سایه سنگین بی اعتمادی بر گفتگوهای قاهره!!

سوالی که این روزها بر روی بیشتر پایگاه های اینترنتی مشاهده می شود این است که آیا «گفتگوهای قاهره خواهد توانست که به اختلافات داخلی فلسطین پایان دهد.» علی رغم پاسخ های مختلف و تفاوت آمار شرکت کنندگان در هر یک از این پایگاه ها، اکثریت 94 درصدی شرکت کنندگان در این نظرسنجی های اینترنتی بر این عقیده اند که گفتگوهای مذکور نمی تواند چنین نتیجه مهمی در بر داشته باشد. صرفنظر از دلایل مختلفی که این افراد برای این ادعاهای خود مطرح می کنند، نقطه قابل توجه در این زمینه موج گسترده بی اعتمادی طرفین نسبت به یکدیگر و همچنین نسبت به طرف میانجی و ناظر بر این گفتگوهاست. جنبش مقاومت اسلامی “حماس” بر این باور است که جنبش فتح تحمل نزول از اریکه قدرت و پیوستن به جمع گروه های اپوزیسیون را نداشت و در همین راستا، با مانع تراشی های متعدد حق قانونی و مشروع آن در زمینه حاکمیت و حضور در عرصه قدرت را سلب کرده است. جنبش حماس در این زمینه به اقدامات و حوادثی از قبیل وضع قوانین مالی و اداری از سوی پارلمان سابق (که بر اساس قانون دوره قانونی فعالیت آن در ژانویه سال 2006 به پایان رسیده بود)، سریال هرج و مرج های هدفمند، اعتصاب های صنفی سیاسی، توطئه های امنیتی روسای قبایل مانند دحلان، المشهراوی و ابو شباک، به شکست کشاندن پیمان مکه، مخالفت با طرح ابتکاری دولت یمن و فعالیت های تبلیغاتی و نظامی از قبیل اعزام نیروهای عربی و بین المللی به نوار غزه یا معرفی این منطقه به عنوان “منطقه شورشی” استناد می کند و همه این مسائل را نشانگر کارشکنی و مانع تراشی جنبش فتح در مسیر حاکمیت و فعالیت سیاسی مشروع خود می داند. این جنبش همچنین معتقد است که مصر به عنوان طرف ناظر بر گفتگوهای گروه های فلسطینی در عمل از جنبش فتح حمایت کرده و سعی در به شکست کشاندن جنبش حماس در اولین تجربه سیاسی خود دارد. این جنبش فعالیت های تبلیغاتی رسانه های دولتی مصر علیه خود و مشارکت این کشور در محاصره نوار غزه را از دیگر موارد دال بر عدم منصفانه بودن موضع قاهره در قبال خود می داند. از سوی دیگر، جنبش فتح نیز معتقد است که جنبش حماس در پروژه اصلاح طلبی و آزادی خواهی خود صادق نبوده و به خواسته های جامعه بین الملل وقعی نمی نهد. علاوه بر این، مقامات جنبش فتح، جنبش حماس را به رقابت با این جنبش بر سر قدرت ـ که از سال ها قبل در قبضه جنبش فتح قرار داشت ـ و توقف پروژه های شخصی تعدادی بی شماری از شخصیت های وابسته به جنبش فتح در نتیجه به قدرت رسیدن جنبش حماس متهم می کنند. دولت مصر نیز به نوبه خود، جنبش حماس را شاخه و زاییده پروژه اسلامی جماعت اخوان المسلمین این کشور می داند که قاهره هنوز هم نتوانسته با حضور و فعالیت این جماعت در خاک مصر کنار بیاید. مصر به جنبش فتح به دیده یک جنبش در حال زوال نگاه می کند که فعالیت آن خطر کمتری نسبت به جنبش حماس ایجاد می کند. حال که گروه های فلسطینی در این شرایط خود را برای گفتگوی ملی به میزبانی قاهره آماده می کنند، این سوال مطرح می شود که آیا این گفتگوها می تواند موفقیتی را در پی داشته باشد؟ و چه تضمینی برای تحقق این مساله وجود دارد؟

تضمین هایی برای موفقیت گفتگوها

علی رغم تفاوت های زیاد میان جنبش های فتح و حماس در زمینه های ایدئولوژیکی و عملی و حتی خط مشی آنها، می توان به این مساله امیدوار بود که دو اصل اساسی سیاست راه برون رفت این دو جنبش از بحران داخلی کنونی شود. اولین اصل سیاست استفاده از راهکارهای ممکن است و اصل دوم نیز این است که «هیج صداقتی دایمی و هیچ خصومت و عداوتی همیشگی نیست، بلکه همیشه باید بر اساس منافع تصمیم گرفت.» بر همین اساس می توان گفت که موارد زیر می تواند تضمینی برای توافق گروه های فلسطینی در گفتگوهای قاهره باشد:

• موضع بی طرفانه و عادلانه مصر نسبت به دو جنبش فتح و حماس و همبستگی زیاد آن با گروه های فلسطینی و نیز عدم طرفداری از هیچ طرف.
• حضور بر سر میز گفتگوها بدون مطرح کردن پیش شرط از سوی هر کدام از طرفین.
• توقف جنگ های تبلیغاتی متقابل تمامی طرف ها از جمله طرف مصری.
• تعامل شفاف و به دور از حمایت آشکار و همه جانبه از طریق دعوت تعداد زیادی از گروه های فرعی به عنوان گروه های مردمی و یا نمایندگان پارلمانی به منظور اعمال فشار علیه جنبش حماس.
• حمایت کشورهای عربی و منطقه ای از این گفتگوها و خروج از دایره مورد نظر آمریکا.
• مطرح کردن تمامی مسائل مورد اختلاف؛ به ویژه وضعیت سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) در گفتگوها به منظور جلوگیری از تکرار سناریوی پیمان مکه و طرح دولت یمن.
• پایبندی طرفین به نتایج گفتگوها و توافقنامه های حاصله از آن و نیز جلوگیری از عواقب ناشایست آن.

در همین راستا، برخی اقدامات مثبت و نشانه های امید نسبت به موفقیت آمیز بودن گفتگوهای قاهره در جامعه فلسطینی مشاهده می شود که از جمله آنها می توان به اقدام جنبش حماس و دولت منتخب فلسطین به نخست وزیری “اسماعیل هنیه” در آزادی تعدادی از بازداشت شدگان سیاسی وابسته به جنبش فتح در نوار غزه، اعلام موافقت جنبش حماس با تشکیل دولت مستقل و عقب نشینی از حق خود در ریاست بر این دولت و نیز چشم پوشی آن از حق خود در وزارتخانه های اساسی اشاره کرد. جنبش فتح نیز در مقابل تعدادی از اعضای بازداشت شده جنبش حماس در کرانه باختری را آزاد کرده است، اما سوالی که هنوز بی پاسخ مانده این است که چه راهکارها و اقداماتی را می توان اتخاذ کرد که دولت آینده فلسطین ـ در صورت توافق بر سر تشکیل آن در گفتگوهای مذکور ـ در راستای منافع و وفاق ملی و نیز لغو محاصره گام بردارد؟ کشورهای عربی چه نقشی می توانند در حمایت از این دولت ایفا کنند؟ و آیا تمامی طرفین خواهند توانست که خود را از زیر سلطه فشارهای منطقه ای ـ آمریکایی نجات دهند یا نه؟!