” رئیس حزب “اینده” و شریک وی در ائتلاف آبی ـ سفید با این پیشنهاد مخالفت کرد.

با نزدیک شدن به زمان پایان مهلت قانونی تشکیل دولت، نتانیاهو بر سر دو راهی قرار گرفت که یا باید به رئیس رژیم صهیونیستی اعلام می کرد که در تشکیل دولت شکست خورده است و این بر اساس قانون، به معنای واگذاری ماموریت تشکیل دولت به عضو دیگر کنست پس از رایزنی های فوری با روسای فراکسیون های پارلمانی یا آغاز تصویب قانون انحلال کنست در پارلمان و درخواست برگزاری انتخابات جدید بود. نتانیاهو در این زمینه می ترسید که “بنی گانتس” یا یکی دیگر از رهبران حزب لیکود در صورت شکست گانتس، مامور تشکیل دولت جدید شوند که این می توانست زمینه را برای آغاز محاکمه وی به خاطر پرونده های فساد فراهم کند. درست است که امکان موفقیت گانتس یا یکی از اعضای کنست از حزب لیکود در تشکیل ائتلاف دولتی کم بود، اما نتانیاهو نمی خواست چنین کاری بکند یا دست به هر گونه اقدام خطر آفرین بزند.

شانس نتانیاهو در انتخابات

نتانیاهو برای تشکیل دولت نیازمند پیروزی اردوگاه راستگرایان افراطی در انتخابات آتی کنست حد اقل با اکثریت 61 کرسی کنست بدون محاسبه کرسی های حزب “اسرائیل خانه ما” به رهبری اویگدور لیبرمن است و در صورتی که این امر محقق شود، می تواند دولت ائتلافی را تشکیل داده و بلافاصله قوانینی را تصویب کند که مصونیت قانونی برای خودش ایجاد کند و اختیارات دیوان عالی برای دخالت در تصمیمات کنست را کاهش دهد؛ به ویژه در صورتی که کنست با لغو مصونیت پارلمانی نتانیاهو مخالفت کند که این به معنای ناتوانی دادستان کل برای محاکمه وی است.

 نتانیاهو طی ماه های گذشته جلسه شنود دفاعیات خود توسط آفیخای مندلبلیت مشاور قضایی دولت را تا جایی که می تواند، به تعویق بیاندازد تا زمینه برگزاری انتخابات و تصویب قوانینی را که باعث مصونیت وی قبل از اتخاذ تصمیم نهایی توسط مندلبلیت برای محاکمه وی می شود، فراهم کند. در آغاز مندلبلیت تاریخ 10 ژوئیه 2019 را برای شنود دفاعیات نتانیاهو تعیین کرده بود، اما بعدا با درخواست نتانیاهو برای تعویق این جلسه موافقت و تاریخ 2 و 3 اکتبر 2019 را برای برگزاری این نشست انتخاب کرد. پس از انحلال کنست و تعیین موعد انتخاباتی جدید در 17 سپتامبر 2019 نتانیاهو بار دیگر خواستار تعویق جلسه شنود دفاعیات خود شد، اما مندلبلیت این بار با درخواست وی مخالفت کرد و این بدین معناست است که جلسه شنود دفاعیات وی تنها یک روز پس از آغاز به کار کنست جدید در تاریخ 1 اکتبر 2019 برگزار خواهد شد. در صورتی که احزاب راستگرای افراطی بتوانند حداقل اکثریت 61 کرسی را بدون احتساب آرای حزب لیبرمن کسب کنند، نتانیاهو خواهد توانست طی مدتی کوتاه دولت خود را تشکیل دهد و قبل از تصمیم گیری نهایی مندلبلیت درباره صدور کیفرخواست علیه نتانیاهو که به احتمال زیاد تا قبل از دسامبر 2019 آماده نخواهد شد، قوانینی تصویب کند که مانع از محاکمه وی شود. اما در صورتی که اردوگاه راستگرایان افراطی تنها 60 کرسی یا کمتر را در انتخابات کسب کنند، سرنوشت آنها و ائتلاف دولتی شان بار دیگر به دست لیبرمن خواهد بود که انتظار می رود بتواند حد نصاب آرا را کسب کند و شاید هم بتواند تعداد کرسی های بیشتری در کنست تصاحب کند. اما در صورتی که فهرست انتخاباتی “آبی سفید” در انتخابات پیروز شود و بنی گانتس رئیس آن بتواند دولت تشکیل دهد، این مساله به حکومت نتانیاهو پایان خواهد داد و راه را برای محاکمه وی هموار خواهد کرد.

