سال 2018 تشدید توطئه های رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه پرونده فلسطین در سایه وجود بحران سیاسی داخلی فلسطین و بروز ضعف و چند دستگی در جهان عربی و اسلامی و تلاش برخی ها برای جلب رضایت آمریکا به بهای تضییع مسئله و حقوق ملت فلسطین را به تصویر کشید.
در این مقاله ما 10 محور را در ارتباط با ارزیابی روند مسئله فلسطین در سال 2018 مورد بحث و بررسی قرار می دهیم که این محورها ذیلا می آید:
اول: تداوم بحران برنامه ملی فلسطین
اوضاع سیاسی فلسطین همچنان دچار یک بحران سیاسی نفس گیر شده است که موجب هدر رفت پتانسیل ها و ظرفیت های ملت فلسطین و تضعیف توان آن در بسیج جهان عربی و اسلامی و بین المللی و بهره گیری از این ظرفیت ها و ظرفیت ها برای خدمت به برنامه ملی فلسطین شده است.
این بحران در خود تشکیلات خودگردان فلسطین تجلی پیدا کرده است که نتوانست همگام با سطح رشادت ها و ایثارگری ها و فداکاری ها و آرمان های ملت فلسطین حرکت کند. این بحران همچنین در نهادهای نمایندگی و قانونگذاری فلسطین نمود یافته است، به گونه ای که جایگاه سازمان آزادی بخش فلسطین “ساف” همچنان رو به تنزل گذاشته است و وضعیت آن روز به روز بحرانی تر می شود، این سازمان همچنان در جذب تمامی توده ها و قشرهای ملت و گروه های فلسیطینی ناکام مانده است، نهادهای ذیربط آن همچنان قادر به نقش آفرینی و تاثیرگذاری در داخل و خارج نیستند.
تعطیلی روند دمکراسی انتخاباتی در سازمان آزادی بخش فلسطین و تشکیلات خودگردان فلسطین و به موازات آن تداوم سیطره و سلطه یک جریان و یک گروه فلسطینی بر این سازمان، موجب تشدید این بحران شد. از سوی دیگر، تعارض اولویت ها میان دو جریان مقاومت و سازشکار تاثیرات خود را در دوگانگی عملکرد و اقدام یک طرف به متهم کردن طرف مقابل به سنگ اندازی در مسیر برنامه ملی نشان داد. این بحران همچنین در سایر زیر ساخت های تشکیلاتی و عملکرد سندیکاها و درگیری های میدانی نمود یافته است که این امر موجب بروز بحران بی اعتمادی میان طرف های درگیر شده است، این مسئله همچنین فرصت هماهنگی ها را تضعیف کرده و از میزان قدرت رویارویی با خطرات و چالش ها کاسته است.
دوم: سیر قهقرایی آشتی ملی
روند بن بست آشتی ملی در سال 2018 تداوم یافت و دلیل این مسئله به پافشاری رهبران جنبش فتح (تشکیلات خودگردان فلسطین و سازمان آزادی بخش فلسطین) بر مجازات فلسطینیان ساکن باریکه غزه و همچنین اصرار این جنبش بر واگذاری تمامی امور نوار غزه به دولت تشکیلات رام الله بر می گردد، حال آنکه جنبش مقاومت اسلامی حماس و بقیه گروه های مقاومت این مسئله را مغایر با توافقنامه آشتی ملی امضا شده در سال 2011 و توافقنامه قاهره امضا شده در اکتبر سال 2017 خواندند، جو اتهامات متقابل ادامه یافت، اما اقدام رهبران تشکیلات رام الله به متوسل شدن به دادگاه قانون اساسی برای صدور حکم انحلال مجلس قانونگذاری فلسطین موجب شد که سال 2018 با یک بحران شدید در زمینه روند آشتی ملی به پایان برسد؛ به ویژه اینکه دادگاه قانون اساسی به لحاظ مشروعیت زیر سوال رفته است، جدای از آن تصمیم گیری در خصوص انحلال مجلس قانونگذاری فلسطین در حیطه اختیارات آن نمی باشد، جدای از آن قانون اساسی فلسطین بر تداوم مجلس فعلی قانونگذاری فلسطین تا زمان تشکیل مجلس جدید تاکید دارد.
سوم: انزوای سیاسی هر چه بیشتر جنبش فتح
شیوه ای که محمود عباس و رهبران فتح ، به واسطه آن سازمان آزادی بخش فلسطین و تشکیلات رام الله و کادر رهبری موقت را مدیریت می کنند، عملا موجب آن شد که جنبش فتح با آغاز سال 2018 خودش را در پیاده کردن برنامه ای که بر آن اصرار می ورزد، تنها بیابد.
