قدس طیماه های اخیر شاهد افزایش قابل ملاحظه فعالیت های موسسات ترکیه ای و جمعیت هایفلسطینی مورد حمایت ترک هاست که این مساله باعث اهتزاز پرچم های ترکیه و موادغذایی این کشور در جای جای قدس و نصب تصاویر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه درمحله های مختلف شده است. همزمان با این تحولات، نقش اردن در قدس به خاطر عقب نشینیاز توافقش با رژیم صهیونیستی برای نصب دوربین های مدار بسته در مسجد مبارک الاقصی درنتیجه فشارهای فلسطینی ها کم رنگ شده است و همین مساله باعث شده است که برخیفلسطینی های ساکن قدس از پر رنگ تر شدن نقش ترک ها در شهر خود به جای اردن صحبتکنند و این مساله حتی در استقبال از مسئولان دو طرف هم به چشم می خورد؛ به طوری کهآنها به گرمی از ترک ها استقبال می کنند، اما برخورد سردی با مقامات اردنی دارند.
عقبنشینی اردن از توافقنامه خود با اسرائیل در زمینه نصب دوربین های مدار بسته در صحنهای مسجد مبارک الاقصی با هدف کنترل اوضاع امنیتی این حرم شریف، نشانه آشکاری ازکاهش نقش اردن در قدس در سایه اعتراضات فلسطینیان به این توافقنامه است که بدوننظرخواهی از ساکنان قدس و فلسطینیان امضا شده بود.
درهمین حال، فعالیت های ترک ها در قدس پر رنگ تر شده است و برگزاری تظاهرات بزرگ درشهر استانبول ترکیه با عنوان “تشکر ترکیه” به خاطر نقش این کشور درحمایت از مقدسات اسلامی قدس یکی از مصادیق و نشانه های همین نقش آفرینی پررنگترکیه در قدس است. علاوه بر این، آنکارا نقش زیادی در افزایش کمک های مالی وکالایی به اهالی قدس و اجرای برخی پروژه های خیریه و توسعه محور در این شهر داشتهاست که ارزش آنها دهها میلیون دلار برآورد شده است و این نشانگر تناسب معکوس میاننقش ترکیه و اردن در قدس است؛ به طوری که در مقابل افزایش نقش ترکیه در این شهر،نقش اردن کم رنگ تر شده است.
اینکمک های ترکیه باعث آبادانی و رونق گرفتن شهر اشغالی قدس و کاهش درد و رنج ساکنانفلسطینی آن در سایه سرمایه گذاری ترک ها در پروژه های انسانی و اجتماعی شده است واز همین رو، اهالی قدس به خاطر کمک های ترکیه به این شهر، از آن تشکر و قدردانی میکنند؛ چرا که همزمان شاهد کوتاهی آشکار طرف های عربی در حمایت از این شهر هستند کهاکثر این مسائل ریشه در مشکلات داخلی کشورهای عربی و سرگرم بودن آنها با منازعاتخونین دارد که باعث بی توجهی آنها به قدس شده است.
شایدمقایسه نحوه استقبال اهالی قدس از مقامات اردنی و ترک به هنگام سفر به این شهر بهوضوح گویای واقعیت های موجود باشد؛ به طوری که در مقابل استقبال های گرم و صمیمیاز مقامات ترک، استقبال سردی از مسئولان اردنی به عمل می آورند و همین مساله اشارهای ضمنی به جایگاه بزرگ اهالی قدس نزد ترک هاست که باعث شده است آنها خدمات بزرگ وشایانی به این شهر و اهالی آن ارائه دهند.
البته،این حمایت ها تنها به دولت و مراجع رسمی ترکیه محدود نمی شود، بلکه برخی موسسات وسازمان های غیر دولتی هم در پروژه های کمک رسانی به اهالی قدس و اجرای پروژه هایخیریه مشارت دارند که از جمله آنها می توان به آژانس “تیکا”، جمعیت”مشعله” و موسسه “قنادیل” اشاره کرد و در کل می توان افزایشنقش و نفوذ ترکیه در قدس را ناشی از دو مساله اساسی دانست؛ نخست احساسات سرشاراسلامی ترک ها در قبال برادران مسلمان خود که آنها را به سمت حمایت از مسجد مبارکالاقصی سوق می دهد و دیگری، اهداف بلند پروازانه مقامات ترک برای ایفای نقش منطقهای در سطح نفوذ و حاکمیت دولت عثمانی بر جهان عرب و اسلام که همین امر می توانددلیل افزایش نقش ترکیه در اراضی فلسطینی باشد.