نتانیاهو در تاریخ 2 ژوئن 2019 “نفتالی بنت” وزیر آموزش و پرورش و “ایلیت شاکید” وزیر دادگستری خود را پس از عدم کسب حد نصاب لازم آرا توسط حزب شان در انتخابات کنست، از سمت شان برکنار کرد. در تاریخ 5 ژوئن نیز نتانیاهو “امیر اوحانا” از اعضای حزب لیکود در کنست را به عنوان وزیر دادگستری انتخاب کرد. اوحانا از مهمترین حامیان تصویب قوانینی در کنست است که باعث مصونیت نتانیاهو از محاکمه می شود. البته این تصمیم نتانیاهو باعث ناراحتی بسیاری از رهبران حزب لیکود شد که خودشان را برای تصدی این سمت شایسته تر می دانند. علاوه بر این، “سموتریچ” از اعضای حزب “اتحاد احزاب راستگرا” نیز که نتانیاهو در آستانه انتخابات به وی وعده این سمت را داده بود، از این تصمیم نخست وزیر ناراحت شده است و انتظار می رود که نتانیاهو طی روزهای آینده “راوی پرتس” رئیس حزب اتحاد احزاب راستگرا را به عنوان وزیر آموزش و پرورش انتخاب کند و سموتریچ را هم به سمت وزیر راه و ترابری منصوب کند تا رابطه اش با این حزب تقویت شود.

صف بندی های انتخاباتی

انتظار می رود که در انتخابات آتی کنست، صف بندی های و ائتلاف های جدیدی میان احزاب مختلف شکل بگیرد، اما به نظر نمی رسد که اکثریت این احزاب انتخابات مقدماتی برای فهرست های انتخاباتی خود برگزار کنند. نتانیاهو و موشه کحلون رئیس حزب “همه ما” که در انتخابات اخیر تنها 4 کرسی را کسب کرده بود، توافق کرده اند که در انتخابات آتی در قالب لیست های انتخاباتی لیکود شرکت کنند و دبیرخانه حزب لیکود هم با این توافق، موافقت کرده است و به موجب آن حزب همه ما 4 کرسی را در 35 رده اول فهرست انتخاباتی لیکود در اختیار خواهد گرفت و موشه کحلون جایگاه پنجم این لیست را در اختیار خواهد داشت.

درباره دو حزب شاس و یهودیان توراتی هم باید گفت که آنها در همان لیست انتخاباتی که در انتخابات قبلی در قالب آن شرکت کرده بودند، وارد کارزار انتخاباتی خواهند شد، اما هنوز نحوه مشارکت 5 حزب راستگرای فاشیست دیگر در انتخابات آتی مشخص نیست. این احزاب، در انتخابات قبلی در قالب 3 لیست انتخاباتی شرکت کرده بودند که 2 تا از آنها؛ حزب راستگرای جدید به رهبری نفتالی بنت و ایلیت شاکید و حزب “زهوت” به رهبری موشه فیگلن نتوانستند حد نصاب لازم را کسب کنند و تنها یک لیست به نام “اتحاد احزاب راستگرا” که شامل خانه یهودی، وحدت ملی، نیروی یهودی (گروه کهانا) است، توانسته است 5 کرسی را کسب کند. این احزاب تلاش های زیادی انجام می دهند و برخی روحانیون از خاخام های صهیونیست نیز در تلاش ها برای میانجیگری به منظور تشکیل فهرست مشترک واحد مشارکت دارند تا آرای جریان راستگرای افراطی که در انتخابات قبلی کنست نزدیک به 262 هزار رای؛ یعنی تقریبا 6 یا هفت کرسی در کنست را کسب کرده اند، به هدر برود. هنوز مشخص نیست که این تلاش ها چه نتیجه ای در بر خواهد داشت و آیا منجر به تشکیل فهرست انتخاباتی یکپارچه با حضور این احزاب یا احزاب بیشتر خواهد شد؟