جبهه خلق برای آزادی فلسطین، نشست های شورای های مرکزی را که در سال گذشته برگزار شد، تحریم کرد، این نشست ها برخلاف توافقات فلسطینی صورت گرفته در اوائل سال 2017 در بیروت برگزار شد، جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین نیز دو نشست شورای مرکزی را تحریم کرد، کمیته ابتکار ملی فلسطین نیز آخرین نشست این شورا را تحریم کرد، یک نوع شبه اجماع فلسطینی در خصوص مخالفت با مجازات های تشکیلات رام الله بر نوار غزه وجود دارد، همچنین یک نوع شبه اجماع فلسطینی در خصوص مخالفت با انحلال مجلس قانونگذاری فلسطینی وجود دارد، فتح خودش را در پایان سال گذشته منزوی تر از بقیه فضا و ساختار سیاسی فلسطین یافت.
چهارم: تشدید توطئه ها و تعرضات علیه قدس و اوج گیری شهرک سازی
همزمان با تصمیم دولت آمریکا برای شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم اشغالگر قدس و انتقال سفارت آمریکا به قدس، روند حملات و تعرضات اشغالگران صهیونیست به قدس در سال 2018 اوج گرفت، 29900 شهرک نشین صهیونیست در سال گذشته به مسجد مبارک الاقصی متعرض شدند که نسبت به سال 2017 میلادی 17 درصد افزایش یافت، روند مصادره زمین های فلسطینی و یهودی سازی و ساخت و ساز شهرک های یهودی در کرانه باختری؛ به ویژه قدس اوج گرفت، دولت اسرائیل در سال گذشته ساخت 5618 واحد مسکونی را به مناقصه گذاشت، این دولت طرح ساخت 3808 واحد مسکونی را به تصویب رساند، این اقدام در حالی صورت می گیرد که تعداد شهرک نشینان یهود از 800 هزار نفر فراتر می رود و همگی آنان از نفوذ سیاسی بالا در دولت اسرائیل برخوردارند.
پنجم: تداوم فعالیت های مبارزاتی و مقاومتی
مقاومت فلسطین در سال گذشته به خاطر همکاری امنیتی تشکیلات رام الله با رژیم صهیونیستی با چالش های فراوانی مواجه شد، بخش اعظم این چالش ها در مناطق مرزی باریکه غزه با سرزمین های اشغالی 1948 صورت گرفت، زیرا به خاطر این همکاری امنیتی بسیاری از تیم های عملیاتی مقاومت شناسایی شد و بسیاری از عملیات ها پیش از اجرایی شدن لو رفت، اما عملیات های مقاومتی در تمامی ابعاد و اشکالش تداوم یافت، جدای از آن هزاران مورد درگیری مستقیم میان نظامیان صهیونیست و فلسطینیان صورت گرفت و فلسطینیان در جریان این درگیری ها به سوی اشغالگران صهیونیست سنگ و کوکتل مولوتوف پرتاب کردند.در سال گذشته دست کم 400 مورد عملیات مقاومتی اعم از حمله مسلحانه، حمله با چاقو، زیرگیری با خودرو به اجرا درآمد که برجسته ترین آنها عملیات لبه شمشیر است که موجب شناسایی گروهک امنیتی صهیونیستی نفوذی به نوار غره شد، در جریان این عملیات ها 16 نظامی صهیونیست به هلاکت رسده و نزدیک به 200 تن دیگر زخمی شدند، حال آنکه در سال گذشته 312 فلسطینی به شهادت رسیده و نزدیک به 31500 تن دیگر زخمی شدند.
ششم: تظاهرات بازگشت آوارگان فلسطینی و لغو محاصره نوار غزه
تظاهرات بازگشت آوارگان فلسطینی و لغو محاصره نوار غزه که از 30 مارس سال 2018 کلید خورده است یکی از نقاط عطف سال گذشته به شمار می رود، وحدت ملی فلسطینی و تشریک مساعی گروه ها و جریان های ملت فلسطین برای به ثمر نشستن این تظاهرات در جریان این تظاهرات هویدا یافت، این تظاهرات موجب شد که خشم فلسطینیان نوار غزه از رنج و محنت هایشان به خاطر محاصره این منطقه متوجه دشمن صهیونیستی شود. به رغم رشادت ها و ایثارگری های فراوانی فلسطینیان طی 40 هفته گذشته که طی آن 253 فلسطینی به شهادت رسیده و 25477 تن دیگر زخمی شده اند، تمامی محاسبات آمریکا و رژیم صهیونیستی در زمینه اجرای طرح صلح آمریکایی موسوم به معامله قرن را به هم زد.این تظاهرات پایبندی ملت فلسطین به حق بازگشت به سرزمین خود را به اثبات رساند و از حق ملت فلسطین در زمینه مقاومت و پایبندی به سلاح مقاومت حمایت کرد.
