همانگونه که انتظار می رفت، تنش و اختلافات چند ساله ترکیهو رژیم صهیونیستی که در پی حمله کماندوهای دریایی ارتش رژیم صهیونیستی به کشتیمرمره ترکیه آغاز شد، با مذاکرات روز یکشنبه گذشته به ایستگاه پایانی رسید.
آنگونه که پیداست، محافل سیاسی و رسانه ای ترکیه عجله ایبرای واکنش به عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی ندارند حال آنکه رسانه هایصهیونیستی به سرعت به این مساله پرداختند، به همین خاطر، می توان گفت که این مسالهحاکی از مخالفت گسترده ترک ها با بهبود روابط با رژیم صهیونیستی است، نخست به سبباختلافات میان احزاب ترکیه، دوم بخاطر تنفر و انزجار از صهیونیست ها به ویژه پس ازشهادت 10 فعال ترک تبار در نتیجه حمله به کشتی مرمره و سوم هم بخاطر سقف بلندی کهرهبران ترکیه در شعارها، تبلیغات انتخاباتی و مواضع داخلی و خارجی خود تعیین کردهاند.
به همین خاطر، رئیس جمهور ترکیه از تصمیم بن علی یلدریمنخست وزیر این کشور برای برگزاری کنفرانسی خبری در روز دوشنبه به منظور تشریحنتایج مذاکرات عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی خبر داد و قرار بود در اینکنفرانس از پیشرفت مذاکرات سخن گفته شود نه امضای توافق.
به این خاطر در اینجا گفته ایم “آنگونه که پیش بینی میشد یا انتظار می رفت” و هرگونه امر ناگهانی بعید شمرده شده است، زیرا طرفیناز مدت ها پیش در حال مذاکره بر سر شروط و جزئیات توافق عادی سازی روابط هستند.ترکیه به دلایلی چند به دنبال بهبود روابط با رژیم صهیونیستی است از جمله انزوایمنطقه ای، ناآرامی اوضاع منطقه، شکست در پرونده سوریه، بحران با روسیه و تهدیداتکردها در داخل و خارج، اما رژیم صهیونیستی به شدت نیازمند وجود همپیمانانی درمنطقه و همکاری اطلاعاتی با ترکیه است که طی سال های گذشته در پرتو اوضاع حاکم برمنطقه از این امر محروم بوده است.
ترکیه 3 شرط برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی تعیینکرده است که عبارتند از: عذرخواهی رژیم صهیونیستی بخاطر حادثه کشتی مرمره، پرداختغرامت به قربانیان این حادثه و لغو محاصره نوار غزه به اعتبار اینکه این افراد درداخل کشتی ای که قصد لغو محاصره این باریکه را داشته است به شهادت رسیده اند.آنکارا همچنان بر شروط و خواسته های خود پافشاری کرد و 3 سال از این شروط کوتاهنیامد اما در سال 2013 ـ که سال تغییر و تحولات منطقه بود ـ تغییراتی در موضع ترکیهایجاد شد. اردوغان که نخست خواستار عذرخواهی مکتوب و علنی رژیم صهیونیستی شده بود،در نهایت عذرخواهی تلفنی نتانیاهو را پذیرفت و از طرف دیگر، ترکیه پذیرفت که مسالهپرداخت غرامت ( با تمامی مسئولیت سیاسی، جنایی و قانونی که برای رژیم صهیونیستی بههمراه داشت) به صندوقی برای پرداخت پول به خانواده های شهدای ترک تبدیل شود و درمقابل تمامی دادخواست های قضایی تنظیم شده علیه مسئولان رژیم صهیونیستی در ترکیهلغو شود.
این امتیازدهی ها در مورد دو شرط اول متعلق به عادی سازیروابط ترکیه و رژیم صهیونیستی کافی بود تا انتظار امتیازدهی مشابه در مورد شرط سوم( لغو محاصره غزه) که عملا با یک طرف سوم در این معادله مرتبط بود، برود به اینمعنا که دو طرف به راه حلی میانه مابین لغو کامل محاصره غزه که رژیم صهیونیستیهرگز آن را نمی پذیرد و چشم پوشی از این شرط که ترکیه توان آن را ندارد، دستیابند.
رسانه ها بندهای زیادی برای توافق عادی سازی روابط میانترکیه و رژیم صهیونیستی ذکر کرده اند اما قبل از اعلام رسمی این توافق و بندهای آنسخت است آن ها را ارزیابی و پیش بینی کرد اما آنچه در رسانه ها منتشر شده است زیادبا اصل توافق اختلاف ندارد و از چارچوب عادی سازی روابط، بازگشت سفرای دو طرف بهتل آویو و آنکارا و همکاری دو طرف در نهادهای بین المللی و زمینه های اطلاعاتی خارجنیست.
