در بحبوحه ادامه جنگ غزه و کشتار غیرنظامیان، نشست سه‌جانبه‌ای میان سران مصر، فرانسه و اردن در قاهره برگزار شد. بلافاصله پس از این نشست، امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، برای اولین‌بار از زمان آغاز جنگ در اکتبر ۲۰۲۳، به شهر مرزی العریش سفر کرد. او در این سفر از مجروحان فلسطینی در بیمارستان‌ها و انبارهای کمک‌رسانی هلال احمر بازدید کرد و بر ضرورت توقف جنگ و ارسال کمک‌های انسانی تاکید کرد.
اما این تحرکات دیپلماتیک در سایه فشارهای سیاسی سنگینی بر قاهره و امان صورت گرفت؛ فشارهایی از سوی دولت ترامپ که مصر و اردن را به پذیرش آوارگان فلسطینی از غزه در چارچوب طرح کوچ اجباری سوق می‌دهد. ترامپ از آغاز سال میلادی جاری این طرح را مطرح کرده و آن را راه‌حلی برای تبدیل غزه به “ریویرای” خاورمیانه می‌داند.
هم‌زمان با تحرکات مکرون در منطقه، نتانیاهو برای بار دوم از زمان آغاز جنگ، راهی واشنگتن شد تا با ترامپ دیدار کند. این دیدار برخلاف گذشته، نه‌تنها موفقیتی برای نخست‌وزیر “اسرائیل” نداشت، بلکه رسانه‌های اسرائیلی آن را تحقیرآمیز توصیف کردند؛ زیرا نتانیاهو نه حمایت قاطع گذشته را دریافت کرد و نه تضمینی برای ادامه جنگ یا تحقق اهداف توسعه‌طلبانه‌اش.
بحران چندلایه بازیگران کلیدی
هر یک از طرف‌های درگیر در پرونده غزه در شرایط دشوار و پر‌فشاری قرار دارند:
مصر و اردن با فشار شدید دولت ترامپ مواجه‌اند تا مرزهای خود را به روی فلسطینیان بگشایند، اقدامی که به‌معنای پذیرش طرح کوچاندن فلسطینیان است. این فشارها آنها را در موقعیتی دشوار در برابر افکار عمومی عربی قرار داده است.
ترامپ در سطح داخلی و جهانی تحت انتقادات شدید قرار گرفته است؛ از جمله به‌دلیل حمایت بی‌قید‌وشرط از “اسرائیل” در جنگ غزه و سیاست‌های اقتصادی مانند تعرفه‌های گمرکی بالا. این مسائل موجب برگزاری تظاهرات گسترده در شهرهای آمریکا شده‌اند.
نتانیاهو نیز با مخالفت‌های گسترده در داخل “اسرائیل” روبه‌روست. جامعه اسرائیلی از ادامه جنگ، بی‌هدف بودن آن و عدم تحقق وعده‌های دولت خسته شده است. در عین حال، جبهه‌های درگیری گسترش یافته‌اند: غزه، کرانه باختری، لبنان، سوریه و حتی یمن.
اروپا: اروپا به‌شدت تضعیف شده و جایگاه جهانی خود را از دست داده است. در این میان، فرانسه می‌کوشد با حضور در پرونده فلسطین، بخشی از نفوذ از دست‌رفته‌اش را بازپس گیرد و از حاشیه به متن بازگردد.
محتوای نشست سه‌جانبه و نتایج آن
نشست سران مصر، اردن و فرانسه در قاهره، همان مواضع آشنای گذشته را تکرار کرد: درخواست برای توقف فوری جنگ، حمایت از ارسال کمک‌های انسانی، حمایت از راه‌حل دوکشوری و مخالفت با هرگونه تغییر در وضع موجود در قدس.
رهبران این سه کشور بر لزوم اجرای آتش‌بس امضا‌شده در ژانویه ۲۰۲۵ تأکید کردند؛ آتش‌بسی که آزادی اسرا، تضمین امنیت غیرنظامیان و ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه به غزه را شامل می‌شود.
همچنین، در این اجلاس بر مخالفت با طرح‌های اسکان مجدد یا الحاق سرزمین‌های فلسطینی تأکید شده و نسبت به وضعیت بحرانی در کرانه باختری و قدس شرقی هشدار داده شد.
