اگر به بررسی واكنش ها و عكس العمل های كشورهای عربی و جامعه جهانی نسبت به سخنرانی پنج شنبه 4 ژوئن باراك اوباما در دانشگاه قاهره بپردازیم، می بینيم كه اين جماعت شديدا گرفتار خوش بيني هستند تا جايي كه تصويري خيالي از راه حلي كشيده اند كه از ديرباز منطقه منتظرش بوده است.
خوش بيني جماعت مذكور نسبت به پيام اوباما تا حد زيادي بالا رفته است و مي توان بازتاب آن را در عناوين روزنامه هاي عربي يافت كه اكثر آنها معتقد بودند آمريكاي نوين و جديد با حرف هاي روز پنج شنبه اوباما شكل خواهد گرفت. ضمنا برخي ديگر از همين روزنامه بر اين باور بودند كه پيام اوباما با خود هيچ چيز جديدي به همراه نداشت و تنها چيز جديدي كه براي اولين بار ديده مي شد ٬ بيان پيام و عبارت ها از زبان رئيس جمهور جديد آمريكا بود.
بي ترديد اوباما انساني جذاب و حرف هايش نيز گيرا است به شرط اينكه فراموش كنيم كه او رئيس جمهور ايالات متحده است. در اين نكته شكي نيست كه سحر كلمات و جذابيت حرف هايش با دانستن اين موضوع (رياست جمهوري او بر آمريكا) از بين مي رود و تنها چيزي كه براي ما باقي مي ماند ٬ صبر كردن و منتظر ماندن است. رابرت فيسك با نگارش مقاله اي كه در شماره 5 ژوئن روزنامه اندپندنت چاپ شد در توصيف اوباما مي گويد: “او يك واعظ، مورخ، آموزگار، ناقد، قهرمان، پيشوا و يا امپراطور است ؛ ولي چرچيل مي گويد كه انسان مي تواند به راحتي حرف هاي زيادي بزند اما انجام كارهاي بزرگ سخت و دشوار است.”
صهيونيست ها نيز در توصيف سخنراني اوباما و پيامدهايش بزرگ نمايي كرده و آن را يك فاجعه براي خود دانسته اند. به عنوان مثال، الوف بن در مقاله اي كه توسط روزنامه هاآرتص و در تاريخ 5 ژوئن منتشر شد، مدعي شد: “بنيامين نتانياهو يك هفته بعد يا يك ماه بعد بالاخره در برابر فشارهاي آمريكا سر خم مي كند و راهكار تشكيل دو كشور را مي پذيرد و از مواضع خود در خصوص شهرك سازي عقب نشيني مي كند.”
يكي ديگر از اين متخصصان امر بزرگ نمايي بن كسبيت است. وي در مقاله اي تحت عنوان “درياي نااميدي” كه در تاريخ 5 ژوئن توسط روزنامه معاريو منتشر شد، اين ادعا را مطرح كرد: “در اين برهه، نتانياهو در درياي نااميدي غرق است. او با چشماني خسته به اوبامايي نگاه مي كند كه بعد از سفر خود به رياض، به قاهره سفر كرده و مشغول جشن و شادي است.”
به اعتقاد بنده، تصوير و صحنه سخنراني اوباما كه ديدن آن باعث اين همه اميد نسبت به طرح وي شده است، چيزي جز يك خطاي ديد نبوده است. بنده نيز همچون ديگران تنها به ذكر اين نكته بسنده مي كنم كه ما منتظر عمل هستيم و نگراني هاي زيادي داريم.
راهكار تشكيل دو كشور يك ابتكار يا معادله جديد كه توسط اوباما مطرح شده باشد، نيست ؛ زيرا اين راهكار از ديرباز توسط عرب ها مطرح شده بود و تنها كاري كه جرج دبليو بوش كرد ٬ آن بود كه در اواخر حضور خود در كاخ سفيد دوباره بحث آن را به ميان آورد ؛ البته بدون آنكه بخواهد ديدگاه و برنامه روشني در مورد اجراي آن ارائه دهد يعني اينكه راه حل تشكيل دو كشور سرنوشتي مشابه ديگر سياست هاي بوش پيدا كرد و به يك وعده پوچ و توخالي مبدل شد.
اگر ارزيابي موشكافانه اي از فعاليت هاي اوباما از زمان تصدي منصب رياست جمهوري در آمريكا داشته باشيم، به اين نتيجه مي رسيم كه نتيجه نهايي اين سياست – به اصطلاح جديد – القاي مسئوليت ها به دوش مخاطبان پيامش يعني عرب ها و مسلمانان است.
