گروه های زیر مجموعه جنبش آزادی خواهی فلسطین از مدت ها قبل بر این باور بودند که اظهار نظر درباره ماهیت و رویکردهای رژیم حکومتی آینده فلسطین نوعی رویا پردازی و اقدامی عجولانه است و بر همین اساس معتقد بودند که ابتدا باید برای آزادی فلسطین از زیر اشغال رژیم صهیونیستی تلاش کرد و پس از آن بتوان درباره ماهیت نظام اجتماعی و اقتصادی و سیاسی مناسب برای آن اظهار نظر کرد.
این مساله به نوبه خود باعث شد که بعد سیاسی دیگر زمینه های زندگی فلسطینیان را تحت الشعاع خود قرار دهد و در داخل این دیدگاه سیاسی نیز مبارزات جهادی مسلحانه بر دیگر فعالیت ها سایه افکنده و طرفداران آن از مشروعیت بیشتری نسبت به طرفداران دیگر رویکردها و گرایشات مختلف داشتند. ادبیات افراطی گرایانه دوران آغاز مبارزات جهادی تقریبا فضای هر گونه اظهار نظر درباره راهکارهای احتمالی دیگر برای نظام سیاسی فلسطین؛ اعم از سرمایه داری صرف، سوسیالیستی و یا ترکیبی از این دو نظام و یا هر گزینه دیگر را از بین برده بود.
هدف ما از یادآوری این مسائل و رویدادهای مربوط به دوره نهضت فلسطین نشان دادن این مساله است که در دوره مذکور هیچ اثری از برنامه های اجتماعی و اقتصادی برای تغییر و تحول جامع در جامعه فلسطینی وجود نداشت. البته در اینجا لازم است که مسائل مربوط به افکار سیاسی رسانه ای و تبلیغاتی گروه های جهادی را از مسائل مربوط به ساختار اجتماعی و اقتصادی و آموزشی و فرهنگی که سعی در آماده سازی جامعه فلسطینی برای تشکیل کشور مستقل فلسطینی داشتند، جدا کرد.
در بحبوحه این گرایشات صرف سیاسی هیچ کس به دنبال کاستی های موجود در این زمینه نبود و فعالیت موسسات سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) بر روی این کمبودها و بی برنامگی ها خیمه افکنده بود. اما ظهور دو جریان جدید اسلامگرا به نام جنبش های مقاومت اسلامی “حماس” و جهاد اسلامی فلسطین که در ظاهر منبع فکری و ایدئولوژیکی متفاوتی از ساف داشتند نقطه عطفی را در رژیم حکومتی و فکری جامعه فلسطینی ایجاد کرد.
به عبارت دیگر، ظهور یک جریان اسلامگرا و ورود آن به عرصه سیاسی فلسطین به عنوان یک رقیب قدرتمند و جدی برای ساف باعث ایجاد نوعی شکاف در جامعه فلسطینی شده و دو جبهه لائیک و اسلامگرا در تمامی زمینه های فکری و نظری و عملی و غیره مقابل هم صف آرایی کردند.
تا زمانی که تمامی گروه های فلسطینی آرمان آزادی خواهی را سرلوحه تمامی فعالیت های جهادی خود قرار داده بودند و هیچ عامل اختلافی میان طرفین وجود نداشت، این دو جبهه می توانستند به حیات سیاسی در کنار یکدیگر ادامه دهند، اما تاسیس تشکیلات خودگردان فلسطین و اقدامات دولت وابسته به آن باعث شکل گیری دو دستگی و شکاف داخلی در فلسطین شده و اوضاع داخلی فلسطین را به سوی درگیری های شدیدتر پیش برد و البته در این میان، وابستگی و اتکای هر یک از دو جبهه مذکور به کمک های طرف های خارجی که منافع آنها نیز تا حد زیادی در تعارض و تقابل با یکدیگر قرار داشت، به افزایش این شکاف و اختلافات دامن زد.
بنابراین، بهترین راه حل برای احیای وحدت جنبش مبارزاتی فلسطینی جمع بین این سه مساله و واقعیت مهم است که؛ نخست، فلسطین تاکنون نتوانسته است از زیر یوغ اشغالگری خارج شود. دوم: گروه های فلسطینی می توانند در قالب رقابت های دمکراتیک با یکدیگر، شکاف و اختلافات میان خود را به تعدد حزبی و چند صدایی تبدیل کنند و سوم:اینکه هیچیک از طرف های خارجی نسبت به وحدت ملی و سرنوشت ملت فلسطین علاقه مندتر و دلسوزتر از طرف های داخلی نیستند.
