بدیهی است که مخالفت محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان با گفت و گو با جنبش مقاومت اسلامی حماس نشأت گرفته از یک سری گزینه هایی است که وی آن ها را مد نظر قرار داده و بر اساس آن فعالیت می کند و نیز پر واضح است که عباس طبق یک طرح فلسطینی و منطقه ای و بین المللی با هدف دور کردن حماس از عرصه سیاسی فعالیت می کند؛ عرصه ای که حماس به بهترین شیوه (دمکراتیک) وارد آن شد. عباس هم اکنون از برگه حل و فصل نظامی اوضاع امنیتی نوار غزه توسط حماس و نیز مخالفت برخی کشورهای عربی و منطقه ای و بین المللی با وضعیت کنونی این منطقه بهره جسته و وضعیت فعلی به وی این امکان را می دهد تا با همدستان عربی و بین المللی اش ـ که از وجود جنبش حماس در عرصه قدرت با توجه به دیدگاه راهبردی این جنبش ـ نگرانند در میدان جولان دهد.
جای هیچ شک و شبهه ای نیست که عباس و همدستانش بی وقفه در زمینه اعمال فشار علیه حماس تلاش می کنند تا از این طریق یا حماس را از نظر سیاسی زمین گیر و آن را از عرصه سیاسی دور کنند یا این که این جنبش مجبور به قبول شروط معروف کمیته چهارجانبه بین المللی ـ که کاملا آن را رد می کند ـ شود.
رفتار عباس امروزه مانند قبلنیست. نامبرده این روزها بیش از همه نسبت به حماس بغض و کینه در دل دارد و این یک مساله شگفت انگیز نیست و درحقیقت مساله شگفت آور در گزینه های مد نظر عباس نهفته است که از طریق آن تلاش می کند تا حماس را در حال حاضر از نظر سیاسی و در صورت امکان در آینده از نظر نظامی شکست دهد.
به هر حال می توان گفت که عباس امروز در یک مسیر غیر قابل بازگشت حرکت می کند به این معنا که از سویی حمله بی سابقه و غیر مسئولانه او علیه حماس و رهبری آن باعث شده تا دیدگاه حماس نسبت به وی آن گونه که باید باشد، نبوده و تغییر کند و از سوی دیگر، مساله بسیار خطرناک بهره گیری عباس از حمایت های رژیم صهیونیستی از وی از طریق دادن رشوه های سیاسی از جمله آزادی صدها اسیر فلسطینی و دیدارهایی است که این رژیم دو هفته یک بار با وی انجام می دهد؛ دیدارهایی که هیچ نفع و فایده ای ندارد جز بهبود چهره اشغالگری در بین جهانیان و این که وانمود کند حماس در داخل و خارج جنبشی منزوی است یا این که این جنبش را پس از ناکامی در شکست امنیتی آن در نوار غزه، در تنگنای سیاسی قرار دهد. مساله دیگر مربوط به استفاده از چماق رژیم صهیونیستی و دشمنان و نشان دادن آن به روی حماس در نوار غزه است؛ چماقی که ساکنان نوار غزه را بسیار متاثر کرده و آن همان بسته شدن گذرگاه های مرزی و ادامه تلاش ها برای عدم گشایش آن است. این گذرگاه ها نظیر گذرگاه “رفح” و گذرگاه “کارنی” به طور کلی تنها روزنه ساکنان نوار غزه برای تردد آزاد و ورود کالا و فعالیت تجار به شمار می آید.
مساله بدین جا ختم نمی شود و چیزی که بیش از همه حماس را آزار می دهد ادامه مخالفت های عباس با گفت و گو با حماس است مگر آن که حماس از آن چه که عباس و جنبش فتح آن را “کودتای نظامی” در نوار غزه نامیده اند، دست بردارد و از ملت فلسطین عذرخواهی کند. همه این ها گزینه های در دست عباس برای اعمال فشار علیه حماس و مسئول دانستن این جنبش در حوادث اخیر نوار غزه است. عباس موضوع نابسامانی امنیتی عامدانه نوار غزه را که مسئولان بلند پایه امنیتی وابسته به وی بدان دامن می زدند را به دست فراموشی سپرده یا خود را به نادانی زده است. واضح تر بگوییم که حماس دست به کاری زد که عباس برای نابودی این جنبش انتظار یک چنین کاری را می کشید و این امر از اظهارات اخیرش مبنی بر این که «حماس دو دستی قبر خود را حفر کرده است» کاملا نمایان است. یک چنین اظهاراتی تنها یک مفهوم می تواند داشته باشد و آن این که عباس اجرای طرح از پیش تعیین شده ای را که برخی از طرف های عربی و بین المللی نیز در آن شرکت دارند مبنی بر نابودی حماس یا حداقل نابودی سیاسی این جنبش و تضعیف آن از نظر نظامی، همچنان ادامه می دهد.