این در مورد مسائلی که به روابط مشترک و دوطرفه مربوط میشود، اما در مورد فلسطین باید گفت که رژیم صهیونیستی به آنچه می خواست رسید، یعنیجلوگیری از طرح ریزی برای عملیات های نظامی علیه اراضی اشغالی از داخل خاک ترکیهدر مقابل ارائه تسهیلات به ساکنان نوار غزه و مشارکت ترکیه در کاهش محاصره اینمنطقه از طریق تامین برق و آب این باریکه، بازسازی ویرانی های حاصل از جنگ و غیره.
برخی از پیامدهای مثبت این توافق از نگاه مساله فلسطین سخنمی گویند که البته این نیز همانند ویژگی هر موضع یا تصمیم سیاسی موجود است و اینپیامدها ممکن است شامل کاهش محاصره غزه شود و زمینه را برای ترکیه برای اعمال فشاربر رژیم صهیونیستی در مراحل آتی فراهم کند. اما باید گفت که این پیامدهای مثبت درمقابل خسارت های راهبردی ناشی از عادی سازی روابط یک کشور مسلمان آن هم کشوریهمچون ترکیه با رژیم اشغالگر قدس و ازسرگیری همکاری اطلاعاتی و نظامی میان دو طرفو از طرفی شکستن مانع روانی ایجاد شده میان ملت ترکیه طی سال های گذشته و همکاریدو طرف در عرصه بین الملل اصلا به حساب نمی آید. این را هم باید گفت که همکاریترکیه و رژیم صهیونیستی در محافل بین المللی قبل از امضای توافق عادی سازی روابطازسرگرفته شد آنجا که ترکیه با مشارکت این رژیم در مانورهای ناتو موافقت کرد و ازجمله کشورهایی بود که نماینده رژیم صهیونیستی را به عنوان نامزد ریاست کمیته حقوقیسازمان ملل متحد معرفی کرد.
سومین مساله قابل ملاحظه در رابطه با اقدامات مثبت درراستای لغو محاصره غزه این است که این اقدامات بسیار پایین تر از حد لغو محاصره ویا کاهش چشمگیر آن است، زیرا اقدامات صورت گرفته تنها مربوط به جلوگیری از ورودبرخی کالاها به این باریکه است نه تردد اشخاص و آزادی تردد آنان. البته این را همباید گفت که بخش مهمی از محاصره نوار غزه به مصر مربوط می شود.
سومین مساله مهم در این زمینه این است که این اقدامات وتسهیلات در نظر گرفته شده برای لغو محاصره نوار غزه موقتی می باشد و رژیمصهیونیستی به راحتی می تواند این توافق را زیر پا گذاشته یا به بهانه های مختلفجلوی ارسال کمک های بشردوستانه ترکیه به غزه را بگیرد همانگونه که در گذشته نیزاینگونه بوده است و در آن زمان نمی توان تصور کرد که ترکیه بار دیگر روابط خود بااین رژیم را قطع کند زیرا در این صورت یکی از شروط توافق نقض شده است و آن وقتمحاصره به شرایط اولیه باز می گردد در حالی که روابط دو طرف به قوت خود باقی خواهدبود.
بنابراین، از نظر راهبردی و عملی نباید انتظار پیامدهایمثبت زیادی از این توافق نه برای ترکیه و نه برای مساله فلسطین داشت، زیرا رابطهبا رژیم صهیونیستی جز شر چیزی ندارد، بنابر این فواید و پیامدهای ناچیز حاشیه ای وموقت این توافق هیچ ارزش و اعتباری ندارد.
در نتیجه، به هیچ وجه نمی توان گفت ترکیه گذشته خود را بهکلی به باد فراموشی بسپارد و سالیانی را که سیاست خارجی خود در قبال مساله فلسطینرا بر اساس آن پایه ریزی کرده است، از یاد ببرد و یا اینکه بخواهد 180 درجه درمورد مساله فلسطین و به ویژه جنبش حماس تغییر جهت دهد اما این توافق این معنی رامی رساند که سیاست های خارجی ترکیه این بار مسیر دیگری را در پیش گرفته است و این مسالهمسئولیتی برای همه ایجاد می کند تا با اصلاح سیاست خارجی ترکیه، مانع از تغییر کاملآن در آینده شوند همچنین باید تلاش شود تا به رویه قبلی خود بازگردد.