سوالي كه در اينجا و پيش از هر گونه دلخوشي نسبت به راهكار تشكيل دو كشور مطرح مي شود، آن است كه شكل و نوع كشور فلسطيني كه اوباما در صدد تشكيل آن است، چگونه مي باشد؟
مطمئنا هنگامي كه بحثي واقعي در مورد شكل كشور مستقل فلسطيني و موضوعات مربوط به آن در خصوص مرزهاي اين كشور، سرنوشت قدس و پناهندگان در مي گيرد، اين خوش بيني ها تغيير خواهد كرد ؛ البته مسئله به اينجا ختم نمي شود و هنگامي كه گفته مي شود كشور آتي فلسطيني بايد از قابليت حيات برخوردار باشد (كه البته اين مسئله مورد توافق مي باشد) معنايي كه در هنگام اجرا از اين عبارت فهميده مي شود باعث نزاع و مناقشه خواهد شد و ما را به سمت اين پرسش مي كشاند: شكل كشور مستقلي كه اوباما از فلسطينيان مي خواهد كه قبولش كنند، چگونه است: آيا كشوري خلع سلاح شده است يا آنكه از ارتش و تماميت ارضي برخوردار مي باشد؟
دولت بوش كاملا از مواضع و ديدگاه هاي رژيم صهيونيستي در قبال مسائل مورد مناقشه ميان طرفين (فلسطيني و اسرائيلي) حمايت مي كرد. پرسشي كه در اينجا مطرح مي شود، آن است كه آيا باراك اوباما مي تواند موضع ديگري اتخاذ كند يعني حداقل نقش يك ميانجيگر بيطرف را بازي نمايد؟
در پاسخ به پرسش فوق بايد گفت كه عدالت ورزي و بيطرفي اصطلاحي نيست كه برداشت عرب ها، صهيونيست ها و آمريكايي در مورد آن يكي باشد. بهتر بگوييم در قاموس سياست هيچ مطلبي وجود ندارد كه نشان دهد مي توان بدون استفاده از فشار يا قدرت به نتيجه يا دستاوردي دست يافت. مسئله اين است كه افراد خوش بين به اظهارات روز پنج شنبه اوباما چنين تصور مي كنند كه تمامي امور به دست اوباما است و كس ديگر در اين ميان حضور ندارد.
موضوع ديگري كه در اين ميان توجه به آن ضروري است لحن صلح طلبانه و حسن نيتي است كه اوباما از خود نشان مي دهد و مي گويد كه براي دست يابي به راهكار حل مسئله فلسطين نه تنها صهيونيست ها، بلكه فلسطيني ها و عرب ها نيز بايد فداكاري لازم را به خرج دهند.
با عبارتي كه در بالا و به نقل از اوباما ذكر شد، تكليف آنهايي كه به اوباما دل خوش كرده اند، مشخص مي شود. آيا فلسطيني ها حاضرند تا براي دست يابي به راهكاري كه رئيس جمهور ايالات متحده از آن دم مي زند، امتيازات لازم را بدهند؟ آيا عرب ها مي توانند از مواضع فلسطيني ها در جريان مذاكرات دفاع كنند ؛ البته منظورم اين نيست كه نتايج مذاكرات را بپذيرند، بلكه مقصود آن است كه براي حمايت و تقويت موضع فلسطيني ها در قبال رژيم صهيونيستي و ايالات متحده وارد عمل شوند؟
احساس مي كنم كه يك درس قديمي دوباره در ذهنم تداعي مي شود. آنچه در جريان امضاي پيمان اسلو در سال 1994 شاهد آن بوديم، پاسخ روشني به پرسش هاي ما مي دهد و مي گويد كه در آن روزها نيز در لحظات سرنوشت ساز تاريخي درگيري داخلي روي داد و ضعف جهان عرب و نبود يك برنامه مشخص باعث بغرنج تر شدن اوضاع شد.
اگر از ديد تاريخ به دعوت اوباما براي اعطاي امتيازات لازم جهت اجراي راهكار تشكيل دو كشور نگاه كنيم، مي بينيم كه در واقع، امروز با يك چانه زني سخت و جانكاه جديدي رو به رو شده ايم كه در طول دهه متمادي گذشته بي سابقه بوده است و تجربه به ما مي گويد كه در هر مرحله اندكي به بهاي پرداختي از سوي صهيونيست ها جهت برقراري صلح افزوده مي شود ؛ زيرا در گذشته دشمنان موجوديت ملت فلسطين را انكار مي كردند و تنها راهكار آنها پذيرش ايجاد يك تشكيلات خوگردان بود ولي امروز وضعيت تغيير كرده است و آنها به حق فلسطينيان در برخورداري از يك كشور مستقل اعتراف دارند. آري! اين قانون انقلاب ها در طول تاريخ است.
درست است كه دولت اوباما از راهكار تشكيل دو كشور حمايت مي كند ؛ ولي چيزي كه مانع از خوش بيني مفرط نسبت به گفته هاي اوباما مي شود، بحث در خصوص شكل و نوع كشوري است كه رئيس جمهور ايالات متحده به دنبال آن است.