می توان گفت که حماس از همان روزی که عباس با گفت و گو با این جنبش مخالفت کرد و همواره برای ناکام گذاشتن گفت و گو تلاش کرده و می کند به این طرح پی برد، اما سوالی که در این جا مطرح می شود این است که حماس از چه ابزارها یا راهکارهایی می تواند برای مقابله و خنثی کردن گزینه های عباس استفاده کند؟
ابزارها و راهکارهایی که حماس برای تحقق این مهم در دست دارد بسیار زیاد و متعدد است اما این ابزارها بسته به نوع و زمان استفاده از آن با یکدیگر فرق دارند. به دیگر سخن، هر یک از این ابزارها مکمل یکدیگرند و نحوه شکل گیری آن ها تدریجی است نه یکباره. نخستین ابزار یا راهکار این جنبش در مرحله کنونی، ادامه درخواست برای گفت و گو است به ویژه اگر اوضاع داخلی موضوع گفت و گو باشد. حماس هرگز نمی تواند از گفت و گو چشم بپوشد و یا با آن مخالفت کند به ویژه اگر ما به خاطر داشته باشیم که حماس عملیات اخیر در نوار غزه را اجرای یک طرح امنیتی صرف عنوان کرد که خالی از هر گونه مضمون یا اهداف سیاسی بود و به همین خاطر است که حماس بر گفت و گو تاکید می ورزد.
اما برای مقابله با گزینه دیگر عباس برای منزوی کردن حماس، این جنبش می تواند دست به یک بدل کاری مناسب بزند، به این ترتیب که رابطه خود با کشورهای اسلامی و بین المللی را بسط و گسترش دهد که در آخرین مورد خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس با محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران در دمشق دیدار کرد و محمود الزهار نیز از وجود تماس های بین المللی از جمله انگلیس و دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا با جنبش حماس به منظور پایان دادن به محاصره تحمیلی خبر داد. در خصوص حمایت رژیم صهیونیستی از محمود عباس آن هم از طریق آزادی صدها اسرا و دیدارهای دو هفته یک بار این رژیم با وی باید عرض کنم که به اعتقاد من این گونه حمایت ها به مثابه خودکشی سیاسی برای عباس است. این رژیم در دوران نخست وزیری شارون نیز به منظور حمایت از عباس و در نخستین روز از تصدی سمت ریاست تشکیلات خودگردان، بیش تر از این تعداد اسیر را آزاد کرد، اما طولی نکشید که دست به اقدامات نظامی و امنیتی به خصوص در کرانه باختری زد و بدین ترتیب خط بطلانی بر حمایت هایش از عباس کشید.
حال حماس چگونه باید با این گزینه به مقابله برخیزد؟! حماس برای این کار مهره خوبی به نام “گلعاد شلیت” را در دست دارد. در صورت اجرای قرارداد مبادله این اسیر با اسرای فلسطینی ـ البته بر اساس شروطی که خود تعیین کرده نه رژیم صهیونیستی ـ محبوبیت و جایگاه حماس دوچندان خواهد شد. لذا “شلیت” برگ برنده اصلی حماس برای مقابله با عباس به شمار می آید. این برگ حتی می تواند رابطه حماس با کشورهای عربی و بین المللی را نیز گسترده تر کند.
درباره موضوع گذرگاه های مرزی نوار غزه نیز باید گفت که بسته ماندن این گذرگاه ها بیش از آن که نکته مثبتی برای عباس باشد، وی را بسیار آزار داده و باعث بدبختی اش شده است. اهالی نوار غزه امروزه دریافته اند که گذرگاه “رفح” با موافقت تشکیلات خودگردان و اعمال فشار این تشکیلات بسته شده است و سابقه نداشته که پس از رانده شدن “اسرائیل”، این گذرگاه به مدت دو ماه پی در پی بسته شده باشد و این معضل درست زمانی اتفاق افتاد که حماس کنترل نوار غزه را در دست گرفت و بر همین اساس، این نشان دهنده شرکت عباس در بسته ماندن گذرگاه و ادامه محنت های بیش از شش هزار فلسطینی آواره در آن است.
راهکارهایی را که حماس برای مقابله با این گزینه در دست دارد راهکارهایی ضعیف است. می توان گفت که حماس برای گشایش این گذرگاه پر قدرت عمل نکرد از این رو که حماس هرگز نمی خواهد در رابطه اش با برادارن مصری اش ریسک کند و نکته دیگر این که گذرگاه “رفح” تنها راه ارتباطی نوار غزه با جهان پیرامون به شمار می آید و همچنین رابطه نسبتا خوب رهبران حماس با دولت و ملت مصر، نقش ارزنده هیأت امنیتی مصر در نوار غزه برای حل اختلافات بین فتح و حماس در گذشته و نیز میانجیگری دولت مصر برای اجرای قرارداد مبادله اسرا بین حماس و “اسرائیل” همگی باعث شده است تا حماس درباره این مساله محتاطانه عمل کند. با همه این تفاصیل، می توان گفت که راهکارهای حماس برای مقابله با گزینه های عباس یک سری راهکارهای اولیه بوده و در این میان حماس گفت و گو را بهترین راهکار می داند.