رقابتترک ها و اردنی ها در قدس کاملا آشکار است؛ هر چند که آنها علنا این مساله رااعلام نمی کنند، اما کمک های ترکیه به قدس و اهالی آن و حمایت از گردشگری در اینشهر نشانگر افزایش نفوذ ترکیه به عنوان یک کشور قدرتمند در این شهر است، اما درمقابل، نقش اردن به شکل قابل ملاحظه ای کم رنگ شده است. علاوه بر این، رقابت طرفیندر قدس جنبه اقتصادی هم دارد؛ به طوری که امان علاقه مند است که گردشگران ترکابتدا به این شهر سفر کنند و سپس از راه زمینی راهی شهر اشغالی قدس شوند تا از اینراه درآمدهای زیادی کسب کند و مسیر سفر ترک ها به قدس از طریق فرودگاه بن گوریونرا به سمت فرودگاه های اردنی تغییر دهد.
در اینمیان، سفر هیات های ترک به قدس هم ادامه دارد و آخرین مورد از آنها سفر عدنانحسینی وزیر امور قدس در ماه آوریل سال 2016 بود که به همراه هیاتی از هلال احمرترکیه بود که با هدف اطلاع از اوضاع قدس صورت گرفت. این سفرها به وضوح نشانگرافزایش نقش ترکیه در قدس است و برخی پایگاه های خبری هم اعلام کرده اند که باید بهافزایش نقش ترکیه در این شهر توجه کرد و مسئولان تضعیف نقش اردن در مسجد الاقصی رامحاکمه کرد! این طرف ها ترکیه را به تلاش برای جذب گروه های اجتماعی و سیاسی وقبایل قدس به سمت خود با هدف احیای قدرت و نفوذ امپراتوری عثمانی از طریق قدس متهممی کنند.
واضحاست که رقابت ترکیه و اردن در قدس شکل آشکارتری به خود گرفته است، اما آنها همچنانسعی دارند این مساله را مخفی نگه دارند تا باعث تیرگی در روابط طرفین نشود. بیتردید، آنکارا سیاست افزایش نفوذ در قدس را در راس برنامه های خود قرار داده است وقصد دارد زمینه سفر گسترده شهروندان ترک به مسجد مبارک الاقصی را فراهم سازد و بهشمار زیادی از دانشجویان قدس بورس تحصیلی در دوره تحصیلات تکمیلی اعطا کند. ترکیههمچنین مقامات خود را بدون هماهنگی با اردن به قدس می فرستد و همین مساله باعثناراحتی امان شده است؛ چرا که این کشور خود را دارای حق قیمومیت بر قدس می داند؛هر چند که توافقی میان آنکارا و امان وجود ندارد که طرف ترک را ملزم به هماهنگیقبلی با اردن برای سفر مقامات این کشور به قدس کند. به نظر می رسد که رژیمصهیونیستی هم نقش آفرینی ترکیه به عنوان یک کشور قدرتمند، در قدس را پذیرفته است،اما اردن از چنین وزن و قدرتی برخوردار نیست.
شایدبتوان اقتصاد در حال توسعه ترکیه در مقابل، وضعیت معیشتی سخت و دشوار اردنی ها رایکی از مصادیق قدرت آنکارا در مقابل امان دانست. از سوی دیگر، تل آویو نیز درصددبهبود روابط خود با طرف ترک است و همین مساله باعث می شود که این رژیم تسهیلاتی درزمینه افزایش نقش و نفوذ ترکیه در قدس ایجاد کند؛ هر چند که مطمئنا زیاد از اهتزازپرچم های ترکیه و تصاویر اردوغان در خیابان های قدس راضی نباشد.