در خصوص برنامه بازسازی غزه نیز تأکید شد که این برنامه باید تحت مدیریت تشکیلات خودگردان فلسطین انجام گیرد.
نقش فرانسه در این روند، با وجود محدود بودن، حائز اهمیت است. ورود پاریس به این پرونده، هم سنگینی موضع مصر و اردن در برابر طرح ترامپ را بیشتر کرده و هم پیامی به آمریکا و جامعه جهانی در خصوص وجود مخالفت‌هایی با طرح‌های یک‌جانبه ارسال کرده است.
تماس تلفنی ترامپ با رهبران اجلاس
در حین برگزاری نشست، ترامپ تماسی تلفنی با سران سه کشور برقرار کرد. وی در این تماس از ضرورت آتش‌بس فوری، آزادی اسرا و ارسال کامل کمک‌ها به غزه سخن گفت. هرچند این مواضع با لحن ملایم‌تری نسبت به گذشته مطرح شد، اما او همچنان بر ادامه فشار برای کوچاندن فلسطینیان غزه پافشاری کرد.
ترامپ حتی از وضعیت اوکراین نیز صحبت کرد تا خود را در قامت «مرد صلح» به تصویر بکشد؛ چهره‌ای که در تضاد با حمایت آشکار وی از حملات “اسرائیل” و سکوت در برابر جنایات علیه غیرنظامیان فلسطینی است.
به نظر می‌رسد ترامپ متوجه شده که نه‌تنها کشورهای عربی بلکه حتی اروپا نیز حاضر به پذیرش کامل طرح‌های افراطی او نیستند. تظاهرات گسترده جهانی و فشار رسانه‌ای نیز به این تغییر لحن کمک کرده‌اند.
دیدار ترامپ و نتانیاهو؛ نتیجه‌ای ناامیدکننده
ساعاتی پس از تماس تلفنی، دیدار رسمی ترامپ و نتانیاهو در کاخ سفید برگزار شد. اما برخلاف انتظار، این دیدار برای نتانیاهو چندان ثمربخش نبود. رسانه‌های اسرائیلی از جمله «معاریو» و «والا» آن را تحقیرآمیز توصیف کرده‌اند. نتانیاهو نه‌تنها دستاوردی در حوزه توسعه‌طلبی به‌دست نیاورد بلکه با واقعیت مخالفت آمریکا با ادامه تنش‌ها نیز روبه‌رو شد.
مهم‌ترین امتیازی که نتانیاهو از این دیدار به‌دست آورد، ادامه حمایت از عملیات نظامی در غزه بود، ولی درباره موضوع کوچاندن فلسطینیان، لحنی نرم‌تر از گذشته شنیده شد. حتی ترامپ نیز آن را نه به‌عنوان راه‌حل نهایی بلکه به‌عنوان یکی از گزینه‌ها مطرح کرد.
نتانیاهو نیز در سخنان خود تلاش کرد تا چهره‌ای ملایم‌تر از خود نشان دهد و طرح کوچ اجباری فلسطینیان را در قالب یک طرح «انسان‌دوستانه» معرفی کند تا از فشارهای جهانی بکاهد.
چشم‌انداز اجلاس و آینده تحولات
در نهایت، اگرچه نشست سه‌جانبه مصر، فرانسه و اردن به‌تنهایی قادر به حل بحران نیست، اما می‌تواند بخشی از فشاری باشد که سیاست‌های واشنگتن را وادار به تعدیل کرده است. تغییر نسبی در لحن ترامپ، نشانه‌ای از درک او از وضعیت بحرانی جدید است.
اروپا نیز با وجود مواضع سنتی طرفدار “اسرائیل”، به‌دنبال بازگشت به معادلات منطقه‌ای است و مسئله فلسطین می‌تواند یکی از مسیرهای این بازگشت باشد.
در عین حال، اگر جهان عرب خواهان تغییر واقعی در صحنه تحولات غزه است، باید از دپلماتیک صرف عبور کرده و گام‌هایی عملی در قالب فشار سیاسی، رسانه‌ای و حتی اقتصادی بردارد. تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود نشست‌هایی از این دست، فراتر از نمادگرایی و پیام‌رسانی، به نتایج ملموس منتهی شوند.