اما حزب اسرائیل خانه ما سعی در گسترش پایگاه مردمی خود در میان مهاجران روس سکولار و راستگرایان افراطی سکولار رژیم صهیونیستی دارد و در همین راستا، قصد دارد مسائل دینی و دولتی را در راس برنامه های انتخاباتی خود قرار دهد و خودش را به عنوان جبهه مخالف احزاب مذهبی حریدیم مطرح می کند. اما فهرست “آبی ـ سفید” تصمیم به مشارکت در انتخابات کنست در قالب همان فهرستی گرفته است که در انتخابات قبلی نیز شرکت کرده بود. این فهرست انتخاباتی حاضر به ائتلاف با حزب کار نیست و می ترسد اتهام چپگرایی که در جامعه صهیونیستی به مساله ای منفی تبدیل شده است، علیه آن مطرح شود. این فهرست تاکنون یکپارچگی خود را حفظ کرده است، اما هر از چند گاهی، از داخل و خارج این فهرست درخواست هایی برای لغو تصدی تناوبی سمت نخست وزیری توسط گانتس و لابید در صورت پیروزی این فهرست در انتخابات کنست شنیده می شود؛ چرا که این کار باعث تسهیل تفاهم با دو حزب شاس و یهودیان توراتی خواهد شد که به خاطر مواضع سکولاریستی و افراطی گرایانه لابید، حاضر به مشارکت در ائتلاف دولتی تحت حاکمیت وی نیستند.

اما حزب کار که قدرت آن در انتخابات قبلی کنست به شدت کاهش یافته بود و اکثر آرای آن به حساب فهرست انتخاباتی “آبی ـ سفید” ریخته شده بود، پس از افشار مذاکرات “آوی گبای” رئیس این حزب با نتانیاهو برای پیوستن به ائتلاف دولتی تحت حاکمیت نتانیاهو، وضعش بدتر شده است و این در حالی است که گبای از طرفداران سرسخت تحریم نتانیاهو بود و بر عدم مشارکت در ائتلاف دولتی تاکید داشت.

حزب کار هنوز تکلیف مشارکتش در انتخابات آتی کنست را مشخص نکرده است و گبای از ترس ناتوانی حزب خود در کسب حد نصاب لازم، خواستار عدم مشارکت جداگانه حزب تحت رهبری خود در این انتخابات شده بود و پیشنهاد کرده بود که یا با فهرست “آبی ـ سفید” یا با حزب میرتس به صورت مشترک در انتخابات شرکت کند. قرار است کنگره آتی حزب کار که قرار است طی ماه جاری برگزار شود، درباره نحوه انتخاب رئیس حزب و فهرست انتخاباتی آن در ماه ژوئیه 2019 تصمیم گیری خواهد کرد.

در همین راستا، حزب میرتس هم به خاطر ترس از شکست در انتخابات آتی کنست و عدم کسب حد نصاب لازم آرا، خواستار مشارکت در انتخابات در قالب فهرست مشترک با حزب کار است. درباره احزاب عربی هم باید گفت که آنها خواستار تشکیل مجدد فهرست مشترک شده اند و در صورتی که بتوانند این فهرست را تشکیل دهند، به احتمال زیاد قدرت شان زیادتر خواهد شد یا دست کم همان آرای قبلی شان را تکرار خواهند کرد. اما در صورت شکست این احزاب در تشکیل مجدد فهرست مشترک و مشارکت در انتخابات در قالب دو فهرست انتخاباتی، این خطر وجود دارد که عرب های ساکن فلسطین اشغالی دوباره نسبت به مشارکت در انتخابات بی توجه شوند و بر سر صندوق های رای شرکت نکنند و یا اوضاع وخیم‌تر شود و فرصت تشکیل دو فهرست انتخاباتی هم از بین برود.

جمع بندی

نتانیاهو می داند که انتخابات آتی کنست سرنوشت سیاسی و شخصی اش را مشخص خواهد کرد و عدم پیروزی وی نه تنها باعث پایان عمر سیاسی او خواهد شد، بلکه او را در معرض محاکمه و احتمال محکومیت یا حبس قرار خواهد داد. در حال حاضر پیش بینی نتایج این انتخابات سخت است، اما به هر حال، انتظار می رود در فضای منطقه ای و بین المللی که به شدت به نفع رژیم صهیونیستی است، رقابت سختی در جامعه ای که شاهد افزایش قدرت و رقابت میان دو جریان راستگرا و راستگرای افراطی است، شاهد باشیم.