هفتم: تشدید بحران اقتصادی فلسطین
سال 2018 با یک وضعیت اقتصادی اسفبار در کرانه باختری و نوار غزه در قیاس با وضعیت اقتصادی طرف صهیونیستی به پایان رسید، به نحوی که تولید ناخالص رژیم صهیونیستی در سال گذشته به مرز 367 میلیارد دلار وتولید ناخالص تشکیلات خودگردان فلسطین به مرز 13 میلیارد و 780 میلیون دلار رسید.
هشتم: تشدید تندرویی جریان راستگرای و مذهبی رژیم صهیونیستی
در سال مذکور جامعه صهیونیستی بیش از پیش به سمت راستگرایی و جریان های دینی رویکرد داشت و آنچه که چپگرایی نامیده می شود دچار از هم گسستگی شد و در مرحله تئوری و در مرحله عمل شکل راستگرایی به خود گرفت و پیش بینی می شود جریان چپ که پیشتر اردوگاه صهیونیستی کانون آن بود تنها 10 کرسی را در انتخابات آتی کنست از آن خود خواهد کرد، حال آنکه این جریان در حال حاضر 24 کرسی را در کنست در اختیار دارد، همچنین پیش بینی می شود که جریان لیکود به سرکردگی بنیامین نتانیاهو جایگاه رهبری پیشتازانه خود را حفظ کند. راستگرایان برای تشکیل اکثریت در کنست و تشکیل دولت از فرصت بسیار بالایی برخوردارند که این امر زمینه و بستر را برای نتانتاهو جهت تشکیل دولت پنجم خود فراهم می سازد که در آن صورت نتانیاهو بیش از هر نخست وزیر رژیم صهیونیستی در طول تاریخ این رژیم در مسند قدرت باقی می ماند.
نهم: بروز چند دستگی در جهان عرب
شرایط جهان عرب ناپایدار و بی ثبات است و دچار ضعف و چند دستگی و عقب ماندگی سیاسی و اقتصادی و علمی شده است و رژیم های عربی با ملت های خود مشکل پیدا کرده است، منابع و دارایی های این ملت ها به یغما و تاراج و توانمندی ها و ظرفیت های آنها به تحلیل می رود، تاثیر این امر در پرونده فلسطین خودنمایی می کند، این امر در سال گذشته به صورت روشن تر در موافقت چندین کشور عربی با معامله قرن و خیز آنها به سوی عادی سازی روابط با رژیم اشغالگر قدس جلوه گری کرد، رژیمی که سعی دارد به صورت یکجانبه در مورد فلسطین تصمیم سازی کند و سمت و سوی منازعه را به کشمکش های مذهبی و فرقه ای سوق دهد، کشمکش هایی که موجب تشدید بحران داخلی منطقه عربی می شود،
این اقدام در حالی صورت می گیرد که تعدادی از کشورهای عربی همچنان از پرونده فلسطین حمایت می کند و باور آنها به اینکه امکان نادیده انگاشتن خط مقاومت وجود ندارد، بیشتر شده است.
دهم: سلطه آمریکا بر نظام بین الملل
طرف آمریکایی همچنان در خصوص پرونده فلسطین در عرصه بین الملل یکه تازی می کند، به رغم سوء مدیریت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، ولی دولت وی به صورت خودجوش و بی سابقه درصدد اجرای طرح صهیونیستی در زمینه پایان بخشیدن به منازعه فلسطینیان با اشغالگران صهیونیست و مختومه کردن پرونده فلسطین برآمد، زیرا آنچه که معامله قرن خوانده می شود، در حقیقت چیزی جزء دیدگاه ها و اندیشه های جریان صهیونیستی لیکود و راستگرایان نیست. مسئله خطرناک در این میان تلاش برای اجرایی کردن و پیاده کردن این اندیشه ها و دیدگاه هاست، بی آنکه منتظر موافقت کسی باشد.انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس و تلاش برای حذف آژانس امداد رسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی “آنروا” و تلاش برای محکوم کردن جنبش مقاومت اسلامی حماس در سازمان ملل و اعمال فشار بر کشورهای عربی جهت عادی سازی روابط با رژیم اشغالگر قدس در همین راستا قابل تفسیر است.
و آخر اینکه کارنامه سال 2018 حالت ضعف رهبری و تشکیلاتی فلسطین را به نمایش می گذارد و در عین حال نیز استواری اراده مردم فلسطین در زمنیه پایداری و مقاومت را به تصویر می کشد، به رغم اینکه مقاومت در شرایط سیاسی عربی سست و شکننده و ضعیف و از هم گسسته و گسیخته قرار دارد و بستر و فضا و جو بین المللی نامساعد می باشد، اما شرایط داخلی و منطقه ای و بین المللی به آن اندازه که خطرناک است به همان اندازه نیز فرصت در آن به چشم می خورد که این امر ایجاب می کرد که حقمداران فلسطینی با این فرصت ها با کارآمدی و پویا تعامل کنند، زیرا سال گذشته یکی از نقطه های عطف و سرنوشت ساز در تاریخ مسئله فلسطین و تاریخ امت به شمار می رفت.
